Muốn bảo vệ bộ não khỏi chứng mất trí nhớ, hãy lưu tâm 10 điều này

Một báo cáo gần đây trên tạp chí Neurology đã nêu bật các vấn đề mà bác sỹ nên thảo luận với bệnh nhân về chứng mất trí nhớ như giấc ngủ hay việc thắt dây an toàn hay đội mũ bảo hiểm khi lái xe.

Chứng mất trí có thể do nhiều yếu tố khác nhau gây ra, từ sức khỏe tâm thần đến chế độ ăn uống và lối sống.

Một báo cáo gần đây trên tạp chí Neurology đã nêu bật các vấn đề mà bác sỹ nên thảo luận với bệnh nhân.

Sau đây là danh sách các câu hỏi và lý do tại sao chúng lại quan trọng.

1. Bạn có ngủ đủ giấc không?

Một số nghiên cứu đã tìm thấy mối liên hệ giữa giấc ngủ - cả quá ít và quá nhiều - và chứng mất trí.

Các nhà nghiên cứu tại University College London đã phân tích 8.000 người trong độ tuổi 50 và 60 và phát hiện ra rằng những người ngủ 6 tiếng hoặc ít hơn mỗi đêm có khả năng mắc chứng mất trí cao hơn 30% so với những người ngủ 7 tiếng.

2. Bạn có lo lắng về chứng lo âu hoặc căng thẳng không?

Sức khỏe tinh thần kém có thể gây ra chứng mất trí hoặc làm tăng nguy cơ mắc chứng mất trí. Trầm cảm khi còn trẻ có thể làm tăng nguy cơ mắc chứng mất trí thậm chí sau 20 hoặc 30 năm.

Có nhiều lý thuyết giải thích tại sao. Có thể là do lo âu gây ra tình trạng sản xuất quá mức cortisol, một tác nhân gây viêm và não không xử lý tốt tình trạng viêm.

Có thể là do các bệnh như trầm cảm ảnh hưởng đến cấu trúc của não bao gồm vùng dưới đồi - trung tâm trí nhớ.

3. Bạn có ăn thực phẩm lành mạnh không?

Chế độ ăn uống và sức khỏe não bộ có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Các chuyên gia nhận định chế độ ăn Địa Trung Hải, MIND và DASH đều tốt cho tim và cũng tốt cho não của bạn.

Vì tim và não có mối liên hệ chặt chẽ qua hệ tuần hoàn, nên việc giữ cho tim khỏe mạnh thường giúp cải thiện chức năng nhận thức và giảm nguy cơ mắc chứng mất trí.

Ngược lại, thực phẩm siêu chế biến - UPF - thực sự không tốt cho tim và não. Một nghiên cứu gần đây phát hiện ra rằng lượng UPF cao có liên quan đến nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ tăng cao.

4. Bạn có tập thể dục đủ không?

Vô số nghiên cứu cho thấy tập thể dục quan trọng như thế nào trong việc bảo vệ chúng ta khỏi chứng mất trí nhớ. Ngay cả một chút cũng tốt hơn là không tập gì cả.

Một nghiên cứu gần đây phát hiện ra rằng những người chỉ tập thể dục vừa phải đến mạnh trong 35 phút mỗi tuần có nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ thấp hơn 41% so với những người không tập thể dục trong thời gian theo dõi trung bình bốn năm. Ngay cả ở những người lớn tuổi yếu ớt, hoạt động nhiều hơn cũng làm giảm nguy cơ.

Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ giảm khi số phút tập thể dục tăng lên: giảm 60% đối với những người tập thể dục từ 35 đến 69,9 phút mỗi tuần; giảm 63% đối với những người tập thể dục từ 70 đến 139,9 phút mỗi tuần; và giảm 69% đối với những người tập thể dục ít nhất 140 phút mỗi tuần.

5. Bạn có thường xuyên liên lạc với bạn bè hoặc gia đình không?

Một phân tích về các nghiên cứu gần đây đã phát hiện ra mối liên hệ chặt chẽ giữa sự cô đơn và chứng mất trí nhớ.

Sự cô đơn có liên quan đến chứng trầm cảm, một yếu tố nguy cơ gây ra chứng mất trí. Ít tương tác xã hội khiến mọi người dễ bị suy giảm nhận thức.

Sự cô đơn cũng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến cấu trúc vật lý của não.

Một nghiên cứu năm 2022 phát hiện ra rằng sự cô đơn có liên quan đến quá trình lão hóa nhanh hơn - yếu tố nguy cơ lớn nhất gây ra chứng mất trí - nhưng cũng làm giảm thể tích hồi hải mã.

Hồi hải mã - hai cấu trúc nhỏ hình con cá ngựa trong não - đóng vai trò quan trọng trong trí nhớ và khả năng học tập.

6. Bạn có thắt dây an toàn, đội mũ bảo hiểm, và sử dụng ghế ôtô cho trẻ em không?

Chấn thương đầu khi còn trẻ, đặc biệt là chấn thương đầu lặp đi lặp lại như khi chơi bóng và các môn thể thao đối kháng khác, có liên quan đến nguy cơ mất trí.

Viêm não do chấn thương đầu được biết là có thể tái kích hoạt nhiễm trùng do virus herpes simplex loại 1 (HSV-1). HSV-1, một loại virus phổ biến tiềm ẩn trong cơ thể nhiều người. HSV-1 thường "ngủ" trong các tế bào thần kinh, nhưng các yếu tố như căng thẳng, chấn thương hoặc tổn thương hệ miễn dịch có thể đánh thức nó. Điều này có thể góp phần vào sự phát triển của một số dạng mất trí nhớ, chẳng hạn như bệnh Alzheimer.

Chấn thương đầu có thể làm tăng nguy cơ mất trí ngay cả sau 25 năm.

7. Bạn có bị huyết áp cao không?

Nghiên cứu cho thấy những người bị huyết áp cao ở độ tuổi đầu bốn mươi đến đầu sáu mươi có nhiều khả năng mắc chứng mất trí nhớ bao gồm cả bệnh Alzheimer.

Huyết áp cao làm suy yếu mạch máu và gây tắc nghẽn làm giảm lưu lượng máu đến não. Điều này làm giảm khả năng loại bỏ các chất thải có hại của não.

8. Bạn có nguy cơ mắc các bệnh di truyền và chuyển hóa không?

Bạn có gặp khó khăn trong việc kiểm soát lượng đường trong máu hoặc cholesterol không? Có bệnh thần kinh nào di truyền trong gia đình bạn không?

Hãy lưu ý đến tất cả các con số liên quan đến việc đi khám bác sỹ gia đình của bạn - không chỉ cân nặng và huyết áp, mà cả lượng đường trong máu và cholesterol.

Bệnh tiểu đường loại 2 ảnh hưởng đến tim và sức khỏe não bộ, và hạ đường huyết, hoặc lượng đường trong máu thấp, được biết là gây tổn thương vùng đồi hải mã. Đôi khi, chứng mất trí nhớ còn được gọi là bệnh tiểu đường loại 3.

Điểm chính của tiểu đường tuýp 3 là sự rối loạn chuyển hóa glucose trong não, làm suy yếu chức năng thần kinh và có thể dẫn đến mất trí nhớ, tương tự như các triệu chứng của Alzheimer.

9. Bạn có uống thuốc thường xuyên không và bạn có đủ khả năng chi trả không?

Bạn có gặp khó khăn về chi phí thuốc men không và bạn có uống thuốc thường xuyên không, đặc biệt là những loại thuốc giúp kiểm soát các tình trạng bệnh mãn tính như tiểu đường, cholesterol cao và huyết áp cao?

10. Bạn đã tiêm vaccine đầy đủ chưa?

Một nghiên cứu năm 2024 phát hiện ra rằng một số bệnh nhiễm trùng có thể khiến một người dễ mắc chứng mất trí nhớ nhiều năm sau đó. Cúm cũng như các bệnh nhiễm trùng do virus, đường hô hấp và da có liên quan đến nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ lâu dài cao hơn. Chúng cũng liên quan đến tình trạng mất thể tích ở thùy thái dương của não.

Có một số ý kiến ​​cho rằng những người đã được tiêm vaccine BCG - Bacillus Calmette-Guérin - phòng ngừa bệnh lao, loại vaccine đã được sử dụng trong 100 năm, có thể có một số biện pháp bảo vệ chống lại chứng mất trí nhớ.

Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature Medicine vào ngày 25/7/2024, bởi các nhà nghiên cứu từ Đại học Oxford, cho thấy vaccine Shingrix (một loại vaccine tái tổ hợp chống bệnh zona) có liên quan đến việc giảm ít nhất 17% tỷ lệ chẩn đoán mất trí nhớ trong vòng 6 năm sau khi tiêm./.