Làm gì khi thông tin CCCD bị lạm dụng?

Trong bối cảnh công nghệ phát triển mạnh mẽ, việc vay tiền qua mạng hoặc các ứng dụng vay tiền trực tuyến đã trở nên phổ biến. Chỉ với một số thông tin cơ bản như số căn cước công dân (CCCD) và số điện thoại, người vay có thể nhận được tiền mà không cần phải chứng minh thu nhập.

Tuy nhiên, sự dễ dàng này cũng đã trở thành một cơ hội cho các đối tượng xấu lợi dụng để thực hiện hành vi gian lận, sử dụng thông tin cá nhân của người khác để vay nợ. Vậy trong trường hợp thông tin CCCD của một người bị lấy cắp và sử dụng để vay nợ, người bị mất thông tin có nghĩa vụ phải trả nợ không? Cần làm gì để bảo vệ quyền lợi của mình?

Rất nhiều độc giả quan tâm, khi một người bị lấy cắp thông tin để đi vay nợ nhưng trên thực tế lại không vay tiền thì có nghĩa vụ phải trả nợ không? Cần phải làm gì để bảo vệ quyền lợi cho mình?

Trao đổi với PV, Luật sư Nguyễn Phú Thắng, Hãng luât Intercode, Đoàn Luật sư TP Hà Nội phân tích, viện dẫn các quy định pháp lý liên quan đến vấn đề này để đưa ra giải đáp và giải pháp bảo vệ quyền lợi của người bị hại.

Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, các dịch vụ cho vay online đã trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Chỉ cần cung cấp một số thông tin cá nhân như số CCCD, số điện thoại và một số thông tin cơ bản khác, người vay có thể nhận được tiền mà không cần phải chứng minh thu nhập. Tuy nhiên, hệ thống này cũng tiềm ẩn nguy cơ bị lạm dụng. Các đối tượng xấu có thể dễ dàng lấy cắp thông tin CCCD của người khác, từ đó thực hiện việc vay nợ mà người bị mất thông tin hoàn toàn không hay biết.

Trường hợp này không phải là hiếm gặp. Nhiều người dân đã trở thành nạn nhân của việc lộ, mất thông tin CCCD trên mạng và bị kẻ gian lợi dụng để vay nợ. Hậu quả là người bị mất thông tin bị lâm vào tình cảnh khốn đốn, phải đối mặt với các đòi nợ từ các tổ chức tín dụng hoặc bên cho vay mà mình không hề quen biết.

Theo quy định tại Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân, thông tin cá nhân được định nghĩa là những thông tin đặc trưng cho một cá nhân cụ thể, có thể xác định hoặc phân biệt cá nhân này với cá nhân khác. Căn cước công dân là một trong những loại thông tin quan trọng và nằm trong nhóm dữ liệu cá nhân cơ bản, được bảo vệ chặt chẽ bởi pháp luật. Điều này có nghĩa là việc thu thập, sử dụng và tiết lộ thông tin này phải được sự đồng ý của chủ thể dữ liệu, trừ những trường hợp pháp luật quy định khác.

Theo đó, việc mượn hoặc lấy cắp thông tin CCCD của người khác mà không được sự đồng ý là hành vi vi phạm pháp luật, có thể bị xử lý nghiêm minh. Trong trường hợp này, hành vi của đối tượng sử dụng thông tin của người khác để vay nợ có thể bị xử lý hình sự theo Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2021), đặc biệt là các tội danh như Lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Điều 174), Làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức (Điều 341), Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản (Điều 175).

Luật sư Nguyễn Phú Thắng cũng cho biết: Một trong những câu hỏi chính mà nhiều người bị mất thông tin thắc mắc là liệu họ có phải chịu trách nhiệm trả nợ khi thông tin của họ bị lợi dụng để vay tiền mà họ không hay biết. Để trả lời câu hỏi này, cần căn cứ vào các quy định của Bộ luật Dân sự 2015.

Theo Điều 463 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng vay tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên, trong đó bên cho vay sẽ giao tài sản cho bên vay, và bên vay có nghĩa vụ hoàn trả số tiền vay khi đến hạn, bao gồm cả lãi suất (nếu có). Điều này có nghĩa là chỉ khi có sự thỏa thuận rõ ràng giữa bên vay và bên cho vay, mối quan hệ vay nợ mới được hình thành. Nếu một người không tham gia vào thỏa thuận này, thì không có nghĩa vụ phải trả nợ.

Hơn nữa, Điều 466 Bộ luật Dân sự 2015 cũng quy định rằng bên vay có nghĩa vụ trả lại số tiền vay đúng hạn. Tuy nhiên, trong trường hợp thông tin cá nhân bị lợi dụng để vay nợ mà người bị mất thông tin không hề biết hoặc không đồng ý, họ không có nghĩa vụ trả nợ. Điều này khẳng định rằng trách nhiệm pháp lý đối với khoản nợ chỉ thuộc về người đã thực hiện hành vi vay mượn, chứ không phải người bị mất thông tin.

Quy trình giải quyết khi bị lấy cắp thông tin để vay nợ

Khi thông tin CCCD của một người bị lấy cắp và sử dụng để vay nợ, người bị hại cần phải thực hiện các bước sau để bảo vệ quyền lợi của mình:

Theo quy định tại Điều 144 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, nếu một người bị mất thông tin cá nhân và bị lợi dụng để vay nợ, họ có quyền làm đơn trình báo cơ quan công an để tiến hành điều tra. Các cơ quan công an sẽ xác minh thông tin và điều tra sự việc theo quy định của pháp luật.

Người bị hại cần cung cấp tất cả các chứng cứ có liên quan đến việc thông tin của mình bị lấy cắp và bị sử dụng để vay nợ. Cần phải chứng minh rằng mình không phải là người thực hiện giao dịch vay nợ và yêu cầu cơ quan công an xác minh rõ sự việc. Theo Thông tư 28/2020/TT-BCA (sửa đổi bổ sung bởi Thông tư 29/2021/TT-BCA), cơ quan công an có trách nhiệm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người bị hại và điều tra làm rõ hành vi phạm tội.

Trong quá trình điều tra, người bị hại cần yêu cầu các tổ chức cho vay xác nhận rằng họ không phải là người vay tiền. Nếu có bất kỳ thông tin sai lệch nào liên quan đến việc vay tiền, người bị hại cần yêu cầu được sửa chữa và làm rõ vấn đề này, tránh trường hợp bị ép buộc trả nợ.

Để tránh tình trạng thông tin cá nhân bị lợi dụng, mỗi người dân cần thực hiện các biện pháp bảo vệ thông tin của mình, chẳng hạn như:

Không chia sẻ thông tin cá nhân qua các kênh không bảo mật.

Cẩn trọng khi sử dụng các ứng dụng hoặc dịch vụ trực tuyến yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân.

Sử dụng các phương thức bảo mật mạnh mẽ, như xác thực hai yếu tố (2FA) và mã hóa thông tin.

Việc lấy cắp thông tin CCCD để vay nợ là hành vi phạm pháp, và người bị mất thông tin không có nghĩa vụ phải trả nợ. Tuy nhiên, người bị hại cần phải chứng minh được việc không thực hiện giao dịch vay nợ. Các cơ quan công an có thẩm quyền sẽ vào cuộc để điều tra và bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho người bị hại. Đồng thời, mỗi cá nhân cần có ý thức bảo vệ thông tin cá nhân của mình trước các mối đe dọa từ việc lạm dụng công nghệ./.