NHỮNG DẤU MỐC QUAN TRỌNG TRONG ĐÀM PHÁN HIỆP ĐỊNH GENEVA

Năm 1953

Ngày 4/8: Liên Xô gửi công hàm cho các nước lớn gợi ý triệu tập một hội nghị gồm năm nước: Liên Xô, Trung Quốc, Anh, Pháp, Mỹ để nghiên cứu các biện pháp giảm căng thẳng ở Đông Dương.
Ngày 20/11: Thực hiện Kế hoạch Navarre, Pháp cho quân nhảy dù xuống Điện Biên Phủ để giữ Tây Bắc và bảo vệ Lào.
Ngày 26/11: Trả lời phỏng vấn báo Expressen (Thụy Điển), Chủ tịch Hồ Chí Minh tuyên bố hoan nghênh thương lượng hòa bình giải quyết cuộc chiến tranh ở Việt Nam.
Ngày 6/12: Bộ Chính trị Đảng Lao động Việt Nam quyết định mở Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Năm 1954

Ngày 3/4: Hội đàm cấp cao Liên Xô (ông Khrushchev), Trung Quốc (ông Chu Ân Lai) và Việt Nam (ông Phạm Văn Đồng) tại Moscow để chuẩn bị cho Hội nghị Geneva; lập trường của Liên Xô, Trung Quốc thiên về giải pháp hòa bình trên cơ sở chia cắt Việt Nam.
Ngày 3/5: Liên Xô truyền đạt lời mời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (DCCH) tham dự Hội nghị Geneva về Đông Dương.
Ngày 4/5: Đoàn đại biểu Chính phủ Việt Nam DCCH tham dự Hội nghị Geneva về Đông Dương do Phó Thủ tướng kiêm Quyền Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Văn Đồng làm Trưởng đoàn đến Geneva.
Ngày 7/5: Tập đoàn cứ điểm của Pháp ở Điện Biên Phủ đầu hàng.
Ngày 8/5: Hội nghị Geneva về Đông Dương khai mạc với sự tham dự của đại diện 9 bên: Liên Xô, Trung Quốc, Mỹ, Anh, Pháp, Việt Nam DCCH, Quốc gia Việt Nam, Vương quốc Lào, Vương quốc Campuchia. Đại diện Pathét Lào và Khmer Issarak có mặt tại Geneva nhưng không được tham dự Hội nghị.
Ngày 10/5: Tại phiên họp toàn thể thứ hai, Trưởng đoàn Việt Nam DCCH Phạm Văn Đồng trình bày 8 điểm về một giải pháp toàn diện cho vấn đề Đông Dương.
Ngày 14/5: Chủ tịch Hồ Chí Minh tuyên bố “nhân dân Việt Nam vẫn chủ trương giải quyết vấn đề Việt Nam bằng cách hòa bình”.
Ngày 25/5: Trưởng đoàn Phạm Văn Đồng đưa ra hai nguyên tắc cho vấn đề đình chiến.
Ngày 2/6: Pháp cầu cứu Mỹ can thiệp vào Đông Dương.
Ngày 3/6: Bộ Ngoại giao Mỹ cho rằng cuộc chiến tranh ở Đông Dương đã vượt qua thời điểm có thể đảo ngược.
Ngày 10/6: Hai đoàn đại biểu quân sự Việt Nam DCCH và Pháp họp bí mật ở Geneva. Thứ trưởng Quốc phòng Tạ Quang Bửu thay mặt Tổng Tư lệnh QĐND Việt Nam đưa ra các đề nghị về đường phân giới tạm thời và việc tập kết quân đội hai bên.
Ngày 18/6: Pháp chấp nhận Bảo Đại cử Ngô Đình Diệm làm Thủ tướng Chính phủ Quốc gia Việt Nam thay Bửu Lộc.
Từ ngày 20/6 đến ngày 10/7: Các Trưởng đoàn về nước, Hội nghị tiếp tục họp hẹp song song với Hội nghị quân sự về Việt Nam, Lào (từ ngày 24/6 và Campuchia từ ngày 7/7).
Ngày 23/6: Ông Chu Ân Lai gặp ông Phạm Văn Đồng, khuyên Việt Nam không nên gây khó khăn trong việc xác định giới tuyến phân vùng.
Ngày 24/6: Thủ tướng Pháp Mendes France chỉ thị cho Đoàn ở Geneva; định giới tuyến ở Việt Nam càng lùi về phía Bắc càng tốt, trì hoãn tối đa thời hạn tổng tuyển cử, kéo dài thời gian quân Pháp rút khỏi miền Bắc Việt Nam.
Từ ngày 24/6 đến ngày 29/6: Thủ tướng Anh Churchill và Bộ trưởng Ngoại giao A. Eden thăm Mỹ. Mỹ đồng ý giải pháp chia cắt Việt Nam nhưng với điều kiện Anh và Pháp phải chấp nhận yêu cầu Bảy điểm của Mỹ.
Ngày 25/6: Ông J. Chauvel trao Phạm Văn Đồng đề nghị mới của Pháp: từ bỏ kế hoạch “da báo” và thông qua giải pháp phân định giới tuyến, mang tính tạm thời, tại vĩ tuyến 18.
Ngày 26/6: Ông Tạ Quang Bửu gặp ông Delteil trách Pháp không cử người gặp Việt Nam DCCH như Pháp đã gặp Trung Quốc, sau đó nêu vĩ tuyến 13 về phân giới.
Từ ngày 3/7 đến ngày 5/7: Chủ tịch Hồ Chí Minh hội kiến với Thủ tướng Chu Ân Lai tại Liễu Châu (Trung Quốc) bàn về vấn đề phân vùng giới tuyến, thời hạn tổng tuyển cử và tương lai chính trị của Lào và Campuchia.
Ngày 4/7: Hội nghị quân sự Trung Giã khai mạc. Đoàn Việt Nam DCCH do Thiếu tướng Văn Tiến Dũng làm Trưởng đoàn, phía Pháp do Đại tá Lennuyeux làm Trưởng đoàn.
Ngày 21/7: Hiệp định Geneva về Đông Dương được ký kết, nhưng để giúp Thủ tướng Pháp Mendes France giữ đúng lời hứa, tất cả các văn bản được ký kết đều ghi ngày 20/7/1954.
Ngày 22/7: Chủ tịch Hồ Chí Minh ra “Lời kêu gọi sau khi Hội nghị Geneva thành công”, nhấn mạnh: “Hội nghị Geneva đã kết thúc. Ngoại giao ta đã thắng lợi to… ta đã thu được thắng lợi lớn…Từ nay, chúng ta phải ra sức đấu tranh để củng cố hòa bình, thực hiện thống nhất, hoàn thành độc lập và dân chủ trong toàn quốc…”
Ngày 25/7: Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam ra Lời kêu gọi gửi đồng bào, cán bộ, đảng viên, chiến sĩ toàn quốc, khẳng định: “Đạt được Hiệp định nói trên là một thắng lợi vĩ đại của nhân dân và quân đội ta…cũng là thắng lợi của nhân dân yêu chuộng hòa bình thế giới, của nhân dân các nước bạn…của nhân dân Pháp…là thất bại của chủ nghĩa thực dân xâm lược…thất bại của đế quốc Mỹ…”.

Cùng với Hiệp định sơ bộ 1946 và Hiệp định Paris 1973, Hiệp định Geneva 1954 là một mốc son lịch sử của ngoại giao cách mạng Việt Nam, mang đậm dấu ấn tư tưởng, phong cách và nghệ thuật ngoại giao Hồ Chí Minh. Hội nghị Geneva đã tôi luyện nên những nhà lãnh đạo đồng thời cũng là những nhà ngoại giao xuất sắc trong thời đại Hồ Chí Minh như các đồng chí Phạm Văn Đồng, Tạ Quang Bửu, Hà Văn Lâu và nhiều cán bộ ngoại giao ưu tú khác.

Đàm phán, ký kết và thực thi Hiệp định Geneva là cuốn cẩm nang quý báu về trường phái đối ngoại và ngoại giao Việt Nam với nhiều bài học còn nguyên giá trị về nguyên tắc, phương pháp và nghệ thuật ngoại giao, mang đậm bản sắc ngoại giao Việt Nam trong thời đại Hồ Chí Minh.

Trước hết, đó là bài học về kiên định độc lập, tự chủ trên cơ sở lợi ích quốc gia, dân tộc. Quá trình đàm phán, ký kết Hiệp định Geneva giúp các thế hệ sau hiểu sâu sắc hơn giá trị của nguyên tắc độc lập, tự chủ trong các vấn đề quốc tế.

Thứ hai, bài học về kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, gắn đoàn kết dân tộc với đoàn kết quốc tế. Bên cạnh phát huy tối đa sức mạnh ngọn cờ chính nghĩa và khối đại đoàn kết dân tộc, Đảng ta đã có chủ trương đúng đắn về không ngừng mở rộng đoàn kết quốc tế, trước hết là đoàn kết với Lào, Campuchia, các nước xã hội chủ nghĩa, bạn bè quốc tế và nhân dân yêu chuộng hòa bình trên thế giới.

Thứ ba, bài học về kiên định mục tiêu, nguyên tắc, song cơ động, linh hoạt sách lược theo phương châm “dĩ bất biến, ứng vạn biến”.

Thứ tư, bài học về coi trọng nghiên cứu, đánh giá và dự báo tình hình, “biết mình”, “biết người”, “biết thời”, “biết thể” để từ đó “biết tiến”, “biết thoái”, “biết cương”, “biết nhu”.

Thứ năm, bài học về sử dụng đối thoại và đàm phán hòa bình để giải quyết bất đồng, xung đột trong quan hệ quốc tế. Dù có thể có góc nhìn khác nhau, song không thể phủ nhận Hội nghị Geneva đã để lại một bài học mang tính thời đại về giải quyết bất đồng và xung đột quốc tế bằng biện pháp hòa bình, nhất là trong bối cảnh thế giới hiện nay đang diễn ra nhiều xung đột phức tạp.

Thứ sáu, bài học bao trùm là sự lãnh đạo thống nhất, tuyệt đối của Đảng đối với sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta nói chung và mặt trận ngoại giao nói riêng. Đảng đã đề ra chủ trương, đường lối và sách lược cách mạng đúng đắn, mở ra mặt trận ngoại giao chủ động tiến công, phối hợp chặt chẽ và thống nhất với các mặt trận chính trị, quân sự để tạo nên sức mạnh tổng hợp, bảo đảm cao nhất lợi ích dân tộc.

Đại sứ Lào tại Việt Nam Khamphao Ernthavanh: Sự kiện ký kết Hiệp định Geneva về đình chỉ chiến sự ở Việt Nam là dấu mốc quan trọng trong cuộc đấu tranh lâu dài, khó khăn của nhân dân ba nước Đông Dương nhằm giành được hòa bình, độc lập cho Tổ quốc. Việc ký kết Hiệp định là chiến thắng vĩ đại, khi thực dân Pháp và các nước tham gia Hội nghị Geneva lần đầu cam kết tôn trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của ba nước Đông Dương. Đồng thời, việc ký kết Hiệp định cũng thể hiện rõ lòng yêu nước cao cả, đường lối đấu tranh cách mạng đúng đắn của Đảng Cộng sản Đông Dương do Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo.

Bài học về đàm phán tại Hội nghị Geneva và Chiến thắng Điện Biên Phủ đã trở thành ngọn đuốc soi đường, dẫn dắt phong trào đấu tranh giải phóng hoàn toàn ba nước Đông Dương. 70 năm đã trôi qua, song giá trị và bài học từ việc ký kết Hiệp định Geneva vẫn giữ nguyên giá trị đối với công cuộc bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước tại Lào, Việt Nam và Campuchia.

Đại sứ Campuchia tại Việt Nam Chea Kimtha: Lễ kỷ niệm 70 năm Ngày ký Hiệp định Geneva về đình chỉ chiến sự ở Việt Nam là sự kiện có ý nghĩa lịch sử to lớn để chúng ta nhớ lại thời kỳ kháng chiến và những tấm gương kiên cường của các anh hùng quân đội giải phóng Việt Nam đã chiến đấu giành lại nền độc lập từ chế độ thực dân. Trong giai đoạn phong trào đấu tranh giành độc lập diễn ra sôi nổi trên khắp Đông Dương, ba nước Campuchia, Việt Nam, Lào đã đoàn kết, sát cánh bên nhau cùng chiến đấu vì độc lập tự do của đất nước.

Sau khi ký Hiệp định Geneva, Campuchia, Việt Nam và Lào tiếp tục đối mặt những thách thức khó lường. Tuy nhiên, ba nước đã kề vai sát cánh và giúp đỡ lẫn nhau trong sự nghiệp thống nhất, xây dựng đất nước, phát triển kinh tế-xã hội.

Ông Uch Leang, Phó Vụ trưởng Vụ Nghiên cứu Á-Phi và Trung Đông, Học viện Quan hệ quốc tế thuộc Viện Hàn lâm Hoàng gia Campuchia: Chiến thắng Điện Biên Phủ ngày 7/5/1954 là một sự kiện lịch sử, làm bùng nổ phong trào đấu tranh giành độc lập của nhân dân các nước thuộc địa trên toàn thế giới. Tinh thần đoàn kết chiến đấu giữa ba nước Việt Nam, Campuchia và Lào là tấm gương đoàn kết, dẫn đến thắng lợi trong cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp và sau đó là đế quốc Mỹ.

Thất bại tại Điện Biên Phủ của chế độ thực dân đã gây chấn động trong lòng nước Pháp và trên toàn thế giới. Chính phủ Pháp buộc phải ký Hiệp định về đình chỉ chiến tranh, khôi phục hòa bình ở Đông Dương, bãi bỏ quyền cai trị của người Pháp, công nhận nền độc lập của ba nước Việt Nam, Lào và Campuchia tại Hội nghị Geneva.

Giáo sư lịch sử đương đại Pierre Journoud tại trường Đại học Paul-Valéry Montpellier (Pháp): Hiệp định Geneva được ký kết là một dấu mốc quan trọng trong lịch sử ngoại giao Việt Nam khi lần đầu tiên bước lên vũ đài đàm phán đa phương với sự tham gia của các cường quốc. Chiến thắng của Việt Nam tại Điện Biên Phủ và việc ký Hiệp định Geneva có ý nghĩa biểu tượng cao, khích lệ các dân tộc khác trong cuộc đấu tranh giành độc lập, giành được quyền định đoạt vận mệnh quốc gia mình và toàn vẹn lãnh thổ của mình. Việc ký kết Hiệp định cũng làm thất bại âm mưu kéo dài, mở rộng, quốc tế hóa chiến tranh xâm lược tại Đông Dương.

Nhà sử học Pháp Alain Ruscio: Hiệp định Geneva là một bước tiến quan trọng, khẳng định khát vọng của Việt Nam về một nền hòa bình. Lần đầu tiên trong lịch sử, các quyền dân tộc cơ bản của Việt Nam gồm độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ đã chính thức được khẳng định trong một điều ước quốc tế, được các nước và các bên tham dự Hội nghị Geneva thừa nhận và tôn trọng. Việt Nam đã đạt được mục đích đàm phán, đồng thời tạo nguồn cảm hứng và cổ vũ to lớn cho phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc.

Qua quá trình đàm phán, rồi tới ký kết Hiệp định Geneva, Việt Nam đã thể hiện tâm thế và bản lĩnh ngoại giao mềm dẻo, uyển chuyển và kiên định của đất nước yêu chuộng hòa bình và có lịch sử nghìn năm giữ nước hào hùng.

Giáo sư, Tiến sĩ khoa học lịch sử Vladimir Kolotov, Trưởng Bộ môn lịch sử các nước Viễn Đông, Giám đốc Viện Hồ Chí Minh thuộc Đại học Tổng hợp Quốc gia Saint Petersburg (Liên bang Nga): Hiệp định Geneva là một trong những giai đoạn quan trọng trong chiến lược của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Mùa xuân năm 1954 là thời khắc đóng vai trò quyết định đối với vận mệnh dân tộc Việt Nam. Đây là những cột mốc vàng trong lịch sử đất nước gắn liền với tên tuổi của các nhà lãnh đạo kiệt xuất như Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đại tướng Võ Nguyên Giáp… trên các mặt trận về chính trị, quân sự, ngọai giao và kinh tế.

Việc ký Hiệp định Gevena đánh dấu giai đoạn quan trọng trong việc chính thức hóa về mặt ngoại giao nhằm kết thúc cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Ngay trong quá trình diễn ra Hội nghị Geneva, tin tức về việc quân đội viễn chinh Pháp thất thủ ở Pháo đài “bất khả xâm phạm” Điện Biên Phủ đã lan truyền tới các bên đàm phán.

Theo: nhandan.vn