Hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động kinh doanh khí

Theo các chuyên gia, nhiệm vụ xây dựng, hoàn thiện khung pháp lý về hoạt động kinh doanh khí đóng vai trò rất quan trọng trong việc phát triển thị trường khí của Việt Nam. Điều này sẽ góp phần thúc đẩy việc tạo lập môi trường kinh doanh lành mạnh, tăng cường thu hút, khai thác các nguồn lực xã hội để nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh khí trong thời gian tới.

Nhiều vấn đề nổi cộm

Thời gian qua, Bộ Công thương đã tiếp nhận nhiều ý kiến góp ý đối với các quy định pháp luật về hoạt động kinh doanh khí từ cộng đồng doanh nghiệp cũng như các đơn vị và tổ chức liên quan. Trên cơ sở đó, Bộ Công thương nhận thấy thực trạng thị trường kinh doanh khí đang tồn tại nhiều vấn đề nổi cộm, một số quy định còn bất cập, gây khó khăn cho công tác quản lý cũng như hoạt động của doanh nghiệp. Phó Trưởng phòng Phân phối hàng hóa và dịch vụ thương mại (Vụ Thị trường trong nước, Bộ Công thương) Đỗ Trọng Hiếu cho biết, các loại hình thương nhân thuộc hệ thống phân phối kinh doanh khí cần được quy định đầy đủ, rõ ràng và cụ thể, tránh gây hiểu lầm và lúng túng cho các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp trong quá trình áp dụng.

Thực tế trên thị trường hiện nay có tình trạng một số doanh nghiệp chiếm dụng trái phép chai LPG (khí hóa lỏng) của các doanh nghiệp có uy tín; nhiều chai LPG chiếm dụng còn bị “cắt tai, mài vỏ”, không được kiểm định và đưa ra thị trường theo chiều hướng phức tạp và tinh vi hơn, tiềm ẩn nguy cơ lớn về mất an toàn, cháy nổ, đe dọa trực tiếp tới tài sản, tính mạng của người tiêu dùng.

Theo thống kê của Hiệp hội Gas Việt Nam, hiện có đến 30% lượng chai LPG của các thương hiệu đang bị chiếm đoạt, sử dụng hay hủy hoại trái phép. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do chưa có quy định cụ thể trong việc trao đổi, hoàn trả chai LPG hoặc hợp đồng thỏa thuận trao đổi chai không được thực hiện nghiêm túc dẫn đến khó kiểm soát. Bên cạnh đó, các quy định về thuê chai, nhãn hiệu hàng hóa dán trên chai LPG hiện hành lại chính là bất cập, gây cản trở cho cơ quan quản lý nhà nước trong công tác phòng, chống hành vi gian lận thương mại, chiếm dụng chai LPG, chiết nạp lậu,…

Có thể thấy, tình trạng các doanh nghiệp cạnh tranh không lành mạnh bằng cách chiếm giữ, trao đổi, mua bán các loại chai LPG không thuộc sở hữu đang gây bất ổn lớn cho thị trường. Chủ tịch Hiệp hội Gas Việt Nam, Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty Khí Việt Nam (PV Gas) Nguyễn Thanh Bình chia sẻ, nhằm ngăn chặn tình trạng này, Nghị định 87/2018/NĐ-CP đã bổ sung thêm quy định về việc lập sổ theo dõi.

Tuy nhiên, việc triển khai lại gây khó khăn cho doanh nghiệp do công tác tuyên truyền cũng như thiếu lộ trình áp dụng; việc lập sổ hay cơ sở dữ liệu điện tử để theo dõi chai LPG từ thực tế hoạt động của doanh nghiệp cũng khó khả thi. Cộng thêm chưa có quy định ràng buộc thực hiện nên hầu hết các doanh nghiệp thuộc đối tượng điều chỉnh đã không tuân thủ hoặc thực hiện đối phó. Chính vì vậy, cần sớm sửa đổi, bổ sung các quy định cần thiết nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cũng như các doanh nghiệp làm ăn chân chính.

Bổ sung chế tài xử phạt

Theo ông Nguyễn Thanh Bình, giải pháp quan trọng giúp giải quyết tình trạng chiếm dụng chai LPG tràn lan như hiện nay là cần bổ sung thêm vào nghị định chế tài hình sự đối với các vi phạm trong lĩnh vực kinh doanh khí. Thực tế, đang có tới ba nghị định khác nhau quy định chế tài xử phạt đối với cùng hành vi vi phạm trong lĩnh vực kinh doanh khí, nhưng chưa đem lại tính răn đe cần thiết nên sắp tới cần tăng cường và đưa về quy định thống nhất.

Ngoài ra, quy định chứng minh sở hữu chai cũng cần được đơn giản hóa, phù hợp với thực tế, giúp cơ quan quản lý dễ dàng xác minh các vi phạm để xử phạt. Đồng tình với quan điểm này, ông Đỗ Trọng Hiếu cho biết thêm: Trong quy định mới sẽ được bổ sung Mục về kinh doanh chai LPG, trong đó chỉ rõ đối tượng, quyền và nghĩa vụ các chủ thể tham gia kinh doanh. Bên cạnh đó, cũng sẽ điều chỉnh quy định lập sổ theo dõi chai LPG theo hướng tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp có lộ trình, dễ tuân thủ, hiệu quả và khả thi.

Ngoài ra, để bảo đảm hoạt động kinh doanh khí cạnh tranh và minh bạch trong thời gian tới, việc hoàn thiện khung pháp lý cũng cần đáp ứng yêu cầu tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho các thành phần kinh tế tham gia thị trường, thu hút nguồn vốn, khoa học công nghệ, nhất là công nghệ số. Các quy định sẽ tập trung khuyến khích hình thành hệ thống phân phối khí gắn kết, hiệu quả, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia trước biến động liên tục của thị trường năng lượng quốc tế cũng như tình hình bất ổn chính trị trên thế giới, bảo đảm phát triển bền vững thị trường khí Việt Nam trong thời gian tới.

Đặc biệt, nghị định mới sẽ bổ sung quy định để đáp ứng yêu cầu mới về hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước, không tạo ra khoảng trống pháp lý trong quy định pháp luật; ngăn chặn, phòng, chống những hành vi tiêu cực, gian lận, cạnh tranh không lành mạnh trong kinh doanh khí cũng như trong hoạt động kinh doanh LPG chai.

Ngoài ra, theo các chuyên gia, việc xây dựng chính sách cũng cần tập trung nghiên cứu, sớm ban hành hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật an toàn về xây dựng và vận hành kho cảng nhập khẩu khí, các trang thiết bị vận chuyển khí; bảo đảm về chất lượng, an toàn thiết kế, thi công và vận hành các công trình khí. Mặt khác, cần từng bước đưa giá khí vận hành theo cơ chế thị trường cạnh tranh, bảo đảm phản ánh đúng các chi phí hợp lệ, công khai, minh bạch. Trong đó, Nhà nước chỉ nên điều tiết mức giá, phí đối với các khâu mang tính độc quyền tự nhiên trong ngành hoặc tại các lĩnh vực, khu vực chưa có cạnh tranh.