"Lạng Sơn thông tin" Số tết trong những năm kháng chiến chống pháp

– Thời kỳ kháng chiến chống Pháp, để phục vụ nhiệm vụ chính trị của tỉnh, Lạng Sơn có rất nhiều tờ tin từ cấp tỉnh đến cấp huyện. Tờ Lạng Sơn thông tin do Ty Tuyên truyền Văn nghệ Lạng Sơn phụ trách chính là tiền thân của Báo Lạng Sơn ngày nay. Mỗi dịp xuân về, tết đến, các tờ tin này lại ra số đặc biệt để chào đón năm mới. Tuy còn đơn sơ nhưng số tết luôn in đậm dấu ấn lịch sử của Lạng Sơn những năm kháng chiến và phản ánh nét đẹp trong phong tục đón xuân của người Xứ Lạng.

Thông thường, các tờ bản tin của Lạng Sơn thời kỳ này có số trang rất ít, chỉ từ 2 đến 4 trang chủ yếu đưa tin thời sự, tin chiến sự và các chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước. Xuất phát từ nhiều lý do, thời kỳ đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp chưa thấy có số tết riêng biệt. Có lẽ, chỉ từ năm 1949 mới bắt đầu có số tết. Có thể thấy “Tết kháng chiến” luôn là chủ đề bao trùm lên toàn bộ nội dung của các tờ tin này. Nội dung bài vở số Tết khá phong phú với nhiều thể loại: xã luận, thư chúc tết, thơ ca, hò vè, truyện ngắn…Tuy thời kỳ đó kỹ thuật in rất thô sơ, chủ yếu là in lito nhưng số báo tết đều có sự chọn lọc bài vở, chăm chút hình thức.

Trang bìa tờ “Lạng Sơn Thông tin” số tết năm 1953

Ở các trang bìa, bên cạnh những lá thư chúc tết của Bác Hồ thường là hình ảnh vui tươi, rộn ràng của đồng bào các dân tộc trong tỉnh với mùa xuân Xứ Lạng. Trong đó luôn có bóng dáng của người chiến sĩ vệ quốc quân và các phong trào thi đua của tỉnh. Bìa tờ Lạng Sơn thông tin Tết Tân Mão năm 1951 vẽ hình đồng bào Tày, Nùng, Dao… trong trang phục truyền thống của dân tộc mình, người cầm sách, người cầm cuốc xẻng, người cầm cờ hân hoan đi dưới khẩu hiệu ”Thi đua tăng gia sản xuất để chúc tết Hồ Chủ tịch”, “Thi đua đi dân công để chúc tết Hồ Chủ tịch”. Bìa số tết Quý Tỵ (năm 1953) vẽ hình người nông dân sánh vai cùng anh bộ đội vệ quốc quân vai đeo súng: người cầm cuốc tượng trưng cho phong trào tăng gia sản xuất, người vác cuốc chim tượng trưng cho khí thế đi dân công làm đường… Ở đây ta thấy tết không chỉ là đón năm mới mà còn là tinh thần “vui tết không quên nhiệm vụ”, tất cả để góp phần cho cuộc kháng chiến trường kỳ gian khổ của dân tộc mau đến thắng lợi.

Trong các số báo tết, một nội dung không thể thiếu được là thư chúc tết. Một năm sau khi về nước lãnh đạo Cách mạng Việt Nam, Hồ Chủ tịch đã có thư chúc tết đồng bào đăng trên báo Việt Nam độc lập số 141 (tháng 1/1942). Chín năm kháng chiến chống Pháp (1946-1954), không năm nào Bác không có thư chúc tết gửi đồng bào cả nước. Trong thơ chúc Tết năm 1952, Bác nói vui, đó “Vừa là kêu gọi, vừa là mừng xuân”. Kể từ khi ra số Xuân, báo tết Lạng Sơn thường đăng trang trọng thơ chúc tết của Bác trên trang nhất của báo. Lạng Sơn thông tin Tết Quý Tỵ (năm 1953) có bài thơ chúc tết tràn ngập niềm vui thắng lợi của Bác:

Mừng năm Thìn vừa qua,

Mừng xuân Tỵ đã tới.

Mừng phát động nông dân

Mừng hậu phương phấn khởi.

Mừng tiền tuyến toàn quân

Thi đua chiến thắng mới.

Mừng toàn dân kết đoàn,

Mừng kháng chiến thắng lợi.

Mừng năm mới, nhiệm vụ mới,

Mừng toàn thể chiến sĩ và đồng bào,

Mừng phe dân chủ hoà bình thế giới

Bên cạnh thơ chúc tết của Bác Hồ, báo Tết Lạng Sơn còn thường xuyên đăng thư chúc tết của lãnh đạo tỉnh. Đó là thư của lãnh đạo Tỉnh uỷ, Uỷ ban Kháng chiến Hành chính Lạng Sơn, Tổng bộ Việt Minh Lạng Sơn gửi đồng bào các dân tộc trong tỉnh đăng trên tờ Lạng Sơn thông tin và một số phụ san như “Mùa xuân chiến đấu”, “Lạng Sơn Kháng chiến”… Trong thư chúc Tết và các bài xã luận, không chỉ có lời chúc mừng năm mới, mà còn có cả sự đúc kết, ghi nhận, biểu dương những đóng góp to lớn của nhân dân Lạng Sơn đối với cuộc kháng chiến chống Pháp, đồng thời chỉ hướng, động viên, cổ vũ các tầng lớp nhân dân trong tỉnh ra sức thi đua để giành nhiều thắng lợi mới. Trong số báo Tết năm Quý Tỵ (1952), Tỉnh uỷ Lạng Sơn đã gửi tới đồng bào những lời chúc ngắn gọn, cô đọng và súc tích:

Toàn thể đồng bào, cán bộ, bộ đội, dân công:

Năm cũ đã thu nhiều thắng lợi

Năm mới vui vẻ, ăn tết khoẻ mạnh,

Nhớ lời dặn thi đua của Hồ Chủ tịch

Sản xuất tiết kiệm

Dân giầu nước mạnh

Kháng chiến chóng thắng lợi

Kiến quốc mau thành công!

Một số trang báo Lạng Sơn Thông tin số Tết năm 1953

Có thể thấy, báo tết Lạng Sơn thời kỳ đó tuy vẫn duy trì tin tức thường kỳ, nhưng còn có thêm rất nhiều sáng tác thơ văn phản ánh không khí đón năm mới của quân dân Lạng Sơn, những phong tục, tập quán tốt đẹp đón năm mới của đồng bào Xứ Lạng. Tiêu biểu như các bài “Sắm tết”, “Ba mươi Tết hồi cư”, “Hội lồng tồng”(số tết năm 1953),… Mặc dù còn nhiều khó khăn gian khổ nhưng Tết của người Lạng Sơn luôn ấm áp trong hương vị cổ truyền và niềm vui đoàn tụ của mỗi gia đình. Bên cạnh đó, báo tết còn đăng những mẩu chuyện tết ở khắp nơi như: “Tết dưới hầm”, “Dân công và cái tết trên đường đầy gian lao”(Lạng Sơn thông tin, Tết năm 1953) kể về tết ở vùng giặc Pháp chiếm đóng. Từ sau năm 1950, khi Lạng Sơn đã giải phóng, tin, bài trong báo Tết ở Lạng Sơn luôn tràn ngập niềm vui chiến thắng. Các tác phẩm thơ “Xuân vui chiến thắng”, “Nèn chiến thắng” (Tết chiến thắng – thơ song ngữ) không chỉ có niềm vui mà còn thể hiện tình yêu quê hương, tinh thần chiến đấu anh dũng của quân dân Lạng Sơn dưới sự lãnh đạo của Đảng, Bác Hồ. Trong số tết năm1952, tác giả Mạc Kinh Châu đã có những vần thơ say mê, hào sảng, chứa chan niềm vui chiến thắng:

“Tết đến năm nay bớt máu xương

Lạng Sơn thôi hết cảnh sa trường

Hoa đào chiến thắng màu thêm thắm

Nõn huệ đầu xuân thêm ngát hương

(Tết chiến thắng)

Tết tự do, độc lập đã thực sự đến với mỗi nhà, mỗi người dân Xứ Lạng:

Ông già nhấp rượu đốt hương trầm

Ngồi xếp bằng tròn sang sảng ngâm

Tường chữ,từng câu thơ chúc tết

Cụ Hồ năm mới gửi toàn dân

Ngoài sân cô gái say xuân thắm

Tay nắm đường kim chăm chỉ thêu

Chiếc khăn sẽ gửi ra tiền tuyến

Tặng những chàng trai giết giặc nhiều.

Góc vườn em bé bày hoa quả

Làm cỗ vui cùng cặp bướm nhung

Vang hát bài ca mừng tuổi Bác

Đợi giờ đi họp đội nhi đồng…

(Xuân vui chiến thắng)

Cùng với đó là những bài viết tập trung phản ánh sự khác biệt của tết khi quê hương đã giải phóng, sạch bóng quân thù (“Tết năm nay với tết năm ngoái”, “Tết cũ,tết mới”…). Ở đó luôn có tình cảm kính trọng, lòng biết ơn vô hạn đối với Bác Hồ – vị Cha già kính yêu của dân tộc. Qua đó, mỗi người càng thấy thấm thía hơn ý nghĩa, giá trị lớn lao của tự do, độc lập. Báo Tết những năm này không quên đăng các bài thơ, ca dao cổ vũ cho các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước như phong trào tăng gia sản xuất, đi dân công làm đường, nộp thuế nông nghiệp, mua công trái để xây dựng quê hương, tạo hậu phương vững chắc cho kháng chiến.

Năm tháng trôi qua, báo Xuân đã trở thành món ăn tinh thần quý giá đối với đồng bào các dân tộc trong tỉnh mỗi khi tết đến, xuân về. Những tờ báo đơn sơ, mộc mạc của Lạng Sơn thời kỳ kháng chiến chống Pháp luôn mang đến cho các tầng lớp nhân dân sự hứng khởi, niềm lạc quan tin tưởng vào chiến thắng và tương lai tươi sáng của dân tộc.

CHU QUẾ NGÂN