Gìn giữ, phát huy di sản dân ca Xứ Lạng

– Lạng Sơn là vùng đất hội tụ những giá trị văn hóa đặc sắc của các dân tộc: Tày, Nùng, Kinh, Dao, Hoa, Mông, Sán Chay… Nổi bật trong kho tàng di sản văn hóa đó là những làn điệu dân ca của các dân tộc. Những năm qua, các cấp, ngành của tỉnh đã và đang triển khai nhiều giải pháp thiết thực để gìn giữ, phát huy giá trị di sản dân ca Xứ Lạng.

Đều đặn vào chủ nhật hằng tuần, các thành viên Câu lạc bộ (CLB) Đàn và hát dân ca xã Hưng Đạo, huyện Bình Gia lại cùng nhau sinh hoạt, tập luyện những điệu đàn và bài hát mới. Những tiết mục hay sẽ được chọn đi biểu diễn giao lưu tại các xã bạn. Bà Hoàng Thị Vẻ, Chủ nhiệm CLB cho biết: CLB thành lập từ năm 2017 có 21 người. Lúc mới thành lập các thành viên đều chưa biết đàn, hát. Bằng sự hỗ trợ, động viên của cấp ủy, chính quyền địa phương và tình yêu mãnh liệt với dân ca, mỗi thành viên đều nỗ lực vượt qua khó khăn. Đến nay, toàn bộ thành viên CLB đều thành thạo đàn, hát dân ca và thu hút thêm thành viên, hiện nay, CLB đã tăng lên 28 người, trong đó thành viên trẻ nhất mới 15 tuổi.

Các thành viên CLB Dân ca thôn Đồi Chè, xã Hoàng Đồng biểu diễn tại lễ khai giảng lớp truyền dạy dân ca

Không riêng CLB đàn và hát dân ca xã Hưng Đạo, những năm gần đây, các CLB đàn và hát dân ca trên địa bàn huyện Bình Gia phát triển mạnh cả về số lượng và chất lượng. Đến nay, toàn huyện đã thành lập được 14 CLB tại 9 xã, thị trấn với gần 200 hội viên (tăng 3 CLB so với năm 2020).

Cùng với huyện Bình Gia, thời gian qua, phong trào dân ca tại các huyện, thành phố phát triển cả về số lượng và chất lượng. Từ năm 2020 đến nay, trên địa bàn tỉnh đã có trên 20 CLB dân ca được thành lập, nâng tổng số CLB dân ca trên địa bàn tỉnh lên gần 60 CLB với hơn 1.200 hội viên, trong đó có một số CLB tiêu biểu như: CLB Sình ca Cao Lan (xã Thiện Tân, huyện Hữu Lũng); CLB Bảo tồn văn hóa dân tộc Mông Đen (xã Cao Minh, huyện Tràng Định); CLB Sinh hoạt văn hoá dân gian dân tộc Tày thôn Nà Cái (xã Tân Lập, huyện Bắc Sơn)… Đặc biệt, năm 2022, cả tỉnh có 23 trường ở 3 cấp học đã và đang tổ chức giảng dạy và thành lập được các CLB hát dân ca, thu hút trên 400 học sinh theo học, tăng 60% so với năm 2018, tiêu biểu trong số đó như: Hữu Lũng 5 CLB, Tràng Định 4 CLB, Cao Lộc 3 CLB, Văn Quan 2 CLB…

Có được những kết quả trên là sự nỗ lực của các cấp, ngành, sự vào cuộc tích cực của các địa phương trong việc bảo tồn giá trị di sản dân ca truyền thống của các dân tộc. Ông Phan Văn Hòa, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) cho biết: Trong những năm qua, để bảo tồn, phát huy giá trị các làn điệu dân ca, dân vũ, dân nhạc, ngành đã thực hiện rất nhiều hoạt động như: sưu tầm, ghi hình các tư liệu dân ca do các nghệ nhân cao tuổi thực hiện. Đồng thời, tổ chức các hoạt động vinh danh khen thưởng các nghệ nhân, thành lập các CLB dân ca, mở lớp truyền dạy dân ca… Đặc biệt, sở đã tham mưu UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 42/KH-UBND ngày 22/2/2022 thực hiện Quyết định 3404/QĐ-BVHTTDL ngày 22/12/2021 của Bộ VHTT&DL phê duyệt Đề án “Bảo tồn, phát huy giá trị dân ca, dân vũ, dân nhạc của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch giai đoạn 2021 – 2030”.

Từ năm 2020 đến nay, ngành VHTT&DL phối hợp cùng ngành giáo dục và đào tạo, Hội Bảo tồn dân ca tỉnh khuyến khích thành lập CLB dân ca tại các huyện, thành phố và mở được trên 50 lớp truyền dạy hát dân ca, thu hút hàng nghìn học viên. Tiêu biểu, một số trường học tại các huyện: Văn Quan, Bình Gia, Cao Lộc… đã đưa hoạt động truyền dạy dân ca vào nội dung sinh hoạt ngoại khóa trong nhà trường. Từ đây thu hút nhiều học sinh tham gia các CLB như: CLB Hoa Hồi (Văn Quan) với 78 em; Điếp Sli Then (Cao Lộc) với 13 em…

Đi đôi với truyền dạy, ngành VHTT&DL cũng phối hợp với các đơn vị liên quan tạo ra không gian văn hóa lành mạnh để trình diễn dân ca như: lễ hội, hội thi, hội diễn, các hội nghị, chợ phiên và đặc biệt là các lễ hội lớn như: Kỳ Cùng – Tả Phủ, Bủng Kham, Báo Slao, Háng Pỉnh, Tuần Văn hóa – Du lịch, ngày Hội VHTT&DL, các sự kiện kỷ niệm các lễ trọng đại của đất nước và các sự kiện văn hóa khác. Từ năm 2020 đến nay, bình quân mỗi năm, các cấp, ngành tổ chức gần 100 buổi biểu diễn nghệ thuật chuyên nghiệp, 10 chương trình văn hóa nghệ thuật quần chúng; 2 cuộc liên hoan, hội thi hội diễn, ngày hội văn hóa cấp tỉnh; 3 cuộc liên hoan, hội thi hội diễn, ngày hội văn hóa do trung ương và khu vực tổ chức.

Cùng với đó, hoạt động cải biên, chỉnh lý, nâng cao các làn điệu dân ca, dân vũ được quan tâm đẩy mạnh. Từ năm 2020 đến nay, bình quân mỗi năm, Hội Bảo tồn dân ca đã chỉnh lý nâng cao 40 tác phẩm ca, múa nhạc và các làn điệu dân ca, dân vũ; dàn dựng trên 6 chương trình nghệ thuật/năm theo chủ đề khác nhau; thực hiện ghi âm, ghi hình phát sóng, phát hành đĩa DVD 3 tiết mục ca múa dân gian, xuất bản 2 đầu sách về dân ca…

Với sự chủ động, tích cực của ngành VHTT&DL, sự quan tâm của các cấp, ngành và sự chung sức của người dân, tin rằng, những làn điệu dân ca của đồng bào các dân tộc Xứ Lạng sẽ ngày càng lan tỏa, góp phần gìn giữ mạch nguồn, phát huy những nét văn hóa độc đáo của Xứ Lạng.