Hướng tới 'hóa học xanh' để phát triển công nghiệp bền vững

Bên cạnh những đóng góp tích cực của ngành công nghiệp hóa chất cho nền kinh tế của đất nước, gần đây, mức độ hóa chất được đo trong môi trường ngày càng tăng và nhiều sự cố hóa chất đã xảy ra. Chính vì vậy, việc chuyển đổi sử dụng hóa chất “xanh”, thân thiện môi trường đang rất cần được luật hóa để triển khai đồng bộ.

Ngày 1/11, chia sẻ tại tọa đàm “Hóa học xanh trong sản xuất công nghiệp: Thách thức và giải pháp”, bà Lê Thị Thanh Thảo, Đại diện quốc gia Tổ chức Phát triển công nghiệp của Liên Hợp quốc (UNIDO) tại Việt Nam cho biết trong khuôn khổ dự án Bộ công cụ Quản lý Hóa chất (gọi tắt là IOMC) trong năm 2021 và 2022, UNIDO đã phối hợp với cơ quan chức năng của Việt nam triển khai nhiều hoạt động đào tạo, nâng cao năng lực cho các đối tượng liên quan, bao gồm các nhà hoạch định chính sách, nhà nghiên cứu và doanh nghiệp của Việt Nam.

Đại diện UNIDO cũng cho biết tổng sản lượng công nghiệp hoá chất Việt Nam hằng năm chiếm khoảng 10-11% tổng giá trị GDP của ngành công nghiệp. Hóa chất có vai trò quan trọng và là nguyên liệu đầu vào không thể thiếu trong mọi lĩnh vực sản xuất. Tuy nhiên, việc sử dụng hoá chất độc hại trong sản xuất công nghiệp đã và đang gây ra những tác động rất lớn, nguy hiểm tới môi trường và sức khoẻ con người.

Để từng bước “xanh hóa” các ngành công nghiệp có sử dụng hóa chất độc hại thải ra môi trường, Dự án “Áp dụng hóa học xanh tại Việt Nam nhằm hỗ trợ tăng trưởng xanh và giảm thiểu việc sử dụng và giảm phát thải các hóa chất hữu cơ khó phân hủy và hóa chất nguy hại” được thực hiện từ năm 2017 tới 2021 do UNDP hỗ trợ thực hiện đã giúp áp dụng hóa học xanh trong ngành sơn và ngành mạ điện.

Cụ thể, dự án đã hỗ trợ 4 dây chuyền công nghệ mới gồm 1 dây chuyền mạ kẽm kiềm trao crom 3 thụ động, 1 dây chuyền mạ kẽm kiềm quay crom 3 thụ động, dây chuyền sơn phủ kẽm, hệ thống thiết bị sản xuất sơn hiệu năng cao. Tổng năng lượng tiết kiệm được là 1.134.000 GJ tương đương 42.000 tấn than.

Ông Nguyễn Văn Thanh, Cục trưởng Cục Hóa chất (Bộ Công Thương) cho rằng phát triển hóa học xanh là một xu hướng tất yếu đối với công nghiệp hóa chất tại Việt Nam, nó sẽ được cụ thể hoá bởi các quy định trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Hoá chất 2007 trong thời gian tới. Phát triển hóa học xanh vừa bảo đảm phát triển bền vững, vừa nâng cao hiệu quả kinh tế và sức cạnh tranh của sản phẩm sản xuất tại Việt Nam.

Kinh nghiệm của các nước cho thấy, các tài liệu hướng dẫn chi tiết được sử dụng rộng rãi ở nhiều nước đang phát triển và được coi là “luật mềm”. Khi các mục tiêu, nguyên tắc chung đã được quy định trong luật, cơ quan quản lý có thể sử dụng các nguồn “luật mềm” làm công cụ trong việc giải thích luật và xây dựng những yêu cầu cụ thể trong quyết định phê duyệt dự án.

Luật Hóa chất hiện nay đã có những nội dung liên quan đến các nguyên tắc hóa học xanh như nguyên tắc giảm sử dụng hóa chất nguy hiểm, ngăn ngừa chất thải (đặc biệt là chất thải nguy hiểm). Tuy nhiên, Luật Hóa chất chưa có quy định riêng về khái niệm “hóa học xanh”.

Vì vậy, ông Nguyễn Văn Thanh cho rằng để có cơ sở pháp lý đầy đủ để ban hành các quy định, hướng dẫn liên quan đến các tiêu chí của các công ước quốc tế và hóa học xanh, cần bổ sung khái niệm này trong Luật Hóa chất. Tuy nhiên, do nhiều nguyên tắc trong số “12 nguyên tắc” của hóa học xanh mang tính kỹ thuật nên quy định trong luật sẽ là những tiêu chí, nguyên tắc chung, mang tính định hướng, là cơ sở cho việc ban hành các tiêu chí cụ thể.