Khám phá văn hóa Việt Nam qua “Tiểu luận về nghệ thuật An Nam”

Cuốn sách “Tiểu luận về nghệ thuật An Nam” của Louis Bezacier do Nhã Nam ấn hành, gồm 7 bài nói chuyện và một tập sách kèm hình chiếu được thực hiện ở Bảo tàng Louis Finot (hiện là Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, Hà Nội), dưới sự bảo trợ của Hội Những người bạn của Viện Viễn Đông Bác Cổ.

Đây là một tư liệu quý báu không chỉ dành cho những người yêu nghệ thuật mà còn cho những ai quan tâm đến văn hóa và lịch sử Việt Nam. “Tiểu luận về nghệ thuật An Nam” được xuất bản lần đầu tiên vào năm 1944 và được dịch ra nhiều thứ tiếng. Sách cung cấp một cái nhìn toàn diện và có hệ thống về nghệ thuật Việt Nam từ thời tiền sử đến hiện đại.

Louis Bezacier (1906-1966), theo học trường Mỹ thuật Paris từ năm 1926, là một trong số ít học giả đặt những viên gạch đầu tiên cho nghiên cứu lịch sử mỹ thuật Việt Nam. Ông tự nhận thức rằng công việc mà ông làm là nhặt nhạnh từng hạt ngọc, so sánh, đối chiếu, giám định, khảo tả, và phân tích, rồi tổng hợp lại để tạo nên chuỗi vòng nghệ thuật An Nam. Bezacier đã đưa ra một nhãn quan rộng mở khi nhìn các hiện vật với con mắt đa chiều và đa văn hóa.

Louis Bezacier muốn thông qua những trang sách này để chỉ ra rằng nghệ thuật ấy xứng đáng hơn thế. Đây là mục tiêu chung: cố gắng nhận thức và hiểu rõ về nghệ thuật An Nam; nghiên cứu không chỉ nguồn gốc và sự phát triển của nó, mà khai thông cả những ảnh hưởng đa dạng mà nó tiếp nhận.

Từ những nghiên cứu của Louis Bezacier, các học giả Việt Nam trong thế kỷ 20 đã triển khai hàng loạt chuyên luận, như “Mỹ thuật thời Lý”, “Mỹ thuật thời Trần”, “Mỹ thuật thời Lê”, “Mỹ thuật thời Mạc” của Viện Mỹ thuật, “Mỹ thuật người Việt” của Nguyễn Quân và Phan Cẩm Thượng… Sang thế kỷ 21, là cuốn “Arts of Việt Nam 1009-1945” của Kerry Nguyễn-Long (Nxb Thế giới, 2013), “L'envol du dragon-Art royal du Vietnam” (Musée National des Arts Asiatiques - Guimet, Paris, 2014), “Mỹ thuật Nguyễn” của Nguyễn Hữu Thông (Nxb Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, 2019).

Tiểu luận về nghệ thuật An Nam còn là một hành trình khám phá văn hóa và tinh thần của dân tộc Việt Nam. Bằng cách kết hợp những nghiên cứu chuyên sâu với cảm nhận tinh tế và sự đam mê với nghệ thuật của Louis Bezacier, cuốn sách này mở ra một cánh cửa mới cho người đọc hiểu biết thêm về vẻ đẹp và giá trị của nghệ thuật.

Louis Bezacier theo học tại Trường Mỹ thuật Paris từ năm 1926 và tham gia các tiết học về kiến trúc tại xưởng Defrasse-Madeline từ 1931-1932. Ông đến Hà Nội ngày 3/10/1935, đảm nhiệm vai trò bảo tồn các công trình ở Bắc Kỳ, rồi ở miền trung Việt Nam. Ông cũng tham gia tu bổ và nghiên cứu một số công trình cổ, trong đó có việc xác định một phong cách mới: nghệ thuật Đại La (thế kỷ 11-12).

Louis Bezacier có một số tác phẩm tiêu biểu gồm “L’Architecture religieuse au Tonkin” (Kiến trúc tôn giáo ở Bắc Kỳ, 1938), “L’art et les constructions militaires annamites” (Nghệ thuật và các công trình quân sự An Nam, 1941), “Le panthéon bouddhique des pagodes du Tonkin” (Điện thờ Phật giáo trong các chùa ở Bắc Kỳ, 1943), “Essais sur l’art annamite” (Tiểu luận về nghệ thuật An Nam, 1943), “L’art vietnamien” (Nghệ thuật Việt Nam, 1955).