Không để đồng bào di cư tự do bị bỏ lại phía sau

Nêu rõ quan điểm không khuyến khích di dân tự do, nhưng Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng nhấn mạnh phải phát triển các điều kiện cho dân di cư tự do đã đến nơi, “đã ở rồi nhưng không có trường học, không có nước sạch, bệnh xá, đường giao thông tối thiểu thì mình phải giải quyết, chứ không lẽ mình biết mà không giải quyết sao”.

Thủ tướng phát biểu kết luận Hội nghị. – Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Đây là phát biểu của Thủ tướng tại Hội nghị “Giải pháp ổn định dân di cư tự do trên địa bàn cả nước và quản lý, sử dụng đất có nguồn gốc từ nông, lâm trường tại Tây Nguyên” sáng nay, 9/12, tại Đắk Lắk, tỉnh có số lượng dân di dân tự do lớn nhất cả nước.

Không khuyến khích di dân tự do

Cho rằng dân di cư tự do mang tính toàn cầu, tính lịch sử chứ không phải hiện tượng nhất thời, Thủ tướng dẫn ra số liệu mới nhất của ILO, cho thấy năm 2017, có 277 triệu người di cư giữa các quốc gia trên thế giới. “Chúng ta nhận thức vấn đề này trong phạm vi toàn cầu và nước Việt Nam chúng ta để có biện pháp chủ động hơn”, Thủ tướng nói. “Nếu năm 1975, dân số Tây Nguyên chỉ có 1 triệu người thì đến năm 2004 đã có 4,7 triệu và đến 2017, 5,7 triệu người, trong đó, dân di cư tự do chiếm 50%, khoảng 3 triệu người”.

Vấn đề này dẫn tới nhiều hệ lụy như ảnh hướng lớn đến an ninh trật tự, an toàn xã hội, dẫn tới tình trạng phá rừng, tranh chấp đất đai, một bộ phận con em không được học hành.

Dẫn hình ảnh “đồng bào chúng ta ở trên núi đá cao, phía trước ngực địu một đứa bé, sau lưng một cái gùi, cầm cái gậy chọc xuống hốc đá để bỏ hạt ngô vào, để hạt nảy nở, lấy bắp ngô ăn”, Thủ tướng cho rằng phần lớn dân di cư tự do là dân tộc thiểu số, đều xuất thân từ các vùng do điều kiện khó khăn, vì kế sinh nhai, phải rời bỏ quê hương, tìm vùng đất mới để cuộc sống tốt hơn. Vì vậy, giải quyết vấn đề di dân tự do ở các địa phương trên địa bàn Tây Nguyên không chỉ cần đúng pháp luật mà còn phải hài hòa, linh hoạt, đồng bộ từ các cấp, các ngành. Mục đích cuối cùng là làm sao người dân di cư có cuộc sống ổn định và phát triển, con cái được học hành, người già được chăm sóc, chữa bệnh, không ai bị bỏ lại phía sau.

“Chúng ta không khuyến khích di dân tự do nhưng họ đã đi rồi, đã lỡ đến đây rồi, nhất là hiện tại có 20.000 hộ này thì chúng ta phải quan tâm, giải quyết những chính sách cụ thể để bảo đảm an sinh xã hội, đừng để đồng bào ta lâm cảnh màn trời chiếu đất, mất an ninh trật tự, phá rừng”, Thủ tướng nói.

Nơi nào mà bà con đã đến rồi thì phải chủ động, tập trung nguồn lực, huy động sự vào cuộc cả hệ thống chính trị ở nơi dân đến, tạo mọi thuận lợi người dân có nơi cư trú hợp pháp, ổn định đời sống, sinh kế, có đất sản xuất, được tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, bảo đảm an ninh. Tăng cường quản lý, sử dụng hiệu quả đất đai có nguồn gốc từ nông lâm trường ở Tây Nguyên, xử lý dứt điểm và không để tái diễn các vụ việc vi phạm, khiếu nại, tranh chấp, lấn chiếm.

Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Mục tiêu đến năm 2020 là giảm thiểu tình trạng dân di cư tự do; ưu tiên thực hiện bố trí, sắp xếp ổn định cho các hộ dân thực sự khó khăn. Hoàn thành dứt điểm 32 dự án bố trí ổn định dân di cư đang thực hiện. Bảo đảm mức sống của người dân di cư bằng mức trung bình của người dân địa phương.

Phấn đấu đến năm 2025 cơ bản không còn tình trạng dân di cư tự do; hoàn thành công tác bố trí, sắp xếp toàn bộ số hộ dân di cư tự do vào các điểm dân cư theo quy hoạch.

Yêu cầu hiệu lực, hiệu quả trong quản lý, sử dụng đất có nguồn gốc nông lâm trưởng ở Tây Nguyên, Thủ tướng cho rằng, đất rừng phải có chủ, “không để tình trạng vô chủ, sổ sách không có, bìa đỏ bìa hồng không có, ranh giới đất đai không rõ ràng”. Giải quyết tình hình thiếu đất sản xuất, kiểm soát tình hình di dân tự do. Giảm thiểu và triệt tiêu tình hình tranh chấp, lấn chiếm đất đai; phá rừng lấy đất sản xuất. “Tây Nguyên phải là màu xanh, Tây Bắc phải là màu xanh, chứ không phải vùng đất này hoang hóa, sa mạc hóa”.

Thủ tướng nêu rõ, đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, nâng cao nhận thức; hoàn thiện cơ chế, chính sách. Chính sách lạc hậu phải được bãi bỏ. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, theo dõi sát sao, hướng dẫn các địa phương để tháo gỡ kịp thời các khó khăn.

Thủ tướng đồng ý, trước mắt về nguyên tắc bổ sung từ nguồn dự phòng ngân sách Trung ương trong 2 năm 2019-2020 cho các dự án sắp xếp, ổn định dân cư (khoảng 2,5 nghìn tỷ đồng). Các Bộ: Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và các cơ quan liên quan khẩn trương rà soát, hoàn thành các thủ tục để báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định theo quy định.

“Phải có hướng xử lý dứt điểm các dự án cần thiết trong vấn đề quy hoạch, phát triển các điều kiện cho dân di cư tự do đến đây, đã ở rồi nhưng không có trường học, không có nước sạch, bệnh xá, đường giao thông tối thiểu thì mình phải giải quyết, chứ không lẽ mình biết mà không giải quyết sao”, Thủ tướng nói.

Thủ tướng giao Bộ Tài chính và các Bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Tài nguyên và Môi trường, các cơ quan liên quan bố trí nguồn kinh phí hỗ trợ từ Trung ương cho địa phương để thực hiện Đề án tăng cường quản lý đố́i với đất đai có nguồn gốc từ các nông, lâm trường quốc doanh, ban quản lý rừng và các tổ chức sự nghiệp khác, hộ gia đình, cá nhân sử dụng. Trước hết là việc đo vẽ bản đồ chính xác để xác định, giá trị tài sản trên đất, “ở đâu là rừng, ở đâu là vườn cây, nhà xưởng.. để xác định phần vốn còn lại bàn giao về địa phương”.

Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Không để xảy ra các “điểm nóng”

Về sắp xếp, đổi mới công ty nông, lâm nghiệp, Thủ tướng nêu rõ, các địa phương chủ trì, phối hợp với các bộ khẩn trương sắp xếp, đổi mới và phát triển công ty nông, lâm nghiệp gắn với việc bảo đảm quốc phòng, an ninh, nhất là ở vùng biên giới, vùng sâu, vùng xa phù hợp với chủ trương, định hướng tiếp tục sắp xếp, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước. Phải có chương trình thanh tra, kiểm tra vấn đề này để giải quyết dứt điểm các tranh chấp, khiếu nại đất đai giữa nông lâm trường với người dân, đừng để đốm lửa nhỏ trở thành đám cháy lớn, đừng để tranh giành đất đai dẫn tới chết người.

Thực tiễn thời gian qua cho thấy, nơi nào cấp ủy, chính quyền, Bí thư, Chủ tịch thực sự quan tâm, trực tiếp chỉ đạo thì nơi đó không xảy ra mất ổn định về an ninh trật tự liên quan đến đồng bào di cư tự do và khiếu nại, khiếu kiện, vi phạm pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai. Thủ tướng yêu cầu các đồng chí Bí thư, Chủ tịch các tỉnh trực tiếp chỉ đạo, chịu trách nhiệm trước Đảng, Nhà nước, trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về triển khai thực hiện. Địa phương nào để xảy ra vi phạm quy định, khiếu nại, khiếu kiện thì các đồng chí Bí thư, Chủ tịch phải trực tiếp chỉ đạo, xử lý, đối thoại với dân, tạo đồng thuận, không để thành “điểm nóng”; đồng thời kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan, báo cáo Thủ tướng Chính phủ, đừng để vấn đề dân di cư tự do, đất đai nông lâm trường ảnh hưởng đến an ninh trật tự ở Tây Nguyên, đừng để mất bò mới lo làm chuồng, nước đến chân mới nhảy.

Tại Hội nghị, Thủ tướng đã giao một số nhiệm vụ cụ thể cho các bộ, ngành chức năng và địa phương.

Yêu cầu chấm dứt tình trạng phát canh thu tô tại các nông lâm trường, Thủ tướng giao Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với UBND các tỉnh vùng Tây Nguyên (nhất là địa bàn có tranh chấp đất đai) và các cơ quan, đơn vị có liên quan rà soát, đánh giá đúng thực trạng việc sử dụng đất có nguồn gốc từ các nông, lâm trường; đồng thời nghiên cứu giải pháp điều chỉnh diện tích đất sử dụng không hiệu quả để thực hiện các dự án bố trí ổn định dân di cư tự do.

Bộ Công an cùng Bộ Nội vụ hướng dẫn các địa phương cấp hộ khẩu, đăng ký tạm trú cho các hộ dân di cư tự do đủ điều kiện theo quy định; phát hiện và xử lý kịp thời những phần tử xấu lôi kéo, kích động người dân di cư tự do, đồng thời bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn…

Thủ tướng nêu rõ, sau Hội nghị này, sẽ có một Nghị quyết của Chính phủ về vấn đề này để làm cơ sở triển khai.