Môi trường du lịch: Ảnh hưởng tiêu cực từ phát triển nóng

Hội thảo “Bảo vệ môi trường tại các khu du lịch quốc gia” đã đưa ra những cảnh báo về môi trường du lịch.

Theo ông Từ Mạnh Lương (Vụ Khoa học công nghệ, Bộ VHTT&DL), một thách thức không nhỏ đối với các khu du lịch quốc gia tại Việt Nam là công tác bảo vệ môi trường. Việc phát triển du lịch quá nóng đã ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường du lịch trong những năm qua.

Đặc biệt tình trạng chất thải rắn, rác thải, nước thải chưa thu hồi, xử lý triệt để nên nguy cơ tiềm ẩn ô nhiễm cục bộ và tái ô nhiễm sau xử lý, đặc biệt là tại một số khu, điểm du lịch nằm tại hạ lưu các lưu vực sông, suối, ao hồ, các bãi biển, đảo….

PGS-TS Phạm Trung Lương, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường biển Việt Nam, cho biết: “Kết quả nghiên cứu cho thấy, nhiều khu du lịch ven biển đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng, thậm chí sắp bị “xóa sổ” như khu du lịch Cửa Đại (Hội An – Quảng Nam), khu du lịch Khai Long (Cà Mau)… Đây được xem như những cảnh báo nghiêm túc đối với tác động của biến đổi khí hậu đối với phát triển du lịch ở Việt Nam”.

Phân tích kỹ hơn, TS Trương Sỹ Vinh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển du lịch, cho rằng, cùng với sự gia tăng về lượng du khách thì các chất thải từ hoạt động du lịch ngày một tăng nhanh. Sự phát triển du lịch cũng làm gia tăng mức độ tắc nghẽn giao thông, gia tăng ô nhiễm không khí, nước, tiếng ồn, thay đổi cảnh quan thiên nhiên và thay đổi sự quân bình môi sinh đối với môi trường sống của sinh vật.

Các giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc vốn rất nhạy cảm của cộng đồng các dân tộc thiểu số đã có những biến đổi nhất định do tiếp xúc thường xuyên với khách du lịch. Nguyên nhân được chỉ ra là bên cạnh công tác bảo vệ môi trường ở các khu, điểm du lịch nói chung và ở các cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch nói riêng chưa được quan tâm, nhận thức đúng đắn và đầy đủ.

Nhiều khu, điểm du lịch chịu áp lực lớn về môi trường.

GS.TS Tạ Hoà Phương (Chủ tịch Hội Cổ sinh – Địa tầng Việt Nam) nhấn mạnh, việc giữ gìn vệ sinh môi trường là nhu cầu cấp thiết với các khu du lịch quốc gia. Vấn đề này tuy đã được chú ý, nhưng cho đến nay nhìn chung đây vẫn là điểm yếu của Du lịch Việt Nam.

“Từ việc nhỏ đến việc lớn vấn đề bảo vệ môi trường tại các điểm đến cần được quan tâm giải quyết sớm, bởi đây là bộ mặt của di sản, là điều đập vào mắt du khách trong và ngoài nước. Gây được cảm tình đối với du khách hay không cũng một phần phụ thuộc vào sự quan tâm giải quyết vấn đề vệ sinh môi trường này” GS. TS Tạ Hoà Phương nói.

“Bảo tồn cho phát triển, phát triển để bảo tồn”

Chia sẻ cách tiếp cận này, ông Trịnh Đăng Thanh, Phó Giám đốc phụ trách Sở Du lịch Quảng Ninh, cho biết du lịch được xác định là ngành kinh tế quan trọng, mũi nhọn của Quảng Ninh hiện nay. Chỉ tính riêng phí tham quan trên vịnh Hạ Long đã thu 1.000 tỷ đồng/năm. So với những ngành kinh tế khác như khai thác than, nuôi trồng thủy hải sản, cảng biển thì du lịch phát triển ổn định và bền vững hơn cả. Do đó việc bảo tồn, phát huy, tôn vinh giá trị các di sản cũng được thực hiện theo chiều hướng bền vững, phân đều khách, giảm tải cho khu vực vịnh Hạ Long…

“Hiện nay, sản xuất, kinh doanh trên vịnh Hạ Long, vịnh Bái Tử Long không chỉ có phát triển du lịch mà còn hàng hải, nuôi trồng thủy sản, làng chài… việc đảm bảo an ninh an toàn không dễ và đô thị hóa đang diễn ra với tốc độ nhanh. Vì thế, việc quan trọng nhất hiện nay là thay đổi nhận thức của người dân và cơ quan quản lý về việc bảo vệ môi trường, phát triển bền vững. Phá bỏ môi trường là phá bỏ sự nghiệp phát triển du lịch”, ông Thanh nói.

Du lịch sinh thái lồng ghép các hoạt động dọn dẹp vệ sinh, bảo vệ môi trường ở Ninh Thuận.

Giám đốc Sở Du lịch Ninh Bình Bùi Thành Đông chia sẻ kinh nghiệm sau khi Quần thể danh thắng Tràng An được vinh danh là “Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới” đã tạo động lực để Du lịch Ninh Bình có bước phát triển mạnh mẽ và đạt được những kết quả quan trọng, tốc độ tăng trưởng khách du lịch bình quân đạt 13,7%/năm. Tuy nhiên, gần đây lượng khách đến với Ninh Bình ngày một tăng nhanh, vượt quá “sức chứa” của các khu, điểm du lịch. Chính điều này đã tạo nên sức ép không nhỏ cho môi trường du lịch vào mùa cao điểm.

Tỉnh Ninh Bình đã có nhiều giải pháp nhằm giảm tải, phân luồng lượng khách giữa các khu, điểm du lịch trong tỉnh như: mở thêm một số tour, tuyến, xây dựng chương trình kích cầu vào mùa thấp điểm, đồng thời tuyên truyền để khách du lịch và người dân nâng cao ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường và bảo vệ cảnh quan tại các khu, điểm du lịch, nhất là những khu vực nằm trong vùng di sản thế giới; thường xuyên mở các lớp tập huấn, bồi dưỡng nâng cao kiến thức bảo vệ môi trường cảnh quan, bảo vệ di sản, thực hiện ứng xử văn hóa, văn minh và an toàn du lịch cho cán bộ và người dân trực tiếp tham gia dịch vụ du lịch tại một số khu, điểm du lịch quan trọng.

Bà Nguyễn Thị Thanh Hương, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch khẳng định bảo vệ môi trường du lịch là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, là yêu cầu cần thiết để bảo đảm sự phát triển bền vững. Đối với các khu du lịch quốc gia, việc bảo vệ môi trường lại càng là yêu cầu cấp thiết.

Hiện nay, Viện Nghiên cứu và phát triển du lịch (Tổng cục Du lịch) đã xây dựng xong “Bộ tiêu chí bảo vệ môi trường đối với các cơ sở du lịch và dịch vụ tại các khu, điểm du lịch”, đang điều chỉnh cho phù hợp với thực tiễn trước khi trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, ban hành. Trong đó, Bộ tiêu chí về bảo vệ môi trường được xây dựng đối với 3 loại cơ sở du lịch và dịch vụ bao gồm: cơ sở ăn uống, cơ sở vui chơi giải trí và cơ sở bán hàng lưu niệm.

Mỗi loại tiêu chí có 2 nhóm: tiêu chí bắt buộc (cụ thể hóa những quy định của pháp luật trong bảo vệ môi trường tại các cơ sở du lịch và dịch vụ trong khu, điểm du lịch) và nhóm tiêu chí khuyến khích (bao gồm những tiêu chí “mềm” khuyến khích các cơ sở du lịch và dịch vụ trong khu, điểm du lịch thực hiện nếu có đủ điều kiện nhằm gia tăng chất lượng dịch vụ của cơ sở).