Giỗ tổ Hùng Vương: Hội tụ tinh thần đại đoàn kết các dân tộc Việt Nam

- Trong di sản văn hóa của dân tộc Việt Nam, đền Hùng và ngày giỗ Tổ Hùng Vương là biểu tượng của tinh thần yêu nước và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc. Ngày giỗ Tổ Hùng Vương hằng năm là ngày lễ trọng mang bản sắc văn hóa sâu sắc và độc đáo của dân tộc Việt Nam, thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, tưởng nhớ và biết ơn công đức các Vua Hùng đã có công dựng nước và giữ nước.

Từ hàng nghìn đời nay, người Việt đã lập đền thờ và thờ cúng các Vua Hùng tại núi Nghĩa Lĩnh, xã Hy Cương, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Ngoài ra, còn có rất nhiều đình, đền, miếu... thờ cúng Hùng Vương, vợ con và các tướng lĩnh thời Vua Hùng ở Phú Thọ và nhiều tỉnh trong cả nước. Hằng năm, trong những ngày giỗ Tổ, triệu triệu lượt đồng bào trong mọi miền đất nước hành hương về Đất Tổ, đến đền Hùng thành kính tri ân công đức các Vua Hùng, dâng lễ tưởng niệm tổ tiên, thắp nén tâm nhang tại Lăng Hùng Vương cầu mong cho đất nước luôn thái bình, thịnh vượng và Nhân dân được ấm no hạnh phúc.

Dù ai đi ngược về xuôi

Nhớ ngày giỗ Tổ mồng Mười tháng Ba

Khắp miền truyền mãi câu ca

Nước non vẫn nước non nhà ngàn năm

Trong tiến trình lịch sử đấu tranh giữ nước của dân tộc, đền Hùng luôn được các triều đại và Nhân dân gìn giữ, hương khói phụng thờ Quốc Tổ. Thời Hậu Lê năm Hồng Đức thứ Nhất đã cho soạn “Ngọc phả Hùng Vương”, trong đó chép: “Từ đời nhà Đinh, nhà Lê, nhà Lý, nhà Trần rồi đến triều đại ta bây giờ là Hồng Đức Hậu Lê vẫn cùng hương khói trong ngôi đền ở làng Trung Nghĩa (Cổ Tích), ở đây Nhân dân toàn quốc đều đến lễ bái để tưởng nhớ công lao đấng Thái Tổ xưa...”

Từ khi nước nhà được độc lập, Đảng, Nhà nước và Nhân dân luôn đặc biệt quan tâm tới việc thờ tự các Vua Hùng - Tổ tiên chung của dân tộc và đầu tư nguồn kinh phí nhằm tu bổ, tôn tạo Di tích lịch sử đền Hùng ngày càng khang trang hơn.

Ngày 18/2/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ban hành Sắc lệnh số 22C NV/CC quy định về những ngày lễ lớn hằng năm, trong đó có ghi giỗ tổ Hùng Vương được nghỉ 1 ngày. Trong ngày giỗ Tổ Hùng Vương năm Bính Tuất (1946) - năm đầu tiên Chính phủ mới được thành lập, cụ Huỳnh Thúc Kháng - quyền Chủ tịch nước về dự giỗ Tổ, dâng tấm bản đồ Tổ quốc Việt Nam và một thanh gươm nhằm kính cáo với Tổ tiên về đất nước bị xâm lăng, cầu mong Tổ tiên phù hộ cho quốc thái, dân an, thiên hạ thái bình thịnh trị, cùng nhau đoàn kết đánh tan giặc xâm lược, bảo vệ vẹn toàn lãnh thổ của đất nước.

Ngày 19/9/1954, sau khi lãnh đạo cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã về thăm đền Hùng. Tại đây, Người đã gặp gỡ và nói chuyện với cán bộ, chiến sỹ Đại đoàn quân Tiên phong trước khi về tiếp quản Thủ đô Hà Nội. Người căn dặn "Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước".

Ngày 2/4/2007, Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã phê chuẩn sửa đổi, bổ sung điều 73 của Luật Lao động, người lao động được nghỉ làm việc, hưởng nguyên lương ngày giỗ Tổ Hùng Vương (mồng 10/3 âm lịch) để tham gia các hoạt động hướng về cội nguồn, nhằm củng cố và phát huy khối đại đoàn kết dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Nghi lễ tổ chức giỗ Tổ Hùng Vương được quy định cụ thể, chặt chẽ thể hiện sự tôn kính của các triều đại và Nhân dân đối với Tổ tiên. Ngày nay, giỗ Tổ Hùng Vương hằng năm là ngày lễ lớn - Quốc Lễ của cả nước và được Chính phủ quy định cụ thể về quy mô tổ chức theo năm chẵn, năm tròn và năm lẻ. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có văn bản hướng dẫn nghi thức tưởng niệm các Vua Hùng trong ngày giỗ Tổ Hùng Vương về tổ chức nghi lễ đối với tỉnh Phú Thọ (nơi có Di tích lịch sử đền Hùng) và các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nơi có đền thờ Vua Hùng, các di tích liên quan đến các Vua Hùng và những địa phương không có đền thờ Vua Hùng tổ chức nội dung và nghi lễ trong ngày giỗ Tổ về lễ phẩm (gồm bánh chưng, bánh giầy và hương, hoa, nước, trầu, cau...); quy định trang phục của chủ lễ, các đại biểu dự lễ; nhạc lễ sử dụng trong lễ dâng hương tưởng niệm các Vua Hùng...

Tại kỳ họp thứ 7 của Tổ chức UNESCO, ngày 6/12/2012, với sự đồng thuận của 24/24 nước trong Ủy ban liên chính phủ thực hiện Công ước 2003 UNESCO đã chính thức thông qua đề cử và vinh danh "Tín ngưỡng Thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ" là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đây là sự kiện có ý nghĩa rất quan trọng đối với dân tộc Việt Nam trong việc tôn vinh giá trị đại diện toàn cầu của Tín ngưỡng thờ cúng Các Vua Hùng - Ông Tổ chung của cả dân tộc trước nhân loại, thể hiện sức mạnh đại đoàn kết trong quá trình đấu tranh dựng nước và giữ nước hàng ngàn năm của dân tộc ta.

Ngày Giỗ tổ Hùng Vương hằng năm, về đền Hùng thành kính thắp nén tâm nhang tri ân công đức các Vua Hùng và các bậc tiền nhân đã có công dựng nước, thể hiện triết lý “Con người có tổ, có tông như cây có cội, như sông có nguồn”. 

Dân tộc Việt Nam cùng một bọc mẹ sinh ra, luôn đoàn kết gắn bó keo sơn chặt chẽ. Dân tộc Việt Nam cùng một dòng máu Lạc Hồng được bảo tồn và lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác - là bản sắc văn hóa độc đáo, rất riêng của dân tộc Việt Nam cũng là di sản văn hóa tiêu biểu của nhân loại.