Giải quyết căng thẳng thương mại - Những thách thức không dễ vượt qua

Diễn ra trong bối cảnh nhiều nước đang lo ngại về sự bùng nổ của cuộc chiến thương mại giữa Mỹ với Liên minh châu Âu và Trung Quốc, Hội nghị Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc Ngân hàng nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi (G20) lần thứ 3 đã tập trung vào các chủ đề nổi bật và cấp thiết nhất của nền kinh tế toàn cầu.

“Đồng” nhưng chưa “thuận”

Trong hai ngày, 21 và 22/7/2018, tại thủ đô Buenos Aires của Argentina, với sự có mặt của Tổng Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế Christine Lagarde và Chủ tịch Ngân hàng Thế giới (WB) Jim Yong Kim, các nhà lãnh đạo tài chính đã chia sẻ quan ngại về tình hình xung đột thương mại toàn cầu leo thang xuất phát từ các biện pháp bảo hộ của Mỹ. Hội nghị cũng đề cập tới các vần đề như công nghệ trong lĩnh vực tài chính, hệ thống thuế và tài chính bao trùm, tương lai của việc làm, cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển.

Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản Taro Aso đã lên tiếng chỉ trích các động thái của Mỹ gần đây khi tăng thuế đối với một loạt mặt hàng nhập khẩu. Ông nhấn mạnh các chính sách hướng nội không mang lại lợi ích cho bất kỳ quốc gia nào, đồng thời kêu gọi duy trì đà tăng trưởng kinh tế thông qua “thương mại dựa trên các quy tắc tự do và công bằng”. Theo Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản Aso, Washington không nên áp thuế với mục đích giảm thâm hụt thương mại mà nên sử dụng chính sách kinh tế vĩ mô.

Trong khi đó, Bộ trưởng Tài chính Pháp Bruno Le Maire nêu điều kiện các cuộc đối thoại thương mại giữa Mỹ và Liên minh châu Âu sẽ chỉ bắt đầu một khi Washington dỡ bỏ các mức thuế đối với các sản phẩm nhôm, thép nhập khẩu và từ bỏ kế hoạch áp thuế đối với ô tô của khối này.

Cùng quan điểm phản đối các biện pháp thuế trả đũa, Tổng Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế Lagarde cho rằng xung đột thương mại có thể giải quyết thông qua hợp tác quốc tế mà không cần đến bất kỳ biện pháp đặc biệt nào.

Trước chỉ trích của các nước thành viên G20 về chính sách thuế, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin, cho biết, lập trường thương mại của Tổng thống Donald Trump không phải là chính sách bảo hộ, song ông chủ Nhà Trắng muốn một nền thương mại tự do và công bằng cho Mỹ.

Bộ trưởng Mnuchin đã hối thúc Trung Quốc và Liên minh châu Âu tôn trọng “thương mại tự do, công bằng và tương xứng”. Liên quan đến bất đồng thương mại với Liên minh châu Âu, Bộ trưởng Mnuchin khẳng định Washington muốn giải quyết căng thẳng với các đồng minh Liên minh châu Âu và hai bên có thể nhất trí về thương mại không thuế quan, rào cản và trợ giá.

Đối với Trung Quốc, Bộ trưởng Mnuchin cũng để ngỏ khả năng lời đe dọa của Tổng thống Trump áp thuế đối với các hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc có giá trị lên tới 500 tỷ USD sẽ được hiện thực hóa.

Cho dù còn nhiều bất đồng, nhưng kết thúc hai ngày nhóm họp, các Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc ngân hàng trung ương G20 đã cùng nhất trí kêu gọi thúc đẩy đối thoại nhằm ngăn chặn sự gia tăng căng thẳng thương mại và địa chính trị, đe dọa đến tăng trưởng toàn cầu. Mặc dù vậy, các bên vẫn chưa đạt được sự đồng thuận về việc giải quyết các xung đột thương mại liên quan đến chính sách thuế của Mỹ.

Có thể thấy, tuy nhìn nhận ra những nguy cơ đối với kinh tế toàn cầu, song hội nghị G20 chỉ dừng lại việc bày tỏ quan ngại mà chưa tìm được tiếng nói chung về cách thức giải quyết căng thẳng thương mại liên quan đến chính sách thuế của Mỹ. Về vấn đề này, Bộ trưởng Kinh tế Argentina Nicolas Dujovne (Ni-cô-lát Du-dốp-nê) cho rằng các nước G20 đã không thể xóa bỏ các cuộc tranh cãi thương mại mà theo ông cần phải giải quyết trực tiếp thông qua Tổ chức Thương mại quốc tế (WTO).

Trong khi đó, Ủy viên châu Âu phụ trách kinh tế và tài chính Pierre Moscovici cho biết bất đồng quan điểm về căng thẳng thương mại vẫn tồn tại sau hội nghị G20, nhưng các nước đã lắng nghe ý kiến của nhau. Ông nhận định căng thẳng thương mại toàn cầu đang ở mức cao và có nguy cơ leo thang hơn nữa, tạo ra sức ép đáng kể cho hệ thống đa phương. Theo ông chủ nghĩa bảo hộ sẽ chỉ gây ra những mất mát chứ không mang lại chiến thắng hay lợi ích cho bất kỳ nước nào. Tuy nhiên, ông Moscovici cũng cho rằng những ảnh hưởng về kinh tế cho tới nay đã được hạn chế.

Những thách thức không dễ vượt qua

Hội nghị Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc Ngân hàng G20 lần này diễn ra trong bối cảnh thế giới đang đứng trước một cuộc chiến tranh thương mại trên diện rộng mà khởi đầu là biện pháp áp thuế nhôm, thép nhập khẩu lần lượt là 10% và 25% do Mỹ đưa ra có tổng trị giá lên tới nhiều tỷ USD nhằm điều chỉnh cán cân thương mại giữa quốc gia này với các đối tác Trung Quốc, Liên minh châu Âu, Mexico và Canada. Căng thẳng thương mại giữa Mỹ và các đối tác đã tạo ra một chuỗi liên hoàn các biện pháp đối kháng.

Các động thái đáp trả lẫn nhau giữa Mỹ với Liên minh châu Âu và Trung Quốc khiến các chuyên gia kinh tế lo ngại về nguy cơ xảy ra một cuộc chiến thương mại toàn cầu. Mới đây, Ngân hàng Trung ương Pháp (BoF) dự báo một cuộc chiến thương mại quốc tế với việc tăng thuế trên diện rộng có thể khiến Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) toàn cầu giảm khoảng từ 1 đến 3% sau hai năm. Trong khi đó, Quỹ Tiền tệ Quốc tế cũng cảnh báo trong trường hợp xấu nhất, tới năm 2020, thế giới có thể thiệt hại 0,5% GDP toàn cầu, tương đương 430 tỷ USD.

Chính vì vậy mà nhằm hợp tác để bảo vệ trật tự quốc tế dựa trên các quy tắc, thúc đẩy chủ nghĩa đa phương và ủng hộ thương mại tự do toàn cầu, Trung Quốc và Liên minh châu Âu đã tiến hành cuộc gặp thượng đỉnh ở Bắc Kinh ngày 16/7. Đây có thể xem là tín hiệu về sự đồng lòng của Bắc Kinh và Brussels nhằm chống lại chính sách bảo hộ thương mại và tăng thuế quan của Mỹ.

Có thể thấy Trung Quốc và Liên minh châu Âu cùng chia sẻ nhiều lợi ích và mối quan ngại chung liên quan tới chính sách thương mại theo phương châm “Nước Mỹ trước tiên” mà chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đang theo đuổi. Cả Trung Quốc và Liên minh châu Âu đều là những đối tác thương mại lớn của Mỹ và đều đang chịu “tổn thất” nặng nề do chính sách bảo hộ mậu dịch của Washington. Trong bối cảnh đó, Trung Quốc và Liên minh châu Âu có mục tiêu chung là tìm kiếm một chiến lược phối hợp để ứng phó với chính sách “Nước Mỹ trước tiên” của Tổng thống Trump, đồng thời thúc đẩy hợp tác kinh tế song phương chặt chẽ hơn. Việc hai bên đề cao hoạt động phối hợp để tránh một “cuộc xung đột và hỗn loạn” thương mại nhằm ngăn chặn nguy cơ căng thẳng thương mại biến thành một cuộc đối đầu khốc liệt, thể hiện quan điểm tương đồng của Trung Quốc và Liên minh châu Âu thúc đẩy thương mại tự do và hợp tác đa phương. Tuy nhiên, tuyên bố chung sau hội nghị thượng đỉnh này chỉ dừng lại ở việc nhắc lại những cam kết đối với thương mại tự do, công bằng dựa trên trật tự quy tắc thế giới, chứ không đề cập tới việc “thiết lập một liên minh” nhằm đối phó với chính sách thương mại của Mỹ. Trong khi Trung Quốc và Liên minh châu Âu đều cùng phản đối chủ nghĩa bảo hộ và chủ nghĩa đơn phương, hai bên lại không xác định Mỹ là “đối thủ” chung bởi những lợi ích khác nhau của Trung Quốc và Liên minh châu Âu trong quan hệ với Mỹ.

Trên thực tế, căng thẳng thương mại giữa Trung Quốc với Mỹ và giữa Liên minh châu Âu với Mỹ về bản chất không giống nhau. Tranh chấp thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới Mỹ-Trung có thể coi là một câu chuyện dài kỳ, không chỉ là sự đối đầu trong các vấn đề kinh tế mà còn thể hiện ở việc hai bên có quan điểm khác nhau trong các vấn đề hợp tác và phát triển, đồng thời cũng là cuộc cạnh tranh ảnh hưởng.

Trong khi đó, căng thẳng thương mại giữa Mỹ với Liên minh châu Âu hay với các đồng minh khác phần nhiều xuất phát từ chính sách mà chính quyền Tổng thống Trump đang theo đuổi nhằm thực hiện những cam kết bảo vệ nền kinh tế và người lao động Mỹ, đồng thời cũng để tạo lợi thế cho Mỹ trên bàn đàm phán các hiệp định tự do thương mại. Bởi vậy, dù đều có tranh chấp thương mại với Mỹ, song Liên minh châu Âu và Trung Quốc đang phải đối mặt với sức ép rất khác nhau từ phía Washington.

Hơn thế, Trung Quốc và Liên minh châu Âu cũng giữ quan điểm khác nhau về Mỹ. Liên minh châu Âu và Mỹ có nhiều điểm tương đồng về lợi ích mà quan hệ giữa Trung Quốc và Liên minh châu Âu không thể nào so sánh được. Liên minh châu Âu hiện đang phụ thuộc rất lớn vào Mỹ về mặt quân sự, nhất là các trang thiết bị hiện đại, tiên tiến. Ngoài ra, ảnh hưởng kinh tế và cả chính trị ngày càng gia tăng của Trung Quốc đối với các thành viên Liên minh châu Âu ở khu vực Trung và Đông Âu cũng đang gây lo ngại bởi điều này có thể đe dọa đến sự thống nhất, tiêu chuẩn và giá trị của Liên minh châu Âu. Đây là những lý do khiến Liên minh châu Âu từ chối những nỗ lực của Trung Quốc nhằm tạo một “mặt trận” chung gây áp lực với Mỹ về thương mại.

Ngày 22/7, trong thông cáo báo chí được đưa ra cuối hội nghị, các Bộ trưởng Tài chính G20 đã cảnh báo rằng “những căng thẳng thương mại và địa chính trị gia tăng” đã gây ra nguy cơ cho tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Điều đó cho thấy, còn rất nhiều trở ngại và thách thức đối với việc giải quyết những căng thẳng thương mại giữa Mỹ với Trung Quốc và Liên minh châu Âu cũng như ngăn chặn nguy cơ về một cuộc chiến thương mại toàn cầu./.

Theo Dangcongsan