Lào Cai: Hiệu quả cao từ mô hình tưới tiết kiệm nước nhỏ giọt cho cây chuối

Thời gian qua, nhờ áp dụng mô hình tưới tiết kiệm nước nhỏ giọt trên cây trồng cạn cho cây chuối, Lào Cai đã đạt được nhiều kết quả bước đầu; sản phẩm chuối cho chất lượng đồng đều và giá trị thu nhập cao. Tuy nhiên, để nhân rộng mô hình, địa phương vẫn còn gặp nhiều khó khăn.

Nhờ áp dụng công nghệ tưới tiết kiệm nước, chuối nuôi cấy mô mang lại hiệu quả cao cho nhiều nông dân huyện Bảo Thắng (Ảnh minh họa: baolaocai.vn)

Hệ thống tưới tiết kiệm nước

Theo báo cáo của Chi cục Thủy lợi và Phòng chống lụt bão tỉnh Lào Cai, hiện, tỉnh có 83.900 ha đất sản xuất nông nghiệp, trong đó gồm 63.500 ha đất trồng cây hằng năm, 20.400 ha đất trồng cây lâu năm. Đất trồng lúa nước có tưới 22.900 ha (chủ yếu là ruộng bậc thang), còn lại trên 60.000 ha canh tác trên nương đồi hầu hết chưa được tưới.

Công trình thủy lợi hiện có chủ yếu phục vụ tưới tiêu cây lúa ruộng, gồm 88 hồ chứa nhỏ, dung tích chứa khoảng 10 triệu m3; 1.034 hệ thống đập dâng kênh dẫn tự chảy; 2 hệ thống trạm bơm điện nhỏ. Bên cạnh đó, hệ thống kênh mương dẫn nước có 4.152 km, trong đó 62% đã kiên cố hóa. Hệ thống tưới tiết kiệm nước cho cây trồng cạn chưa đáng kể, chủ yếu do một số doanh nghiệp tư nhân áp dụng với khoảng 1.000 ha.

Thêm vào đó, Lào Cai có lượng mưa trung bình từ 1.530 – 2.800 mm/năm; mỗi năm có khoảng 81 tỷ m3 nước chuyển qua sông Hồng, sông Chảy. Tuy nhiên, hằng năm tỉnh mới khai thác khoảng 2% dòng chảy cho tất cả các nhu cầu dùng nước. Mặt khác, dòng chảy phân bố không đều theo thời gian và không gian nên hằng năm thường xảy ra đợt hạn hán kéo dài trong suốt vụ đông – xuân đến đầu vụ mùa. Do vậy, việc xây dựng các công trình kho trữ nước, tưới tiết kiệm nước cho cây trồng cạn là nhu cầu cần thiết, đồng thời là giải pháp quan trọng để góp phần thực hiện đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp.

Mô hình điển hình tưới nhỏ giọt

Thời gian qua, mô hình trồng chuối cấy mô đã được một số doanh nghiệp phát triển tại các huyện Bảo Thắng, Mường Khương, Bát Xát, TP. Lào Cai. Tuy nhiên, tiêu biểu nhất vẫn là mô hình trồng chuối cấy mô tiết kiệm nước tại Cầu Sum, xã Thái Niên, huyện Bảo Thắng với quy mô sản xuất 200 ha, do Công ty TNHH Hoàng Lan đầu tư, cho hiệu quả cao.

Cụ thể, hệ thống tưới nhỏ giọt do Ban Dự án tự xây dựng trên cơ sở tham quan học tập kỹ thuật trồng chuối của Trung Quốc. Tổng chi phí xây dựng hệ thống tưới 4 tỷ đồng, bình quân đầu tư 20 triệu đồng/ha. Quy mô hệ thống tưới gồm: 2 công trình đầu mối là hồ chứa nhỏ, dung tích khoảng 30.000 m3, 1 đập thu nước trực tiếp từ suối; 4 máy bơm điện cột nước cao công suất 38-75 m3/ giờ bơm lên hệ thống 8 bể chứa bố trí tại các điểm khống chế cao độ trong vùng trồng chuối. Dung tích mỗi bể chứa từ 4.000 – 5.000 m3; mỗi bể phụ trách từ 20-30 ha. Các bể chứa có kết cấu đơn giản (dùng máy đào thành các ao chứa nước nửa nổi nửa chìm, chiều sâu khoảng 4-5 m, có lót vải địa kỹ thuật chống thấm).

Bên cạnh đó, các thiết bị hòa trộn phân vô cơ bón kết hợp với cấp nước tưới. Công tác vận hành hệ thống tưới do công nhân vận hành máy bơm và các bể trưởng thực hiện. Thời kỳ chuối mới cấy, hệ thống bơm hoạt động liên tục suốt ngày đêm, khi chuối trưởng thành khép tán chỉ hoạt động trong mùa khô. Chi phí điện năng bình quân khoảng 40 triệu đồng/tháng (200 nghìn đồng/ha/tháng).

Sau thời gian triển khai, sản lượng chuối thu hoạch đạt khoảng 5.700 – 6.000 tấn/năm, trong đó năng suất bình quân đạt 28-30 tấn/ha. Sản phẩm chuối có chất lượng đồng đều được cung cấp cho thị trường trong nước, đồng thời xuất khẩu sang Trung Quốc và châu Âu. Giá trị thu hoạch của mô hình đạt bình quân 30 tỷ đồng/năm; bình quân giá trị thu nhập trên đơn vị diện tích 150 triệu đồng/ha/năm.

Mặt khác, mô hình trồng chuối tiết kiệm nước đã tạo điều kiện tăng thu nhập cho các hộ nông dân cùng tham gia sản xuất cùng doanh nghiệp. Trong đó, bình quân các hộ tham gia sản xuất (chủ yếu là đồng bào dân tộc H’Mông) được tạm ứng hàng tháng 3 triệu đồng, cuối năm được thanh toán khoảng 70-80 triệu đồng.

Thêm vào đó, mô hình được chuyển đổi từ đất trống đồi trọc quy hoạch vào đất lâm nghiệp sang sản xuất nông nghiệp tạo ra giá trị gia tăng cao (150 triệu/ha), đảm bảo yêu cầu phủ xanh, cải thiện môi trường và chống xói mòn. Mô hình góp phần định hướng cho chương trình phát triển sản xuất hàng hóa cây trồng cạn trên đất nương đồi. Chi phí sản xuất không lớn, đặc biệt sử dụng nguồn nhân lực tại chỗ, tự đào tạo kỹ năng quản lý, lao động cho nông dân thông qua việc tham quan, hướng dẫn của người có kinh nghiệm trong nội bộ mô hình.

Cần có chính sách thuận lợi tạo quỹ đất

Tuy nhiên, theo Chi cục Thủy lợi và Phòng chống lụt bão Lào Cai, trong quá trình thực hiện dự án trồng chuối tưới tiết kiệm nước vẫn còn nhiều khó khăn. Trong đó, công tác kiến thiết đồng ruộng, đầu tư hệ thống tưới tốn nhiều kinh phí, công ty chưa được vay vốn. Mùa mưa lũ, ảnh hưởng của đất đá bồi lấp ruộng nước của dân. Hệ thống tưới đầu tư chưa đảm bảo khoa học hoàn chỉnh, chọn ống theo hướng tiết kiệm vốn nên một số không chịu được áp lực cao; các van chia nước không có hố van điều khiển gây khó khăn cho người vận hành.

Bởi vậy, nhằm nhân rộng mô hình tưới tiết kiệm nước nhỏ giọt cho cây chuối và các cây trồng cạn khác, theo ông Nguyễn Chính Cương – Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi và Phòng chống lụt bão Lào Cai, cần tiến hành nhiều giải pháp đồng bộ và thiết thực. Trong đó, cần quy hoạch tổng thể về tưới tiêu, xác định rõ quy mô, địa điểm trồng các cây trồng cạn có giá trị kinh tế cao.

Bên cạnh đó, cần có chính sách thuận lợi tạo quỹ đất cho Doanh nghiệp thuê đất (trong đó Doanh nghiệp đóng vai trò chủ thể từ khâu sản xuất đến tiêu thụ) hoặc chính sách thuận lợi cho doanh nghiệp liên kết với hộ nông dân góp đất tham gia sản xuất hàng hóa theo quy hoạch (doanh nghiệp đóng vai trò hỗ trợ kỹ thuật cho hộ nông dân sản xuất và hợp đồng bao tiêu sản phẩm cho nông dân).

Thêm vào đó, Nhà nước cần nghiên cứu bổ sung, sửa đổi chính sách hỗ trợ mô hình sản xuất hàng hóa cây trồng cạn đồng bộ, bắt buộc gắn với biện pháp tưới tiêu, trong đó có chính sách hỗ trợ công trình tưới. Đổi mới việc thực hiện chính sách theo hướng lập kế hoạch, cân đối rõ nguồn vốn, phân công rõ cơ quan thực hiện. Đồng thời có sự quản lý, điều tiết của ngành nông nghiệp nhằm thực hiện tốt công tác công khai, tuyên truyền vận động nhân dân, tạo điều kiện cho doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận với chính sách.

Về kỹ thuật, cần nghiên cứu các hình thức trữ nước tạo nguồn tưới tiết kiệm giá thành thấp; áp dụng nhiều hình thức đa dạng như kho chứa nước từ máy bơm, kho trữ lấy từ nguồn nước mùa mưa sử dụng cho mùa khô; kho trữ từ nguồn nước dư thừa trong kênh mương, hệ thống nước sinh hoạt phục vụ chống hạn. Mặt khác, nghiên cứu các mạng ống dẫn tưới phù hợp với điều kiện canh tác cây hàng năm, cây lâu năm. Trong điều kiện chất lượng nước thấp, địa hình phức tạp trồng cây hằng năm và công tác tổ chức quản lý, vận hành, bảo vệ khó nên áp dụng hình thức tạo nguồn nước bằng các trục chính kết hợp các bồn chứa theo khu vực. Áp dụng mô hình quy mô lớn đối với Doanh nghiệp tham gia từ khâu sản xuất đến khi tiêu thụ sản phẩm, áp dụng mô hình quy mô nhỏ tạo nguồn nước cho mô hình hộ nhóm hộ nông dân tự chủ sản xuất nhằm bán sản phẩm cho Doanh nghiệp tiêu thụ.

Theo Dangcongsan.vn