‘Làn sóng’ mới cải cách quy định kinh doanh: Từ công cụ đến sự đồng tốc

Công cụ cải cách quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh

Nhiều dư địa cho tăng trưởng thông qua cải cách

Theo Cục Kiểm soát thủ tục hành chính (VPCP), giai đoạn 2007 – 2010, Việt Nam đã cắt giảm, đơn giản hóa 4.818/5.421 thủ tục hành chính (TTHC) (cắt giảm 37,31% TTHC tương ứng với khoảng gần 30.000 tỷ đồng mỗi năm).

Đến giai đoạn 2016 – 2020, đã cắt giảm, đơn giản hoá 3.893/6.191 điều kiện kinh doanh, 6.776/9.926 dòng hàng phải kiểm tra chuyên ngành, tiết kiệm cho xã hội hơn 18 triệu ngày công/năm, tương đương khoảng 6.300 tỷ đồng.

Những kết quả cải cách đó đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao vị thế của Việt Nam trên các xếp hạng thế giới như tại Bảng xếp hạng môi trường kinh doanh toàn cầu giai đoạn 2016-2020 của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam tăng 20 bậc, xếp thứ 70/190 quốc gia, nền kinh tế và xếp thứ 5 trong ASEAN; xếp hạng năng lực cạnh tranh toàn cầu GCI 4.0 do Diễn đàn Kinh tế thế giới thực hiện, năng lực cạnh tranh của Việt Nam tăng 10 bậc giai đoạn 2018-2019, từ 77 lên 67/141 quốc gia và xếp thứ 7 trong ASEAN; Tạp chí US News &World xếp Việt Nam đứng thứ 8/80 và thuộc trong số 10 quốc gia nhóm đầu có nền kinh tế tốt nhất để đầu tư.

Tuy nhiên, nhiều quy định vẫn còn bất cập, là rào cản cho hoạt động sản xuất, kinh doanh. Việc cải cách một số nơi vẫn còn hình thức, thậm chí có tình trạng cắt bỏ quy định này lại đưa ra quy định khác gây khó khăn hơn cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, người dân.

Tại buổi họp báo mới đây về Nghị quyết số 68/NQ-CP, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Mai Tiến Dũng nêu một thực tế: “Thời gian qua, báo chí cũng đặt vấn đề là dường như cải cách TTHC chững lại và cắt điều kiện này thì mọc điều kiện khác. Cắt một có thể mọc một hoặc hơn một”.

Bên cạnh đó, việc thực hiện TTHC chủ yếu vẫn bằng phương thức thủ công; người dân, doanh nghiệp còn phải nộp nhiều loại giấy tờ, đi lại nhiều nơi, phát sinh gánh nặng hành chính không cần thiết.

Nguyên nhân chính của những tồn tại này chủ yếu là do chưa thực sự có cách tiếp cận tổng thể, chưa có cách làm và công cụ phù hợp để đánh giá, kiểm soát, đo lường và tham vấn hiệu quả về chính sách và quy định không còn phù hợp.

Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cho hay từ kinh nghiệm cải cách của các nước và thực tiễn của nước ta thời gian qua có thể thấy “còn rất nhiều dư địa cho tăng trưởng thông qua việc cải cách”.

“Làn sóng” cải cách thứ 3

Thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong cải cách TTHC, ngày 12/5/2020, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 68/NQ-CP về chương trình cắt giảm, đơn giản hóa quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh giai đoạn 2020-2025.

Nghị quyết 68 được ví là mở ra “làn sóng” cải cách thứ 3. Theo đó, không chỉ dừng lại ở khâu thống kê, rà soát, đánh giá, mà cải cách sẽ toàn diện các quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh.

Hơn thế, còn tập trung cải cách cả khâu tổ chức thực hiện các quy định thông qua đẩy mạnh thực hiện TTHC trên môi trường điện tử và triển khai cơ chế một cửa, một cửa liên thông trong giải quyết TTHC.

Mục tiêu giai đoạn 2020 – 2025 đề ra là cắt giảm, đơn giản hóa ít nhất 20% số quy định và cắt giảm ít nhất 20% chi phí tuân thủ quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh tại các văn bản đang có hiệu lực thi hành.

Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng Nghị quyết 68 có nhiều điểm mới, không chỉ đề cập đến điều kiện kinh doanh hay TTHC mà còn đề cập đến toàn bộ các quy định về kinh doanh. Bởi trong thực tế, một bản phụ lục hay một biểu mẫu trong thông tư “tưởng là nhỏ” cũng có thể “cài cắm” quy định, gây khó khăn cho doanh nghiệp…

Điểm thứ hai, tinh thần của Nghị quyết là giảm tối đa các văn bản, hạn chế tối đa tình trạng một thông tư có thể ảnh hưởng tới nhiều doanh nghiệp.

Thứ ba, cách làm một văn bản sửa nhiều văn bản có thể giúp sửa đổi các quy định một cách nhanh chóng hơn… Cùng với đó, rà soát không chỉ các văn bản đã có hiệu lực mà còn sửa đổi cả các văn bản đang trong quá trình soạn thảo. Bảo đảm khả năng thực thi, thúc đẩy thực hiện chính sách cải cách trong thực tế. Cộng hưởng với các cải cách trong thực hiện Chính phủ điện tử, thực hiện các thủ tục trực tuyến…

Công cụ cải cách đã có

Với sự quyết liệt trong việc thực thi Chính phủ điện tử, việc triển khai và ban hành công cụ cải cách quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh sẽ cơ bản giải quyết được tình hình “trống đánh xuôi, kèn thổi ngược” trong cải cách TTHC. Sự minh bạch về thông tin cải cách hành chính cũng như sự tham gia giám sát của doanh nghiệp và người dân sẽ thúc đẩy mạnh mẽ làn sóng thứ 3 về cải cách hành chính, làm trong sạch môi trường kinh doanh tại nước ta.

Ông Ngô Hải Phan, Cục trưởng Cục Kiểm soát thủ tục hành chính (VPCP) cho biết, VPCP đã xây dựng công cụ cải cách và tài liệu hướng dẫn các bộ, ngành thực hiện thống kê, rà soát, đánh giá, tính chi phí tuân thủ, đề xuất phương án cắt giảm, đơn giản hóa các quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh, phần mềm này chính thức được đưa vào thực hiện kể từ ngày 1/10/2020.

Phần mềm được xây dựng để thực hiện đồng thời chức năng: thống kê; rà soát; tính chi phí tuân thủ và tham vấn. Phần mềm được kết nối với Cơ sở Dữ liệu quốc gia về TTHC để tạo thuận lợi cho việc nhập dữ liệu. Phần mềm có chức năng tổng hợp, báo cáo để Chính phủ có thể biết kết quả thống kê, tính chi phí tuân thủ theo thời gian thực.

Chức năng rà soát giúp các bộ, cơ quan tự trả lời câu hỏi rà soát, đánh giá chất lượng quy định để tìm ra các quy định cần cắt giảm, đơn giản hóa cũng như kiến nghị phương án cắt giảm, đơn giản hóa các quy định. Các số liệu tổng hợp về quy định và chi phí tuân thủ cũng như số liệu về cắt giảm, đơn giản hóa sẽ được công khai trên Cổng Dịch vụ công quốc gia.

Đồng thời, chức năng tham vấn sẽ giúp các bộ, ngành thu nhận các ý kiến góp ý của địa phương, doanh nghiệp, người dân phản ánh về các quy định là rào cản đối với hoạt động kinh doanh và kiến nghị các phương án cắt giảm, đơn giản hóa.

Theo ông Ngô Hải Phan, phần mềm này giúp theo dõi, quản lý và giám sát việc thực thi nhiệm vụ cắt giảm, đơn giản hóa quy định kinh doanh; giúp Chính phủ có một bức tranh tổng thể về thực trạng các quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh và tác động của các quy định đó đến doanh nghiệp, đồng thời giúp Chính phủ theo dõi, đánh giá và giám sát quá trình cải cách theo thời gian thực đặc biệt lượng hóa được kết quả cải cách của từng bộ, ngành.

Muốn đi nhanh thì phải có sự đồng tốc

Như vậy, các quyết sách, công cụ cải cách quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh đã có, thực tế đã và đang phần nào giúp các doanh nghiệp giảm bớt chi phí, thời gian thực thi pháp luật và dần cải thiện môi trường kinh doanh lành mạnh và minh bạch hơn.

Tuy nhiên, việc cải cách TTHC đang động chạm đến lợi ích của nhiều người dẫn tới những khó khăn trong đổi mới mô hình quản lý cán bộ công chức, xử lý xung đột giữa các văn bản quy phạm pháp luật, TTHC bằng công nghệ thông tin hay điều chỉnh quan hệ giữa cấp Trung ương và địa phương…

Tại một tọa đàm do Cổng TTĐT Chính phủ tổ chức vào tháng 7/2020, ông Tô Hoài Nam, Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam nhận định mục tiêu của Nghị quyết 68 là khó và muốn đi nhanh thì phải có sự đồng tốc.

“Vì sao khó, vì cái dễ chúng ta đã làm. Bây giờ những cái khó phải đi vào chiều sâu hơn, đụng chạm đến quyền lợi của nhiều ngành”, ông Nam bày tỏ.

Thứ hai là phải phụ thuộc rất nhiều vào sự sửa đổi kịp thời của các văn bản pháp luật khác. Thứ ba, đến giai đoạn này, bắt buộc cán bộ ngoài nhiệt huyết cần phải có trình độ. Nếu chỉ có quyết tâm và nhiệt huyết, chính trị nhưng không đủ trình độ thì rất khó đổi mới cũng như tiếp cận trình độ mới, cập nhật thông tin khái quát, toàn diện hơn, tiếp cận với các hệ thống điện tử… đòi hỏi cán bộ phải có năng lực.

Về dư địa, bắt buộc chúng ta phải lựa chọn: Thứ nhất theo nguyên tắc, thủ tục nào có thể bỏ được, ta nên bỏ. Thứ 2, thủ tục nào có thể hậu kiểm được nên chuyển sang hậu kiểm. Thủ tục nào có thể sử dụng bằng điện tử, tin học thì chúng ta nên sử dụng.

Một cách hiểu khác của doanh nghiệp về dư địa của cải cách là pháp luật cần theo kịp với thực tiễn để tạo nên hành lang pháp lý cho hoạt động kinh doanh. Trong thời điểm hiện nay, chúng ta nên có những mạnh dạn, táo bạo. Không nên quản lý, điều hành các văn bản quy phạm pháp luật theo cách cứng nhắc, mà phải kịp thời thay đổi.