Góc nhìn nghị trường: Khó quản thuốc lá thế hệ mới do thiếu chế tài

Hiện nay, trên thị trường xuất hiện các loại hình sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, trong đó có hai loại phổ biến nhất được gọi là thuốc lá nung nóng và thuốc lá điện tử.

Các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới rất độc hại, tác hại ngay trước mắt và lâu dài. Thế nhưng, tại Việt Nam, việc xử lý các hành vi nhập lậu, buôn bán thuốc lá thế hệ mới gặp nhiều vướng mắc do thiếu quy định và chế tài chưa đủ mạnh. Hoàn thiện chính sách pháp luật để phòng, chống hiệu quả tác hại của thuốc lá là yêu cầu bức thiết được các đại biểu Quốc hội đưa ra khi thảo luận về tình hình kinh tế-xã hội tại Kỳ họp thứ bảy, Quốc hội khóa XV.

Đại biểu Quốc hội Tạ Văn Hạ (đoàn Quảng Nam) cho biết, sản phẩm này du nhập vào Việt Nam thời gian ngắn nhưng phát triển nhanh và rất rộng. Đặc biệt, sản phẩm này dễ bị lợi dụng tẩm ướp các chất ma túy, chất gây nghiện; nhắm vào đối tượng sử dụng là thanh thiếu niên.

Đáng lo ngại là không khó để tìm mua các sản phẩm này trên thị trường, thậm chí ngay trước các cổng trường học; sản phẩm cũng được quảng cáo và mua bán công khai ở trên mạng xã hội. “Theo Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá thì thuốc lá thế hệ mới chưa có trong định nghĩa của thuốc lá Việt Nam. Do đó, còn khoảng trống pháp lý đối với sản phẩm thuốc lá thế hệ mới”, đại biểu Tạ Văn Hạ nêu.

Thuốc lá nung nóng bao gồm điếu thuốc lá nung nóng và thiết bị nung nóng điếu thuốc lá. Điếu thuốc lá nung nóng được sản xuất từ toàn bộ hoặc một phần nguyên liệu thuốc lá, bao gồm hỗn hợp phụ phẩm nguyên liệu thuốc lá đã qua chế biến như thuốc lá tấm... Khi sử dụng, điếu thuốc lá được nung nóng bằng thiết bị điện tử và tạo ra khí hơi (aerosol) có chứa nicotine và các hóa chất khác.

Thuốc lá điện tử bao gồm dung dịch thuốc lá điện tử và thiết bị làm nóng dung dịch thuốc lá điện tử; cung cấp nicotine cho người sử dụng thông qua thiết bị điện tử làm bay hơi dung dịch thuốc lá điện tử, tạo ra khí hơi (aerosol) có chứa nicotine và các thành phần khác. Theo các chuyên gia y tế, chất nicotine trong các sản phẩm thuốc lá điện tử thế hệ mới là chất gây nghiện mạnh, làm cho người sử dụng trở nên phụ thuộc vào các sản phẩm này, đồng thời gây ra nhiều hệ lụy xấu cho sức khỏe.

Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá không đề cập cụ thể và không có định nghĩa đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Thêm vào đó, hiện việc kinh doanh các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không thuộc ngành nghề cấm đầu tư, kinh doanh theo quy định tại Điều 6, Luật Đầu tư năm 2020; đồng thời, chưa có quy định pháp luật cấm sản xuất, kinh doanh các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới. Vì vậy, đối với tổ chức, cá nhân có hành vi sản xuất, buôn bán thuốc lá thế hệ mới, các cơ quan, lực lượng chức năng không có căn cứ áp dụng các quy định pháp luật xử lý hành chính hoặc hình sự đối với hành vi sản xuất, buôn bán hàng cấm.

Thực tế cho thấy, do chưa có chính sách, quy định pháp luật về quản lý thống nhất đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới nên hiện nay các lực lượng chức năng chỉ có thể xử phạt vi phạm hành chính đối với các tổ chức, cá nhân kinh doanh sản phẩm thuốc lá thế hệ mới về hành vi kinh doanh hàng hóa nhập lậu hoặc kinh doanh hàng hóa không rõ nguồn gốc, xuất xứ.

Đây là nguyên nhân chính làm cho hiệu quả ngăn chặn, phòng ngừa hoạt động kinh doanh thuốc lá thế hệ mới chưa cao. Trong thời gian tới, cùng với đẩy mạnh tổ chức tuyên truyền về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng thì việc quan trọng, cấp bách cần làm là khẩn trương xây dựng chính sách quản lý đối với mặt hàng thuốc lá thế hệ mới.