Mỹ thuật góp sức đưa di sản vào đời sống

Gần 20 năm gắn bó với ngành giáo dục tỉnh Lai Châu, cô giáo mỹ thuật kiêm họa sĩ Nguyễn Thanh Thanh (quê Phú Thọ) dành nhiều tình yêu, nhiệt huyết và đã có các sáng kiến thiết thực trong việc bảo tồn, quảng bá văn hóa các dân tộc thiểu số vùng cao.

Trong số các dự án tham gia Cuộc thi Nghiên cứu khoa học, kỹ thuật cấp tỉnh dành cho học sinh trung học năm học 2024-2025 do Sở Giáo dục và Ðào tạo tỉnh Lai Châu tổ chức, một số dự án nghiên cứu và đưa ra giải pháp bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc của các em học sinh được Ban giám khảo đánh giá cao từ khâu báo cáo đến trưng bày, có cơ sở khoa học và tính sáng tạo.

Trong đó, dự án “Ứng dụng kỹ thuật vẽ sáp ong truyền thống của đồng bào dân tộc H’Mông Hoa tại bản Sin Suối Hồ để sáng tác các tác phẩm hội họa” của nhóm học sinh Câu lạc bộ Mỹ thuật Trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Lai Châu do cô Nguyễn Thanh Thanh hướng dẫn được trao giải ba.

Qua khảo sát của nhóm nghiên cứu tại Trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Lai Châu, kết quả là hơn 70% số học sinh dân tộc H’Mông chưa từng vẽ sáp ong và không biết các bước vẽ sáp ong hoàn chỉnh. Các em chỉ biết đến nghề thủ công truyền thống này qua trang phục của bà, của mẹ, hoặc thấy các nghệ nhân cao tuổi trong bản vẫn duy trì.

Thực trạng này khiến cô Thanh và hai nữ sinh Vũ Thị Minh Thư (lớp 12), Ðỗ Ngọc Huyền (lớp 11) quyết tâm thực hiện dự án và đưa vào đời sống, với mục tiêu hỗ trợ các nghệ nhân, giới thiệu sản phẩm đến thị trường rộng lớn hơn và giáo dục thế hệ trẻ về giá trị của nghệ thuật này.

Thành viên dự án Vũ Thị Minh Thư cho biết: Em rất hứng thú khi được tham gia dự án, tìm hiểu sâu các kiến thức hội họa kết hợp hiểu biết về nghệ thuật vẽ sáp ong nhuộm chàm truyền thống của dân tộc H’Mông.

Trong nhiều tháng, cô Thanh cùng các học sinh đi điền dã, tìm hiểu tại bản Sin Suối Hồ (xã Sin Suối Hồ, huyện Phong Thổ) và thực hành cùng nghệ nhân lành nghề Giàng Thị Vang. Không chỉ học hỏi các kinh nghiệm dân gian và rèn luyện thành thạo kỹ thuật đưa sáp ong vào bút sắt để vẽ lên vải, nhóm nghiên cứu còn tạo được sự đa dạng của mầu sắc dựa vào số lần nhuộm chàm.

Theo cô Thanh, nghệ thuật vẽ sáp ong trên vải của người H’Mông là một di sản văn hóa có từ lâu đời, mỗi hoa văn, họa tiết đều chứa đựng những câu chuyện về đời sống, tín ngưỡng và tâm hồn của một dân tộc gắn bó sâu sắc với thiên nhiên.

Nếu phát triển thành công nghệ thuật vẽ sáp ong trên vải bông, vải lanh thành tác phẩm hội họa sẽ là chất liệu vẽ tranh mới lạ và độc đáo, kết hợp nghệ thuật dân gian và mỹ thuật hiện đại. Thêm vào đó, cô trò còn bắt tay vào việc đưa kỹ thuật vẽ sáp ong trên vải đến các trường học tại địa phương, các điểm du lịch có đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống.

Câu lạc bộ Mỹ thuật Trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Lai Châu cũng tổ chức workshop trưng bày và trải nghiệm cho du khách tại bản du lịch Sin Suối Hồ vào thứ bảy, chủ nhật hằng tuần. Cô Thanh nhờ các phụ nữ H’Mông bản Sin Suối Hồ chuẩn bị vải, sáp ong và hướng dẫn du khách vẽ tranh với một khoản chi phí phù hợp.

Những người dân tham gia hỗ trợ được trả công là 200 nghìn đồng/ngày. Ðồng thời, cô giáo và các học sinh còn thành lập 1 fanpage cộng đồng, 1 kênh TikTok để giới thiệu, quảng bá các sản phẩm ứng dụng kỹ thuật vẽ sáp ong nhuộm chàm ở người H’Mông Hoa Lai Châu đến với đông đảo người xem trong nước, quốc tế.

Sau 3 tháng triển khai thực tế, dự án của các em học sinh cho ra đời 50 bức tranh, tổ chức triển lãm và bán được 10 bức, thu hàng chục triệu đồng. Quan trọng hơn cả giá trị kinh tế là việc nghệ thuật vẽ sáp ong được khẳng định giá trị, ngày càng lan tỏa rộng rãi và tiếp cận nhiều người hơn, gợi mở các hướng đi để ứng dụng trong xã hội đương đại.

Cô Thanh cho biết, trong thời gian tới, sẽ tiếp tục nỗ lực khai thác tiềm năng của chất liệu này, hỗ trợ các học sinh hoặc người dân có năng khiếu và đam mê tham gia sáng tác, biến kỹ thuật vẽ sáp ong trên vải thành sản phẩm có giá trị nghệ thuật và kinh tế, như tranh treo tường, thời trang, đồ lưu niệm…

Mặt khác, không gian cũng không chỉ giới hạn tại bản Sin Suối Hồ mà còn có thể mở rộng ra các bản làng khác, hay các tỉnh bạn. Tuy nhiên, để đi được đường dài cũng như nâng cao được chất lượng sản phẩm, cần có sự quan tâm và kết hợp của chính quyền địa phương cũng như cộng đồng người dân tại các điểm du lịch.