Hang Thẩm Púa - Địa điểm đầu tiên đặt Sở Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ

Hang Thẩm Púa thuộc địa phận xã Chiềng Đông, huyện Tuần Giáo, tỉnh Điện Biên là địa điểm đặt Sở Chỉ huy đầu tiên của Chiến dịch Trần Đình (bí danh của Chiến dịch Điện Biên Phủ), do Đại tướng Võ Nguyên Giáp làm Tổng tư lệnh.

Đây là địa điểm đặt Sở Chỉ huy tiền phương của Bộ Tổng tư lệnh, đồng thời là nơi dừng chân đầu tiên của Sở Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ, cách trung tâm Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ khoảng 65km. Tại đây, ngày 14-1-1954 diễn ra Hội nghị quan trọng quyết định cho Chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy Điện Biên, chấn động địa cầu” của quân và dân ta.

Nơi đây có địa thế an toàn, nhiều hang động, thắng cảnh đẹp, thuận lợi cho việc chỉ đạo chiến dịch. Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng ghi lại trong hồi ức về Điện Biên Phủ: “Tôi cảm thấy quang cảnh ở đây rất đẹp, tôi ít khi làm thơ, nhưng cảm thấy cảnh đẹp này thật nên thơ. Chúng tôi lại sắp chiến đấu chính là để cho đất nước đêm nào cũng đẹp như đêm nay…”.

Sở Chỉ huy chiến dịch đóng tại đây 32 ngày (từ ngày 17-12-1953 đến 17-1-1954). Khu vực này có núi non hiểm trở chạy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam, vách núi có độ cao 800m trở lên. Sở Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ ở hang Thẩm Púa nằm sâu trong vách núi đá có độ cao khoảng 2.179m so với mực nước biển. Trước cửa hang có một khoảng trống rộng khoảng 60m², bên cạnh hang là một bãi đất bằng phẳng, rộng hơn 10ha, cách hang 100m là dòng suối Nậm Hua chảy ngang qua, đổ ra sông Mã.

Tại đây, ngày 19-12-1953, Bộ Chỉ huy chiến dịch triển khai kế hoạch đánh địch ở Lai Châu không cho rút về Điện Biên Phủ và bao vây quân địch ở Điện Biên Phủ, chốt chặt không cho chúng rút chạy sang Thượng Lào. Tiếp đó, triển khai công tác chuẩn bị cho chiến dịch mà trọng tâm là mở rộng đường từ Tuần Giáo vào Nà Nhạn dài 70km.

Ngày 12-1-1954, Hội nghị Đảng ủy Mặt trận được triệu tập tại hang Thẩm Púa. Trong cuộc họp, các đại biểu đều nhất trí với phương án “đánh nhanh, thắng nhanh”, vì cho rằng, quân ta đang sung sức, quyết tâm chiến đấu rất cao, lại có trọng pháo và pháo cao xạ lần đầu tiên xuất trận, có thể tạo bất ngờ và đánh thắng. Nếu không đánh sớm, để Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ được tăng cường lực lượng, tập trung quá mạnh, ta sẽ bỏ lỡ cơ hội đánh tiêu diệt lớn trong Đông - Xuân này. Hơn nữa, đánh dài ngày sẽ rất khó khăn về vấn đề tiếp tế. Theo kế hoạch được bàn trong cuộc họp, sau khi bắn 2.000 quả đại bác vào các trận địa pháo, sân bay, sở chỉ huy và các trung tâm đề kháng chủ yếu của địch, ta sẽ dùng bộ binh từ nhiều hướng tiến công cùng một lúc; mũi đột kích chủ yếu đánh thẳng vào Sở chỉ huy của địch, rồi từ trong đánh ra, từ ngoài đánh vào, dốc toàn lực lượng trong thời gian 3 đêm 2 ngày, để tiêu diệt toàn bộ Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ đi đến kết thúc chiến dịch.

Ngày 14-1-1954, trên sa bàn lớn bằng cát, Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng với Bộ Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ đã họp bàn và quyết định thực hiện phương án “đánh nhanh, thắng nhanh” trong 3 đêm 2 ngày, ngày nổ súng là ngày 20-1-1954. Tại đây, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã giao nhiệm vụ cho các đơn vị: Đại đoàn 308 đánh vào Tập đoàn cứ điểm từ hướng Tây, xuyên qua các vị trí nằm trên cánh đồng, thọc thẳng tới Sở chỉ huy của De Castries. Các Đại đoàn 312, 316 nhận nhiệm vụ đột kích vào hướng Đông, nơi có những cao điểm trọng yếu của địch, dự kiến trận đánh sẽ diễn ra trong 2 ngày 3 đêm.

Ngày 15-1-1954, Bộ Chỉ huy chiến dịch đôn đốc các đơn vị mở đường để kéo pháo vào trận địa. Sau đó, để bảo đảm thuận tiện cho việc chỉ huy chiến dịch, Bộ Chỉ huy Chiến dịch đã di chuyển đến địa điểm thứ hai tại hang Huổi He, xã Nà Tấu, thành phố Điện Biên Phủ (tại km62 đường từ Tuần Giáo đi Điện Biên).

Để theo dõi sát công việc của các đơn vị đang triển khai, thực hiện nghị quyết của Đảng ủy, ngày 18-1-1954, cơ quan Tổng hành dinh nhất loạt chuyển vào Sở Chỉ huy mới tại km62 đường Tuần Giáo vào Điện Biên, Bộ Chỉ huy chiến dịch dự định thực hiện phương án “đánh nhanh, thắng nhanh”. Nhiệm vụ quan trọng hàng đầu lúc này của Bộ Chỉ huy Chiến dịch là chỉ đạo bộ đội, dân công khẩn trương làm đường, kéo pháo và vận chuyển lương thực, đạn dược ra mặt trận. Để chuẩn bị cho phương án “đánh nhanh, giải quyết nhanh” bộ đội, thanh niên xung phong, dân công đã sửa đường và mở mới hoàn toàn 63km đường từ Tuần Giáo vào Điện Biên. Đặc biệt, chỉ trong 24 giờ, ta đã mở được con đường kéo pháo bằng tay dài 15km, rộng 3m, một điều kỳ diệu trong lịch sử mà khó có thể có trong sự tưởng tượng của chúng ta.

Trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân, đồng chí Phạm Thị Thảo, Phó giám đốc Ban Quản lý di tích tỉnh Điện Biên (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Điện Biên) cho biết, hang Thẩm Púa là di tích thành phần thuộc Di tích quốc gia đặc biệt Chiến trường Điện Biên Phủ, được Thủ tướng Chính phủ đưa vào danh sách xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt theo Quyết định số 1272/QĐ-TTg ngày 12-8-2009. Đồng thời, theo quyết định số 591, ngày 3-5-2002 của UBND tỉnh Lai Châu (nay là tỉnh Điện Biên) thì di tích này là một trong 23 điểm di tích được phê duyệt phúc tra điều chỉnh quy hoạch khoanh vùng bảo vệ Di tích lịch sử Chiến trường Điện Biên Phủ.

Theo đó, di tích hang Thẩm Púa đến nay đã được đo đạc lại diện tích, thống kê những hạng mục cần tôn tạo và cắm mốc, đặt bia di tích lịch sử. Cùng với đó, các cơ quan chức năng đã có văn bản trình UBND tỉnh xem xét cấp kinh phí trùng tu, tôn tạo, gìn giữ, cũng như tuyên truyền, quảng bá để Thẩm Púa trở thành một địa điểm du lịch hấp dẫn và ý nghĩa đối với du khách mỗi khi đến với mảnh đất Điện Biên anh hùng.

HOÀNG TRƯỜNG

1. Theo Tài liệu thuyết minh của Ban Quản lý Di tích tỉnh Điện Biên.

2. Sách Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Sở Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ tại Mường Phăng, Điện Biên, 2018, tr22, 23, 24, 25, 26.

3. Sách Di tích Chiến trường Điện Biên Phủ, Điện Biên, 2019, tr25, 26, 27, 28.

4. Theo Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Tuần Giáo, tỉnh Điện Biên.