Mở rộng và nâng cao hiệu quả hội nhập tài chính APEC và quốc tế

Bối cảnh chung

Hội nghị APEC FMM năm nay do Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ chủ trì. Ngoài đại diện các Bộ Tài chính của 21 nền kinh tế APEC, còn có sự tham gia của lãnh đạo cao cấp của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Ngân hàng Phát triển Liên Mỹ (IADB) và Hội đồng Tư vấn Doanh nghiệp APEC (ABAC).

Hội nghị nhận định kinh tế toàn cầu đang trải qua giai đoạn khó khăn, tăng trưởng đang suy giảm, quá trình phục hồi kinh tế diễn ra chậm. IMF đưa ra dự báo tăng trưởng toàn cầu trong năm 2011 chỉ đạt mức 4%, thấp hơn tốc độ tăng trưởng 5,1% của năm 2010, và năm 2012 dự kiến tăng trưởng cũng chỉ ở mức 4%. Trong đó, khu vực các nước phát triển dự kiến tăng trưởng chỉ 1,6% trong năm 2011 và 1,9% trong năm 2012 so với tốc độ tăng trưởng 3,1% của năm 2010. Khu vực các nước đang phát triển và đang nổi lên dự kiến đạt mức tăng trưởng 6,4% trong năm 2011 và 6,1% trong năm 2012, so với mức 7,3% của năm 2010.

Tăng trưởng mất cân bằng đang nổi lên thành một vấn đề toàn cầu. IMF nhận định khoảng cách mất cân bằng giữa các nước đang có xu hướng mở rộng trong trung hạn, chủ yếu do những khiếm khuyết về cơ cấu kinh tế, những méo mó trong chính sách vĩ mô và những thất bại của cơ chế thị trường chưa được giải quyết.

Mất cân bằng bên ngoài được hiểu là sự mất cân đối trong cán cân thanh toán giữa các nước xuất khẩu và các nước nhập khẩu. Trong khi các nước xuất khẩu thường thặng dư cán cân vãng lai với mức độ lớn (như Trung Quốc), thì các nước nhập khẩu lại thâm hụt cán cân vãng lai (như Hoa Kỳ), cũng có những nước xuất khẩu như Việt Nam cũng lâm vào tình trạng nhập siêu khá lớn. Trong khi các nước thặng dư cán cân vãng lai phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu và thường phải chịu rủi ro lớn khi có những biến động tại các thị trường xuất khẩu, thì các nước thâm hụt cán cân vãng lai lại chịu sức ép về nợ nước ngoài và tình trạng dư thừa năng lực trong nước dẫn tới thất nghiệp tăng cao. Trong khi đó, mất cân bằng bên trong bắt nguồn từ những khiếm khuyết trong cơ cấu kinh tế nội địa. Đối với một số nước là vấn đề thâm hụt ngân sách và nợ công tăng cao. Đối với một số nước khác là tình trạng thiếu hụt cầu nội địa trong khi dư thừa cung.

Các nội dung hợp tác tài chính APEC

Tại Hội nghị lần này, các Bộ trưởng Tài chính đã kiểm điểm lại tiến độ thực hiện các chủ đề hợp tác trong năm và đề xuất phương hướng cho năm tới. Văn kiện quan trọng nhất được thông qua tại Hội nghị là “Tuyên bố chung của các Bộ trưởng Tài chính APEC”.

Các Bộ trưởng khẳng định vai trò quan trọng của việc phát triển cơ sở hạ tầng đối với tăng trưởng kinh tế trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Tuy nhiên, chỉ riêng nguồn lực tài chính công không đủ đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao về cơ sở hạ tầng trong khu vực. Vì vậy, sự tham gia của khu vực tư nhân là rất cần thiết. Các nghiên cứu trong APEC đã cho thấy, vẫn còn nhiều không gian để cải thiện môi trường đầu tư và khả năng tiếp cận các nguồn vốn, qua đó khuyến khích đầu tư từ khu vực tư nhân. Đối với một số nền kinh tế, việc tăng cường huy động các nguồn vốn bổ sung từ khu vực tư nhân cho các dự án đô thị cho thấy có triển vọng, các nỗ lực cũng đang được thực hiện ở một số nền kinh tế để cải thiện môi trường cho hoạt động đầu tư qua hợp tác công tư (PPP) và giảm thiểu các rủi ro quản lý.

Các Bộ trưởng đánh giá cao những sáng kiến trong APEC trong thời gian qua nhằm mở rộng khả năng tiếp cận các dịch vụ tài chính cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa, các hộ gia đình và các đối tượng chưa được tiếp cận khác. Các Bộ trưởng cho rằng, còn rất nhiều người chưa được tiếp cận một cách hiệu quả các dịch vụ tài chính đáng tin cậy và an toàn, kể cả ở các nền kinh tế phát triển. Việc tăng cường tiếp cận các sản phẩm và dịch vụ tài chính chính thống sẽ đóng góp vào việc xóa đói giảm nghèo và giảm rủi ro cho các nhóm cộng đồng thu nhập thấp, nhất là khu vực nông dân, vùng sâu, vùng xa, nhiều khó khăn, dễ bị tổn thương nhất trong điều kiện khủng hoảng hay bất ổn kinh tế.

Tăng trưởng kinh tế luôn cần phải đi đôi với sự bền vững về môi trường. Các Bộ trưởng ghi nhận nghiên cứu về “Tài chính Xanh cho Tăng trưởng Xanh”, trong đó đề xuất tiếp tục nghiên cứu các công cụ chính sách cho tăng trưởng xanh. Các Bộ trưởng đồng ý về tầm quan trọng của việc cắt giảm các khoản trợ cấp sử dụng nhiên liệu hóa thạch không hiệu quả và cần được thực hiện trong trung hạn, đi đôi với việc hỗ trợ có mục đích tới các hộ nghèo, nhằm giảm thiểu tác động của việc cắt giảm trợ cấp tới các hộ nghèo này.

Các Bộ trưởng đã có phiên thảo luận với đại diện ABAC về các vấn đề mà cộng đồng doanh nghiệp APEC quan tâm. Các kiến nghị của ABAC chủ yếu tập trung vào các nội dung chính: Tăng cường hợp tác giữa các nhà hoạch định chính sách trên thị trường tài chính với tầm nhìn về tăng cường hội nhập tài chính khu vực; Phát triển chính sách và các sáng kiến hỗ trợ nâng cao năng lực các doanh nghiệp nhỏ và vừa; Hỗ trợ khuôn khổ chính sách nhằm hướng kênh tài chính tư nhân tới các dự án cơ sở hạ tầng; Nâng cao hiệu quả thị trường vốn. Các Bộ trưởng đánh giá cao các kiến nghị của ABAC và ghi nhận những nỗ lực của ABAC trong việc thúc đẩy các sáng kiến hợp tác tài chính trong khu vực, như nghiên cứu phát triển mô hình hợp tác công tư trong đầu tư cơ sở hạ tầng, hoặc tăng cường tiếp cận tài chính đối với các doanh nghiệp nhỏ, vừa và doanh nghiệp hộ gia đình.

Là diễn đàn có liên quan chặt chẽ với nhóm G20 (APEC có tới 9 trong tổng số 20 thành viên của G20), các Bộ trưởng đã khẳng định sự ủng hộ đối với các chủ trương của G20, đặc biệt là những cam kết mới được thông qua tại Hội nghị Thượng đỉnh G20 tại Can, Pháp. Không chỉ ủng hộ, các Bộ trưởng còn cam kết sẽ triển khai thực hiện nhiều chủ trương của G20 một cách mạnh mẽ và có sự phối hợp với các hành động của G20.

Tham gia của Bộ Tài chính Việt Nam tại Hội nghị

Bộ trưởng Tài chính và đoàn công tác của Bộ Tài chính Việt Nam đã có nhiều đóng góp tích cực vào thành công chung của Hội nghị không chỉ bằng việc đóng góp có hiệu quả vào quá trình chuẩn bị văn kiện và Tuyên bố chung của Hội nghị, mà đặc biệt là các bài phát biểu quan trọng của Bộ trưởng Tài chính nước ta thể hiện quan điểm của Việt Nam đối với những vấn đề kinh tế tài chính toàn cầu và khu vực.

Việt Nam chia sẻ với các đại biểu về những rủi ro và thách thức mà khu vực đang phải đối đầu. Trong số đó, rủi ro về biến động dòng vốn đầu tư sẽ có ảnh hưởng đáng kể tới tăng trưởng khu vực. Sự bấp bênh của các thị trường xuất khẩu chính cũng có ảnh hưởng lớn đến các nền kinh tế dựa vào xuất khẩu, trong đó có Việt Nam.

Trong thời gian qua, Việt Nam đã áp dụng các giải pháp đối phó với rủi ro và thách thức, nhằm mục tiêu kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, duy trì tăng trưởng hợp lý và bảo đảm an sinh xã hội nhờ áp dụng chính sách tài khóa và tiền tệ chặt chẽ nên kinh tế vĩ mô của Việt Nam đang dần ổn định, lạm phát được kiểm soát và giảm dần, tăng trưởng kinh tế trong năm 2011 của Việt Nam có thể đạt mức 6%.

Ủng hộ G20 và APEC trong mục tiêu tăng trưởng mạnh mẽ, bền vững và cân bằng, đồng thời Việt Nam cho rằng các nền kinh tế có điều kiện khác nhau sẽ đòi hỏi những điều chỉnh chính sách hợp lý để đạt được tăng trưởng mạnh mẽ, bền vững và cân bằng phù hợp với hoàn cảnh cụ thể của từng nền kinh tế.

Việt Nam cũng như các nền kinh tế đang phát triển khác trong khu vực, dựa chủ yếu vào xuất khẩu và đầu tư. Vì vậy, Khung khổ G20 về tăng trưởng cân bằng cũng cần cân nhắc sự cân bằng giữa các nền kinh tế phát triển và đang phát triển, nhằm tránh việc điều chỉnh các chính sách vĩ mô tại các nền kinh tế phát triển sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới các nền kinh tế đang phát triển.

Về vấn đề tài chính cho cơ sở hạ tầng, Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển ban đầu, trong vòng 10 năm tới, Việt Nam cần một lượng vốn đầu tư lớn cho cơ sở hạ tầng (khoảng từ 350 – 400 tỷ USD). Vì vậy, Việt Nam rất quan tâm đến các nguồn tài chính mới cho cơ sở hạ tầng, đặc biệt là mô hình Hợp tác công tư (PPP). Tại Việt Nam, mô hình PPP đang trong giai đoạn thử nghiệm, khung khổ pháp lý cũng như kinh nghiệm thực tế còn thiếu, trong khi khu vực tư nhân chưa đủ mạnh để đầu tư cơ sở hạ tầng. Việt Nam hy vọng sẽ học được những kinh nghiệm từ các nước thành viên APEC trong việc phát triển các dự án PPP, đặc biệt là cách thức thu hút vốn đầu tư nước ngoài cho các dự án kỹ thuật hạ tầng. Việt Nam cũng rất hoan nghênh các nhà đầu tư trong và ngoài khu vực tham gia đầu tư vào cơ sở hạ tầng tại Việt Nam.

Kết quả Hội nghị Bộ trưởng Tài chính APEC lần thứ 18 đã được đệ trình lên Hội nghị Thượng đỉnh các nước APEC lần thứ 19 được tổ chức ngay sau đó tại Hô-nô-lu-lu, Ha-oai, Hoa Kỳ.

Bên lề Hội nghị Bộ trưởng Tài chính APEC 18 còn diễn ra hội nghị đa phương và tiếp xúc song phương. Ngày 10-11-2011, Hội nghị Bộ trưởng Tài chính ASEAN – Hoa Kỳ năm 2011 đã được tổ chức. Tham dự hội nghị có Bộ trưởng Tài chính của 10 nước thành viên ASEAN và Hoa Kỳ. Theo đề xuất của Hoa Kỳ và chủ trì ASEAN 2011 là In-đô-nê-xi-a, với sự đồng thuận của Bộ trưởng Tài chính các nước ASEAN, Hội nghị lần này tập trung thảo luận các vấn đề cùng quan tâm về kinh tế thế giới và khu vực.

Bộ trưởng Tài chính Việt Nam cũng có buổi tiếp xúc song phương với Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngân khố Ô-xtrây-li-a; ký Hiệp định hợp tác giữa Bộ Tài chính Việt Nam và Bộ Tài chính Pê-ru về Hiệp định Hải quan.

Có thể nhận định rằng, trong khuôn khổ Hội nghị cấp cao APEC lần thứ 19, hoạt động nhằm mở rộng và nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tài chính đã thành công và đạt được bước tiến mới. Thành công không phải chỉ ở những nỗ lực tại hội nghị mà là sự chuẩn bị công phu suốt cả quá trình gần một năm qua, là sự quán triệt các chủ trương, nghị quyết của Đảng, nhất là Nghị quyết Đại hội XI, trong đó có đổi mới, nâng cao các hoạt động đối ngoại để chủ động hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng hơn. Đặc biệt là, sự phát triển vững mạnh, vị thế ngày càng được nâng cao của Việt Nam trên trường quốc tế luôn là chỗ dựa lớn lao, là nền tảng căn bản quyết định thành công của các đoàn công tác đối ngoại nói chung và công tác tài chính nói riêng.