Mỹ thất bại ở Afghanistan vì cuộc chiến “nặng mùi” kinh doanh

Nhiều nhà thầu tư nhân đã thắng lớn trong cuộc chiến Afghanistan mà Mỹ đã mất 20 năm hao tâm tổn sức. Mỹ thất bại trong sứ mệnh ở quốc gia này một phần do cuộc chiến bị mang nặng tính thương mại, làm giàu cho hàng nghìn nhà thầu tư nhân.

Đó là nhận định trong một báo cáo được đăng trên tờ nhật báo Wall Street Journal mới đây. Theo bài báo, 4 tháng sau khi quân đội Mỹ rời khỏi Afghanistan, Mỹ đang tiến hành đánh giá các bài học rút ra từ cuộc chiến. Tuy nhiên, việc sử dụng quá nhiều nhà thầu tư nhân trong nhiều khâu đã làm thay đổi bản chất của cuộc chiến, góp phần dẫn tới thất bại.

Kể từ sau vụ tấn công ngày 11-9-2001, hoạt động thuê ngoài các dịch vụ quân sự đã đẩy chi tiêu cho cuộc chiến tại Afghanistan và Iraq của Bộ Quốc phòng Mỹ lên 14.000 tỷ USD. Báo cáo cho biết một phần ba cho đến một nửa trong số đó là rơi vào túi các nhà thầu tư nhân, bao gồm các hãng sản xuất vũ khí lớn và doanh nghiệp, hơn là để giải quyết các nhiệm vụ trên chiến trường.

Trong một cuộc khảo sát, Tổng Thanh tra đặc biệt về Tái thiết Afghanistan của Mỹ cho rằng, chỉ 15% trong tổng số 7,8 tỷ USD được chi cho các dự án phát triển.

Một nhà thầu Mỹ kiểm tra phương tiện quân sự ở căn cứ không quân Bagram, năm 2013. Ảnh: Getty Images

Nhật báo Wall Street Journal đã dẫn chứng hàng loạt trường hợp nhà thầu tư nhân kiếm bộn tiền như một doanh nhân từ California có một quán bar tại Kyrgyzstan kiếm được hàng tỷ USD lợi nhuận từ việc cung cấp nhiên liệu cho quân đội Mỹ.

Một phiên dịch trẻ tuổi người Afghanistan giành được gói thầu cung cấp ga trải giường cho quân đội Mỹ mà thu về khoản lợi nhuận lớn tới mức đủ để lập ra một đế chế kinh doanh gồm một đài truyền hình và một hãng hàng không nội địa. Trong khi đó, một loạt các công ty nhỏ hơn cũng kiếm được hàng tỷ USD nhờ tham gia đào tạo các sĩ quan cảnh sát Afghanistan, xây dựng đường sá, trường học và cung cấp dịch vụ an ninh cho các nhà ngoại giao phương Tây.

Hai lính vệ binh quốc gia của lục quân Mỹ từ Ohio đã mở một doanh nghiệp nhỏ mang tên “Mission Essential” cung cấp cho quân đội những thông dịch viên người bản địa và sau đó phát triển thành một trong những nhà thầu hàng đầu của quân đội cung cấp các phiên dịch làm việc trong vùng chiến sự ở Afghanistan.

Công ty này đã thu gần 4 tỷ USD trong các hợp đồng liên bang, theo các hồ sơ được công khai. Mission Essential khởi nghiệp năm 2003 sau khi hai người lính vệ binh quốc gia Chad Monnin và Greg Miller được đánh giá cao tại một lớp tiếng Arab vì cho rằng các phiên dịch của quân đội có chất lượng kém và muốn làm tốt hơn.

Vào năm 2007, họ đã giành được hợp đồng trị giá 300 triệu USD trong 5 năm, cung cấp cho quân đội Mỹ các phiên dịch và các cố vấn về văn hóa ở Afghanistan.

Đáng chú ý, bài báo cũng nêu các trường hợp có dấu hiệu tham ô từ các hợp đồng thuê ngoài của quân đội Mỹ. Theo một báo cáo, Bộ Quốc phòng Mỹ đã chi 6 triệu USD cho một dự án nhập dê từ Italy nhằm cung cấp nguyên liệu cho ngành công nghiệp dệt lụa ở Afghanistan. Nhưng dự án này bị phát hiện “chưa từng đạt tới quy mô đó”.

Theo bài báo trên nhật báo Wall Street Journal, các nhà phân tích chính trị đều đi đến nhận định rằng việc Mỹ thất bại ở Afghanistan là bởi đã biến cuộc chiến thành một thương vụ kinh doanh. Tuy nhiên, các quan chức quốc phòng Mỹ vẫn lên tiếng bảo vệ việc thuê nhà thầu bên ngoài trong các cuộc chiến.

Quyền Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Christopher Miller, dưới thời chính quyền ông Donald Trump, được bài viết dẫn lời cho rằng: “Khi phải chiến đấu với một đội quân tình nguyện có quy mô nhỏ hơn so các cuộc xung đột trước đây và không hề có tiền lệ, nhiều nhiệm vụ cung ứng buộc phải được chuyển ra bên ngoài cho các nhà thầu để thực hiện những hoạt động của mình”.

Còn người phát ngôn Lầu Năm góc Rob Lodewick cho rằng: “Sự hỗ trợ nhiệt tình của hàng nghìn nhà thầu cho các sứ mệnh quân sự của Mỹ ở Afghanistan đóng góp vai trò quan trọng, bao gồm giải phóng các lực lượng chính quy để tập trung vào hoạt động chiến đấu quan trọng”.

Tuy nhiên, trước các thông tin nói trên, chính quyền Afghanistan do Taliban điều hành đã sớm có những phản ứng đầu tiên, cho rằng bất chấp việc Mỹ đã đổ rất nhiều tiền của vào Afghanistan, đất nước này vẫn chẳng hề được tái thiết.

Hiện chính quyền Taliban đã trở lại nắm quyền ở Afghanistan như hồi trước năm 2001, đánh dấu sự thất bại hoàn toàn của Mỹ trong cuộc chiến Afghanistan sau khi đã đổ ra hàng nghìn tỷ trong suốt 20 năm qua.