Hoàn thiện hành lang pháp lý cho đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo

Tại Ngày Hội khởi nghiệp sáng tạo vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải miền trung năm 2024, Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh cho rằng, thực tiễn triển khai thực hiện các chủ trương, đường lối, chính sách về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, nhất là đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, thiếu sự đồng bộ, thống nhất trong cách hiểu cũng như trong thực thi các chính sách, pháp luật.

Điểm mạnh của hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam

Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được Đảng và Nhà nước xác định là một nội dung trong các đột phá chiến lược để phát triển kinh tế-xã hội, đổi mới mô hình tăng trưởng, tạo bứt phá nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế, góp phần quyết định đưa Việt Nam vượt qua mức thu nhập trung bình thấp, đến năm 2030 là nước có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao, đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao.

Thời gian qua, được sự quan tâm, chỉ đạo, điều hành sát sao của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sự phối hợp chặt chẽ, hiệu quả của các bộ, ngành, địa phương và sự hưởng ứng của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo đã phát triển năng động, mạnh mẽ, tạo ra một thế hệ doanh nghiệp mới kinh doanh dựa trên tài sản trí tuệ và tiếp cận thị trường toàn cầu. Cùng với đó, mạng lưới hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo đã và đang phát triển năng động, hiệu quả với sự tham gia tích cực của các chủ thể trong hệ sinh thái; văn hóa, tinh thần khởi nghiệp sáng tạo được lan tỏa mạnh mẽ.

Hiện nay, Việt Nam ước tính có khoảng gần 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, trong đó đã có những doanh nghiệp kỳ lân đạt trị giá trên 1 tỷ đô-la Mỹ, nhiều doanh nghiệp được định giá trên 100 triệu đô-la Mỹ. Các quỹ đầu tư, vườn ươm, tổ chức thúc đẩy kinh doanh, trung tâm khởi nghiệp sáng tạo tại địa phương và quốc gia phát triển cả về số lượng và chất lượng. Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia đã đi vào hoạt động, Trung tâm Hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo quốc gia đang hình thành tại Hà Nội, Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh và một số địa phương.

Hơn 20 địa phương đã và đang thành lập các tổ chức khởi nghiệp sáng tạo để kết nối nguồn lực của các địa phương, vùng và quốc gia. Năm 2024, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam tăng 2 bậc, lên vị trí thứ 56 trong bảng xếp hạng Chỉ số hệ sinh thái khởi nghiệp toàn cầu của Startup Blink. Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh là hai trung tâm khởi nghiệp sáng tạo sôi động nhất cả nước, lọt vào top 200. Gần đây, thành phố Đà Năng đã lọt vào top 1.000 các thành phố trên toàn cầu về khởi nghiệp sáng tạo.

Đặc trưng tạo nên điểm mạnh của hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam được các chuyên gia, tổ chức quốc tế đánh giá cao chính là sự vào cuộc và quan tâm của cả hệ thống chính trị, sức trẻ và nguồn nhân lực chất lượng cao, môi trường kinh doanh được cải thiện, hội nhập quốc tế và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế ngày càng gia tăng.

Tạo sự thống nhất, đồng bộ trong xây dựng chính sách

Bên cạnh các kết quả đạt được, trong thực tiễn triển khai thực hiện các chủ trương, đường lối, chính sách về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, thiếu sự đồng bộ, thống nhất trong cách hiểu cũng như trong thực thi các chính sách, pháp luật.

Dẫn chứng cho bất cập này, Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh nêu, trong các văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hành chính hiện đang sử dụng các thuật ngữ đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo theo các cách hiểu khác nhau gây ra sự không chuẩn xác, lúng túng, không thống nhất, chồng chéo... trong thực thi các hoạt động chuyên môn và trong công tác quản lý nhà nước. Việc định danh, phân định chức năng, nhiệm vụ của các tổ chức liên quan đến đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo đang không có sự thống nhất. Trong các văn bản quy phạm pháp luật và các văn bản hành chính sử dụng rất nhiều tên gọi khác nhau và nhiều quy định khác nhau về điều kiện, tiêu chí, thẩm quyền, cơ chế, chính sách đối với việc thành lập và hoạt động của các tổ chức, cá nhân hoạt động hoặc hỗ trợ hoạt động đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo.

Ngoài ra, các văn bản quy phạm pháp luật có phạm vi và đối tượng điều chỉnh liên quan đến đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo được xây dựng, ban hành bởi nhiều cơ quan chủ trì khác nhau nhưng chưa có sự thống nhất xuyên suốt dẫn đến sự khó khăn, thậm chí không thực hiện được các cơ chế, chính sách ưu đãi, hỗ trợ cho đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo

Từ thực tiễn nêu trên cho thấy, để phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, cần phải nhanh chóng xây dựng và hoàn thiện hành lang pháp lý, tạo sự thống nhất và đồng bộ trong xây dựng, sửa đổi, bổ sung các cơ chế, chính sách, bố trí nguồn lực để thúc đẩy đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo.

Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh cho biết, tại Nghị định số 28/2023/NĐ-CP ngày 2/6/2023, Bộ Khoa học và Công nghệ được Chính phủ giao là cơ quan của Chính phủ thống nhất quản lý hoạt động đổi mới sáng tạo; xây dựng, hướng dẫn, kiểm tra và tổ chức thực hiện cơ chế, chính sách khuyến khích, phát triển đổi mới sáng tạo, hoạt động khởi nghiệp sáng tạo và huy động các nguồn lực đầu tư cho đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo. Hiện nay, Bộ Khoa học và Công nghệ đang xây dựng Luật Khoa học và Công nghệ sửa đổi, trong đó sẽ thống nhất, đồng bộ hóa và luật hóa các vấn đề lớn, có tính cơ bản như: chính sách sử dụng nguồn vốn ngân sách để đầu tư cho đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo, mô hình quỹ quốc gia về đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo, các chính sách ưu đãi về thuế, sử dụng tài sản công,...

Trong thời gian chờ Luật Khoa học và Công nghệ sửa đổi được Quốc hội thông qua và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Khoa học và Công nghệ sửa đổi được ban hành, vừa qua, Bộ Khoa học và Công nghệ đã báo cáo và được Chính phủ giao nhiệm vụ xây dựng Nghị định quy định một số nội dung liên quan đến đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo, trong đó tập trung vào giải quyết một số vấn đề cấp bách như: quy định rõ khái niệm, nội hàm về đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo; phân biệt đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo với các chủ thể; quy định chức năng, điều kiện, tiêu chí… đối với việc thành lập, hoạt động của các tổ chức, cá nhân hoạt động hỗ trợ đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo; mô hình quỹ quốc gia về đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo; áp dụng các cơ chế, chính sách ưu đãi, khuyến khích để thúc đẩy, hỗ trợ các tổ chức, cá nhân hoạt động hỗ trợ đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo.