Lãng phí đất dự án hàng tỷ đô-la ở Dung Quất

Dự án thép có vốn đầu tư hàng tỷ USD ở Khu kinh tế (KKT) Dung Quất (Quảng Ngãi) được khởi công từ năm 2007 nhưng đến nay hàng trăm ha đất vẫn bỏ hoang, lãng phí và gây nhiều hệ lụy đến người dân và các doanh nghiệp (DN).

Chậm đầu tư

Nằm ở trung tâm KKT Dung Quất, được cho là “đất vàng” có nhiều lợi thế về cảng biển nước sâu và chính sách ưu đãi của Chính phủ Việt Nam, nhưng Dự án Thép Guang Lian Dung Quất triển khai ì ạch. Sau năm lần được điều chỉnh giấy phép đầu tư với tổng vốn lên đến 4,5 tỷ USD, dự án vẫn kéo dài gây lãng phí hơn 700 ha (bao gồm cả mặt nước cảng biển), khiến người dân bức xúc. Phó Trưởng Ban quản lý KKT Dung Quất Lê Văn Dũng cho biết: Dự án Thép Guang Lian Dung Quất khởi đầu chỉ do Tập đoàn Tycoons của Ðài Loan (Trung Quốc) đầu tư với số vốn đăng ký hơn 1 tỷ USD. Ðến đầu năm 2012, Tập đoàn JFE (Nhật Bản) đã quyết định liên doanh với E-United xây dựng nhà máy thép giai đoạn đầu có vốn 4,5 tỷ USD, công suất hơn 7 triệu tấn sản phẩm/năm. Năm 2013, Tập đoàn JFE đề nghị tỉnh Quảng Ngãi trình Chính phủ cho phép hưởng một số chính sách ưu đãi như bổ sung 210 ha mặt nước biển để nâng tổng diện tích dự án lên hơn 700 ha. Ngoài ra, JFE còn yêu cầu tỉnh bảo đảm cung cấp đủ nước công nghiệp 200.000 m3/ngày, kết nối lưới điện quốc gia, hưởng ưu đãi thuế thu nhập DN cho toàn bộ dự án. Tập đoàn JFE cũng đã xin lùi dự án thép Dung Quất đến tháng 7-2014 khởi công, thay vì tháng 7-2013 theo kế hoạch ban đầu mà Tập đoàn đã ký biên bản ghi nhớ với Việt Nam. Song, đến nay đã quá hạn mà dự án vẫn “giậm chân tại chỗ”.

Tại Hội nghị Tỉnh ủy Quảng Ngãi lần thứ 17 vừa qua, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi Phạm Như Sô cho biết: Chính phủ đã bác đề xuất ưu đãi đối với Dự án Thép Guang Lian Dung Quất. Theo đó, Chính phủ không đồng ý tiếp tục chi ngân sách đền bù diện tích đất bổ sung; không chấp thuận chi phí nạo vét luồng lạch để điều chỉnh quy hoạch tăng số lượng cảng biển, chỉ đồng ý giảm 10% thuế thu nhập DN trong 15 năm chứ không miễn hoàn toàn loại thuế này cho suốt đời dự án. Ðồng chí Phạm Như Sô khẳng định, tỉnh đang tính toán, bàn bạc các phương án gia hạn nếu nhà đầu tư thể hiện quyết tâm đầu tư. Còn tiếp tục để dự án chậm kéo dài thì kiến nghị cơ quan chức năng rút giấy phép để nhường quỹ đất cho nhà đầu tư khác.

Các nhà máy đã được tháo dỡ, di dời để bàn giao đất cho dự án.

Theo báo cáo của tỉnh Quảng Ngãi, dự án hiện mới triển khai xây dựng một số hạng mục như: khối nhà ở công nhân, san lấp mặt bằng, xây dựng tường rào tạm, đóng một số cọc trên mặt bằng nhà máy giai đoạn I. Tổng giá trị giải ngân của dự án cho tới nay khoảng 73 triệu USD trong tổng số 4,5 tỷ USD. Và thực tế, dự án cũng đã dừng triển khai từ năm 2010. Số phận của Dự án Thép Guang Lian khá bấp bênh, dù chưa có cảnh báo nào từ tỉnh Quảng Ngãi liên quan đến việc đề nghị thu hồi dự án này. Trên thực tế, lãnh đạo tỉnh Quảng Ngãi rất thiết tha với việc JFE đầu tư xây dựng dự án, nên suốt thời gian qua, đã tạo rất nhiều thuận lợi cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, Phó Trưởng Ban quản lý KKT Dung Quất Lê Văn Dũng cho biết, khi dự án chậm đầu tư kéo dài khiến người dân và dư luận xã hội bức xúc, thì tỉnh Quảng Ngãi cũng cân nhắc đề nghị Chính phủ xử lý như dự án chậm tiến độ và mở ra một hướng đi mới có hiệu quả hơn.

Hệ lụy đến người dân

Suốt gần tám năm qua, Dự án Thép Guang Lian Dung Quất “đứng bánh” với hàng trăm ha đất sạch mà tỉnh Quảng Ngãi ưu ái chi ngân sách đền bù, giải tỏa bàn giao cho nhà đầu tư đã bị bỏ hoang làm nơi cho đàn bò gặm cỏ. Ði trên khu “đất vàng” dự án trong trưa hè chói chang của một ngày cuối tháng 7 này, chúng tôi đã chứng kiến cảnh lãng phí đất ở đây vô cùng lớn, với hàng trăm ngôi nhà của nhân dân xã Bình Ðông, Bình Thuận vừa đập phá, di dời để giao đất cho dự án. Những cánh đồng phì nhiêu bị tường rào của dự án chắn ngang đành bỏ hoang suốt nhiều năm qua. Theo UBND xã Bình Ðông, huyện Bình Sơn, toàn xã có khoảng 300 hộ dân đã giao hơn 300 ha đất cho Dự án Thép Guang Lian Dung Quất. Hiện người dân vào sống ở các khu tái định cư không có việc làm, thiếu đất sản xuất. Còn xã Bình Thuận có hàng trăm hộ bị giải tỏa để giao hơn 200 ha vườn, ruộng cho dự án. Tất cả người dân thực hiện di dời hiện phải bươn chải làm đủ mọi nghề để mưu sinh.

Dự án Thép Guang Lian chậm triển khai còn kéo theo nhiều hệ lụy không những đối với người dân địa phương, mà còn ảnh hưởng lớn đến hoạt động của DN trên địa bàn. Ngày nào cũng vậy, hàng trăm người dân từ các xã phía tây huyện Bình Sơn khó nhọc lách qua bờ tường, lội mương thoát nước của Dự án Thép Guang Lian để đi làm. Khó khăn nhất là học sinh ở xã Bình Thuận, Bình Ðông khi đến trường phải chui qua tường rào khá nguy hiểm. Hiện nay chủ đầu tư đã xây bờ tường chung quanh, chắn cả tuyến đường chính từ Dốc Sỏi về cảng Dung Quất gây cản trở giao thông của người dân và nhiều DN ở phía tây KKT Dung Quất. Ông Nguyễn Nỵ, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Dăm gỗ xuất khẩu Quảng Ngãi cho biết: Từ ngày dự án triển khai xây bờ tường ngăn tuyến đường từ Dốc Sỏi đến cảng Dung Quất, các DN gỗ dăm phải tốn thêm chi phí vận tải đi đường vòng khá lớn. Giờ đây, xe gỗ dăm chở về cảng Dung Quất đưa lên tàu xuất khẩu phải tốn thêm khoảng 45.600 đồng/chuyến. Mỗi ngày có ít nhất khoảng 300 chuyến xe chở dăm gỗ về cảng phải tốn thêm gần 14 triệu đồng (chưa kể chi phí hao hụt phải đi đường vòng xa thêm gần bốn km). Theo quy hoạch của Ban Quản lý KKT Dung Quất, khi Dự án Thép Guang Lian triển khai, các phương tiện vận tải của các DN sẽ lưu thông trên tuyến đường Trì Bình – cảng Dung Quất. Hiện tuyến đường này thi công chưa xong nên việc vận chuyển hàng hóa của DN phía tây KKT này gặp nhiều khó khăn. Tại các khu chợ ở xã Bình Ðông, Bình Thuận, người dân đi lại mua bán hàng hóa bị trở ngại và những cửa hàng, cửa hiệu, nhà hàng, khách sạn cũng chịu ảnh hưởng…

Dự án thép hàng tỷ đô-la ở Dung Quất chậm đầu tư đang gây nhiều hệ lụy cho người dân, DN và đã lãng phí hàng trăm ha “đất vàng” ở KKT Dung Quất. Nên chăng, cơ quan chức năng cần xem xét lại năng lực của nhà đầu tư đối với dự án này.