Giải bài toán tài chính cho WHO

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vừa công bố cơ chế tài chính mới để huy động kinh phí hoạt động. Trong bối cảnh thách thức y tế toàn cầu ngày một gia tăng cả về tần suất và mức độ, yêu cầu bảo đảm nguồn tài chính cho các hoạt động của WHO trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Nhằm hạn chế tình trạng bấp bênh về tài chính, WHO vừa tuyên bố thay đổi cách thức gây quỹ. Theo đó, cơ chế tài chính mới mang tên “Vòng đầu tư” sẽ giúp WHO huy động nguồn tài chính ổn định, linh hoạt hơn cho giai đoạn 2025-2028. Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus khẳng định, với ngân sách bền vững, WHO có thể tập trung thực hiện các dự án y tế hoặc ứng phó khi dịch bệnh bùng phát, thay vì lãng phí thời gian gây quỹ hoạt động.

Ngay sau khi được công bố, cơ chế mới đã nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ. Liên minh châu Âu (EU) tuyên bố đóng góp hơn 250 triệu euro cho “Vòng đầu tư”. Brazil thông báo sẽ đăng cai tổ chức “Vòng đầu tư” vào tháng 11 tới, trên cương vị Chủ tịch Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20), để huy động sự đóng góp của các nhà tài trợ. Singapore, Qatar, Pháp, Đức, Na Uy, Ireland… cũng khẳng định ủng hộ WHO xây dựng quỹ hoạt động ổn định và linh hoạt hơn.

Bộ trưởng Y tế Na Uy Jan Christian Vestre nhấn mạnh, triển khai cơ chế tài chính mới là bước đi quan trọng, tiếp sức cho nỗ lực bảo vệ sức khỏe người dân của WHO.

Tài chính luôn là bài toán nan giải của WHO.

Tài chính luôn là bài toán nan giải của WHO. Kinh phí hoạt động của tổ chức này chủ yếu đến từ hai nguồn là đóng góp tự nguyện và đóng góp cố định. Đóng góp cố định là khoản phí thành viên từ 194 quốc gia, được tính dựa trên quy mô dân số và sự thịnh vượng của mỗi nước. Chỉ chiếm chưa đến 1/5 tổng kinh phí hoạt động nhưng đây là khoản tài chính mà WHO có thể sử dụng linh hoạt. Trong khi đó, mặc dù chiếm phần lớn nguồn thu ngân sách của WHO, hơn 80%, song khoản đóng góp tự nguyện lại không bền vững, do phụ thuộc vào các nhà tài trợ. Ngoài ra, nguồn quỹ này được phân bổ kèm theo các điều kiện cụ thể của các nhà tài trợ về mục đích, thời gian, địa điểm sử dụng.

Tình trạng trên khiến WHO khó duy trì nền tảng tài chính bền vững để chủ động ứng phó các cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu. Tổng Giám đốc WHO thừa nhận, trong giai đoạn Covid-19 bùng phát, tổ chức này gặp rất nhiều khó khăn khi tìm kiếm nguồn tài trợ tự nguyện từ các nước để ứng phó đại dịch.

Giai đoạn khó khăn nhất của đại dịch Covid-19 đã qua, song thách thức đối với WHO vẫn tồn tại. Cơ quan này vẫn phải ứng phó ngày càng nhiều trường hợp khẩn cấp, từ xung đột, thiên tai đến các dịch bệnh truyền nhiễm. Báo cáo do một ủy ban giám sát độc lập công bố mới đây cho thấy, chỉ trong năm 2023, bộ phận ứng phó khẩn cấp của WHO đã phải huy động nguồn lực để xử lý 72 tình huống khẩn cấp, trong đó có các trận động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ và Syria, xung đột ở Sudan, Ukraine và Dải Gaza, cũng như đợt bùng phát dịch tả quy mô lớn trên toàn cầu.

Mặc dù có rất nhiều vấn đề cần giải quyết ngay nhưng bộ phận ứng phó khẩn cấp của WHO lại đang phải đối mặt nguy cơ cạn kiệt nguồn tài chính để xử lý khủng hoảng và duy trì hoạt động. Ông Ghebreyesus cho biết, do hạn chế về tài chính, WHO thậm chí phải ký hợp đồng ngắn hạn với nhiều nhân viên. Giới phân tích nhận định, khi thế giới đối mặt nhiều tình trạng khẩn cấp cùng lúc, khoảng trống về tài chính và nhân lực của WHO càng lộ rõ.

Không thể phủ nhận vai trò “nhạc trưởng” của WHO trong xử lý các cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu. Trong 5 năm qua, với nỗ lực của WHO và các nước thành viên, 1,2 tỷ người dân sống khỏe mạnh hơn nhờ môi trường sống lành mạnh, có thêm gần 430 triệu người được tiếp cận các dịch vụ y tế thiết yếu, 600 triệu người được bảo vệ tốt hơn... WHO cũng kề vai sát cánh cùng các nước vượt qua giai đoạn sóng gió nhất của đại dịch Covid-19.

Nguồn tài chính bền vững và linh hoạt là nhân tố quan trọng hàng đầu giúp WHO thực hiện sứ mệnh của mình, đồng thời tiếp tục khẳng định vai trò trung tâm trong giải quyết các thách thức y tế toàn cầu.