Hãy lắng nghe và chia sẻ cùng con

Thời gian gần đây, những sự việc đáng tiếc ở lứa tuổi học trò liên tiếp xảy ra. Tại tọa đàm về phòng ngừa tự sát ở tuổi vị thành niên được Viện Sức khỏe tâm thần Trung ương (Bệnh viện Bạch Mai) tổ chức mới đây, các chuyên gia nhận định, trẻ vị thành niên tự tử là vấn đề nghiêm trọng và rất đáng lo ngại khi tình trạng này có xu hướng gia tăng mà nhiều phụ huynh chưa biết cách nhận diện để có các biện pháp phòng ngừa.

Nỗi đau mang tên “áp lực”

Mới đây, Bệnh viện Nhi Trung ương tiếp nhận một bệnh nhi 13 tuổi nhập viện do tự tử bằng thuốc giảm đau liều cao. Được biết, lý do là trẻ cảm thấy thất vọng vì bản thân không đáp ứng được những kỳ vọng của cha mẹ, lại thường xuyên xảy ra mâu thuẫn với gia đình do bất đồng quan điểm về phong cách sống và định hướng tương lai. Một trường hợp khác là bệnh nhi 14 tuổi đã uống thuốc ngủ tự tử sau khi bị mẹ đánh mắng. Rất may, cả hai trường hợp trên được gia đình đưa đi cấp cứu kịp thời nên không nguy hiểm đến tính mạng; tuy nhiên, tổn thương tâm lý có thể còn ảnh hưởng suốt đời.

Bác sĩ Khoa Sức khỏe vị thành niên (Bệnh viện Nhi Trung ương) khám và điều trị cho nhiều trẻ vị thành niên. Ảnh do bệnh viện cung cấp

Chia sẻ thông tin tại buổi tọa đàm về phòng ngừa tự sát ở tuổi vị thành niên, bác sĩ Nguyễn Hoàng Yến, Phòng Trẻ em và Thanh thiếu niên (Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, ý tưởng tự sát và toan tự sát gặp ở trẻ gái cao hơn trẻ trai. Lứa tuổi thanh thiếu niên là giai đoạn phát triển mạnh mẽ, chuyển đổi từ trẻ em sang giai đoạn trưởng thành được đánh dấu bằng mốc dậy thì. Cùng với đó là sự phát triển về tư duy, nhận thức, sự quan sát, sáng tạo, tự ý thức khẳng định bản thân, trưởng thành về nhân cách, đối mặt với các yếu tố stress, học tập, tích lũy các phương thức đối phó stress nhiều nhất. Trầm cảm là một trong những căn nguyên dẫn đến hành vi tự sát ở mọi lứa tuổi. Trầm cảm khiến người bệnh cảm thấy buồn chán, đau khổ, không có động lực và hứng thú trong cuộc sống. Trầm cảm ở lứa tuổi thanh thiếu niên có thể biểu hiện bởi các triệu chứng không đặc trưng như sự giảm sút học hành, giảm quan tâm về ngoại hình, thu mình, hạn chế các hoạt động xã hội; hoặc các hành vi mang tính chống đối như bỏ học, sử dụng chất kích thích…

Tuy nhiên, qua thực tế điều trị và tham vấn, bác sĩ Nguyễn Hoàng Yến cho biết một thực tế vô cùng quan ngại, đó là khi trẻ chớm bộc lộ ý nghĩ về tự sát, chán sống thì nhiều bậc cha mẹ lại gạt đi và cho rằng không nên nghĩ đến những điều tiêu cực. “Đây là tín hiệu kêu cứu mà các bậc cha mẹ phải đặc biệt lưu tâm. Khi trẻ bày tỏ cảm xúc đó là lúc con rất cần sự đồng cảm, chia sẻ và lắng nghe… Các bậc cha mẹ, người thân khi bắt được tín hiệu này nên hỏi han, khơi gợi để con nói ra những bất an, sự đau khổ, tuyệt vọng của mình”, bác sĩ Nguyễn Hoàng Yến nhấn mạnh.

Cùng quan điểm, bác sĩ Ngô Anh Vinh, Phó trưởng khoa Sức khỏe vị thành niên (Bệnh viện Nhi Trung ương), cho biết, ở độ tuổi vị thành niên, những thay đổi về nhận thức, thể chất, tâm lý và cảm xúc thường làm cho trẻ nhạy cảm hơn với mọi thứ xung quanh. Trẻ gặp khó khăn trong việc tự điều chỉnh để thích nghi trong mối quan hệ với mọi người và những vấn đề khác trong cuộc sống. Những áp lực vô hình trong cuộc sống hằng ngày của trẻ, nếu không được chia sẻ, hỗ trợ kịp thời và đúng cách sẽ dẫn đến những suy nghĩ tiêu cực trong trẻ ngày càng nhiều thêm. Đây là yếu tố có thể dẫn đến những rối loạn tâm lý và làm tăng nguy cơ tự tử ở trẻ vị thành niên.

Làm bạn với con

Bác sĩ Lê Công Thiện, Trưởng phòng Trẻ em và Thanh thiếu niên chia sẻ: “Tại Việt Nam, việc quan tâm, chăm sóc con cái phần lớn thuộc về các bà mẹ. Tuy nhiên, với trẻ thì sự quan tâm của cả gia đình là điều vô cùng cần thiết. Bởi lẽ, tư duy, cách quan tâm, hỏi han của ông bà, cha mẹ với trẻ là khác nhau. Vì vậy, hãy xem việc quan tâm đến con cái là công việc mọi người lớn đều có trách nhiệm như nhau”. Ngoài ra, cha mẹ không nên áp đặt thành tích học tập hoặc kỳ vọng quá cao, điều này sẽ gây áp lực cho trẻ. Cha mẹ nên biết nguyện vọng của con như thế nào để hướng con đi đúng theo sở thích, niềm đam mê của con; nên dành nhiều thời gian để lắng nghe con, giải thích để con hiểu và dẫn dắt con đi đúng hướng. Nếu thấy trẻ có những dấu hiệu nghi ngờ, luôn than thở buồn chán, cảm thấy mình tội lỗi, xấu xa và vô dụng; có những tin nhắn dặn dò hoặc lời chào từ biệt với bạn bè thân thiết; phụ huynh cần chú ý dành thời gian tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng của trẻ. Khi thấy trẻ có ý định tàng trữ, cất giấu những vật dụng để thực hiện hành vi tự sát, cha mẹ cần chú ý để có biện pháp phòng ngừa và can thiệp sớm.

Theo Quandoinhandan