Làn sóng đầu tư mạnh mẽ vào phát triển năng lượng tái tạo tại Việt Nam

Đó là khẳng định của Thứ trưởng Công thương Cao Quốc Hưng tại Hội thảo quốc tế “Phát triển năng lượng tái tạo hướng tới giảm thiểu carbon tại Việt Nam”, do Đại sứ quán Vương quốc Anh tại Việt Nam phối hợp Hiệp hội Năng lượng Việt Nam tổ chức tại Hà Nội, ngày 12-3.

Theo số liệu của Bộ Công thương, đến cuối năm 2018, trên toàn quốc đã đưa vào vận hành phát điện 285 nhà máy thủy điện nhỏ với tổng công suất khoảng 3.322 MW, tám nhà máy điện gió với tổng công suất 243 MW và 10 nhà máy điện sinh khối với tổng công suất nối lưới khoảng 212 MW. Về điện mặt trời, đến cuối năm 2018 có khoảng 10.000 MW được đăng ký, trong đó có 8.100 MW được bổ sung quy hoạch, khoảng hơn 100 dự án đã ký hợp đồng mua bán điện, hai dự án đi vào vận hành với tổng công suất khoảng 86 MW. Tổng công suất nguồn điện từ NLTT (không kể các nhà máy thủy điện cỡ vừa và lớn) đã chiếm 2,1% tổng công suất toàn hệ thống.

Theo Thứ trưởng Cao Quốc Hưng, bảo đảm nhu cầu năng lượng trong sự phát triển bền vững luôn là một thách thức to lớn với các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Trước đây, nhu cầu điện năng của Việt Nam thường tăng gấp 1,8-2 lần tốc độ tăng trưởng GDP, và nhu cầu điện năng tăng cao liên tục nhiều năm như vậy tạo ra những sức ép lớn về đầu tư cho năng lực phát điện, truyền tải và phân phối của quốc gia.

Nhìn về tương lai, các dự báo chỉ ra rằng từ nay cho đến năm 2030, nền kinh tế Việt Nam sẽ tiếp tục tăng trưởng ở mức cao từ 6,5-7,5%/năm, và như vậy, ưu tiên phải được dành bảo đảm nhu cầu năng lượng cho phát triển đất nước một cách bền vững. Theo Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia đã được Chính phủ phê duyệt, công suất lắp đặt nguồn điện cả nước sẽ lên đến 130.000 MW năm 2030 so với 47.000 MW hiện nay. Như vậy, khoảng 83.000 MW nguồn điện mới sẽ cần phải được xây dựng và đưa vào vận hành từ nay đến 2030, cùng với đó là các cơ sở hạ tầng truyền tải và phân phối.

“Trong bối cảnh đó, một trong những mục tiêu ưu tiên của Việt Nam là phát triển NLTT để giảm dần sự phụ thuộc vào các dạng năng lượng phát điện truyền thống nhằm bảo vệ môi trường, vì sự phát triển bền vững của Việt Nam và các nước trong khu vực”, Thứ trưởng nhấn mạnh.

Thứ trưởng Công thương Cao Quốc Hưng phát biểu tại hội thảo.

Chiến lược phát triển NLTT cho giai đoạn 2015-2030, xét đến 2050 được Chính phủ phê duyệt vào tháng 9-2015 đã đưa ra các mục tiêu cụ thể. Theo đó, lượng điện năng sản xuất từ các nguồn NLTT sẽ tăng từ mức 58 tỷ kWh năm 2015 lên 101 tỷ kWh năm 2020, 186 tỷ kWh năm 2030 và 452 tỷ kWh năm 2050. Về mặt tương đối, tỷ trọng điện năng sản xuất từ các nguồn NLTT sẽ tăng từ 35% năm 2015 lên mức 38% năm 2020 và 43% năm 2050.

Để khuyến khích phát triển NLTT, phục vụ các mục tiêu phát triển nêu trên, Bộ Công Thương đã xây dựng và trình Chính phủ ban hành hàng loạt các cơ chế khuyến khích cho điện mặt trời, điện gió, điện sản xuất từ chất thải rắn, điện sinh khối… Chính phủ cũng ban hành các chính sách ưu đãi khác cho các nhà đầu tư như ưu tiên cung cấp tín dụng, miễn/giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, tiền thuê đất, sử dụng hợp đồng mua bán điện mẫu… Tuy nhiên, việc phát triển các nguồn NLTT trong thời gian qua cũng đang đối mặt với một số bất cập và thách thức, như chi phí đầu tư còn cao, số giờ vận hành nguồn điện thấp, cơ sở hạ tầng lưới điện một số khu vực nhiều tiềm năng về NLTT chưa sẵn sàng để giải phóng công suất, yêu cầu sử dụng đất lớn (nhất là các dự án điện mặt trời), các khó khăn trong điều khiển, điều độ hệ thống điện…, đòi hỏi cần có những giải pháp để giải quyết lần lượt các bất cập này.

Đánh giá cao những sáng kiến của Chính phủ Việt Nam nhằm thúc đẩy sản xuất NLTT, đặc biệt là năng lượng gió và mặt trời, Đại sứ Vương quốc Anh tại Việt Nam Gareth Ward cho rằng, việc chi phí cho NLTT tiếp tục giảm sẽ góp phần đẩy nhanh những nỗ lực của Việt Nam trong quá trình phát triển năng lượng carbon thấp. Đồng thời khẳng định, với kinh nghiệm và cam kết giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu và hỗ trợ chuyển hướng sang nền kinh tế xanh hơn, giảm thiểu carbon, Anh sẽ hợp tác chặt chẽ với Việt Nam trong quá trình chuyển hướng khỏi nhiên liệu hóa thạch và gia tăng thị phần của NLTT trong những năm sắp tới.

Tại hội thảo, các chuyên gia và đại diện các công ty hàng đầu của Anh trong lĩnh vực NLTT và tài chính xanh đã cùng chia sẻ về cách tiếp cận chính sách và phát triển khung pháp lý, đồng thời trao đổi chuyên môn về năng lượng hướng tới giảm thiểu carbon, về các nghiên cứu, đổi mới, giảm chi phí và công nghệ trong lĩnh vực NLTT, cũng như khả năng tiếp cận các nguồn vốn từ các tổ chức tài chính quốc tế và Anh cho các dự án NLTT tại Việt Nam.