Hầu hết các nguyên nhân tử vong ở trẻ em có thể ngăn ngừa được

Ước tính trong năm 2017 trên thế giới có tới 6,3 triệu trẻ em dưới 15 tuổi tử vong, hoặc mỗi 5 giây lại có 1 trẻ tử vong, hầu hết là do những nguyên nhân có thể ngăn ngừa được – đây là con số ước tính tỷ lệ tử vong mới nhất do UNICEF, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Ban Dân số Liên hợp quốc và Ngân hàng Thế giới công bố ngày 18/9/2018.

Phần lớn các trường hợp tử vong này – 5,4 triệu trẻ em – xảy ra trong năm năm đầu đời, trong đó trẻ sơ sinh chiếm khoảng một nửa số ca tử vong.

“Nếu chúng ta không hành động khẩn trương, từ nay đến năm 2030 sẽ có 56 triệu trẻ em dưới 5 tuổi tử vong – một nửa trong số đó là trẻ sơ sinh”, Giám đốc Phụ trách Dữ liệu, Nghiên cứu và Chính sách của UNICEF Laurence Chandy cho biết. “Từ năm 1990 đến nay, chúng ta đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc cứu sống trẻ em, tuy nhiên hàng triệu trẻ em vẫn bị tử vong do hoàn cảnh sống cũng như nơi trẻ được sinh ra. Với những giải pháp đơn giản về y tế, nước sạch, điện và vắc-xin, chúng ta có thể thay đổi điều này cho mọi trẻ em”.

Năm 2017, trên toàn cầu, một nửa số ca tử vong của trẻ dưới 5 tuổi xảy ra ở vùng Châu Phi cận Sahara và 30% ở Nam Á. Ở khu vực Châu Phi cận Sahara, cứ 13 trẻ em thì có 1 em tử vong trước khi các em được 5 tuổi. Ở các nước thu nhập cao, con số này là 1/185.

Tại Việt Nam, năm 2016, cứ 45 trẻ em thì có 1 em tử vong trước khi 5 tuổi (22/1.000 trẻ sinh sống). Năm 1990, tỷ lệ tử vong trẻ em dưới 5 tuổi là 1/20 em (51 em/1000 trẻ sinh sống), mức giảm hàng năm (1990-2016) là 3,3% tính trên cả nước.

Tiến sĩ Princess Nono Simelela, Trợ lý Tổng giám đốc phụ trách sức khỏe gia đình, phụ nữ và trẻ em của Tổ chức Y tế Thế giới cho biết “Hàng triệu trẻ sơ sinh và trẻ em đáng lẽ không bị tử vong mỗi năm chỉ vì không được tiếp cận với nước, vệ sinh, dinh dưỡng hợp lý hoặc dịch vụ y tế cơ bản. Chúng ta phải ưu tiên cung cấp dịch vụ y tế chất lượng cho mọi trẻ em, đặc biệt khi mới sinh và trong những năm đầu đời, để mang lại cho trẻ cơ hội tốt nhất để sống và phát triển.”

Hầu hết trẻ em dưới 5 tuổi bị tử vong do những nguyên nhân có thể phòng ngừa hoặc điều trị được như biến chứng trong khi sinh, viêm phổi, tiêu chảy, nhiễm trùng huyết sơ sinh và sốt rét. Trong nhóm trẻ em từ 5 đến 14 tuổi, tai nạn thương tích là nguyên nhân chính gây tử vong, đặc biệt là tử vong do đuối nước và tai nạn giao thông đường bộ. Trong độ tuổi này, có sự khác nhau về mức độ rủi ro ở các khu vực khác nhau, và nguy cơ tử vong của trẻ em ở khu vực Châu Phi cận Sahara cao gấp 15 lần so với ở trẻ em ở châu Âu.

“Hơn sáu triệu trẻ em tử vong trước khi tròn 15 tuổi là một cái giá quá đắt”, Timothy Evans, Giám đốc cấp cao và Giám đốc phụ trách dinh dưỡng sức khỏe và dân số toàn cầu thực hiện tại Ngân hàng Thế giới cho biết. “Chấm dứt tử vong ở trẻ vì những nguyên nhân có thể phòng tránh được và đầu tư cho sức khỏe của những người trẻ tuổi là nền tảng cơ bản để xây dựng nguồn nhân lực của các quốc gia, từ đó thúc đẩy tăng trưởng và thịnh vượng đối với tương lai của các em.”

Đối với trẻ em ở khắp mọi nơi, giai đoạn rủi ro nhất của cuộc đời chính là tháng đầu tiên sau khi sinh. Trong năm 2017, 2,5 triệu trẻ sơ sinh đã tử vong trong tháng đầu tiên. Một em bé sinh ra ở khu vực châu Phi cận Sahara hoặc ở Nam Á có nguy cơ tử vong trong tháng đầu tiên cao hơn chín lần so với một em bé sinh ra ở một nước có thu nhập cao. Từ năm 1990, những tiến bộ trong việc cứu sống trẻ sơ sinh đã chậm lại so với tiến bộ trong việc cứu sống những trẻ em khác dưới năm tuổi.

Ngay cả trong một quốc gia cũng có sự chênh lệch về tỉ lệ. Tỷ lệ tử vong trẻ em dưới 5 tuổi ở khu vực nông thôn trung bình cao hơn so với trẻ em ở thành thị tới 50%. Ngoài ra, con của những người mẹ không được học hành có khả năng tử vong trước 5 tuổi cao hơn gấp hai lần so với những em bé có mẹ được học trung học trở lên.

Mặc dù còn những thách thức như vậy, tỉ lệ trẻ tử vong mỗi năm trên toàn thế giới đã giảm đi. Số trẻ em tử vong dưới 5 tuổi đã giảm đáng kể từ 12,6 triệu năm 1990 xuống còn 5,4 triệu vào năm 2017. Số ca tử vong ở trẻ lớn từ 5 đến 14 tuổi giảm từ 1,7 triệu xuống dưới 1 triệu trong cùng thời kỳ.

Phó Tổng thư ký Liên Hợp quốc về kinh tế và xã hội Liu Zhenmin nói: “Báo cáo mới này nêu bật những tiến bộ đáng kể từ năm 1990 đến nay trong việc giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ em và thanh thiếu niên. Giảm bất bình đẳng bằng cách hỗ trợ những trẻ sơ sinh dễ bị tổn thương nhất, trẻ em và bà mẹ. Đây là điều cần thiết để đạt được mục tiêu của Mục tiêu Phát triển bền vững về chấm dứt tình trạng tử vong ở trẻ em vì những nguyên nhân có thể ngăn ngừa được và đảm bảo rằng không trẻ em nào bị bỏ lại phía sau”./.