Dứt khoát từ bỏ tư duy "không quản được thì cấm"

Bộ Tư pháp, ngành Tư pháp cần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, dứt khoát từ bỏ tư duy "không quản được thì cấm"; nâng cao "năng suất và chất lượng" xây dựng pháp luật...

Văn phòng Chính phủ ban hành Thông báo số 10/TB-VPCP ngày 10/1/2025 kết luận của Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long tại Hội nghị toàn quốc triển khai công tác tư pháp năm 2025.

Công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật đạt nhiều kết quả nổi bật

Thông báo nêu: Trong năm 2024, Bộ Tư pháp, ngành Tư pháp đã nỗ lực vượt qua khó khăn, thách thức, thực hiện tốt các chức năng, nhiệm vụ được giao, để đóng góp thiết thực, quan trọng cho sự phát triển và thành quả chung của đất nước. Trong đó, công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, tổ chức thi hành pháp luật và những lĩnh vực khác của công tác tư pháp đạt được nhiều kết quả nổi bật.

Trong đó, công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành tiếp tục có nhiều đổi mới, có trọng tâm, trọng điểm, đề cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác xây dựng thể chế; xác định rõ các nhiệm vụ cần ưu tiên để tập trung nguồn lực thực hiện, bám sát chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, các chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, nhất là tập trung xử lý các vấn đề vướng mắc phát sinh, khơi thông nguồn lực để phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.

Bộ Tư pháp, ngành Tư pháp đã phát huy tốt vai trò tham mưu giúp Chính phủ, các bộ, ngành và chính quyền các cấp trong công tác xây dựng pháp luật, kịp thời thể chế hóa các quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng, đáp ứng yêu cầu thực tiễn trong bối cảnh tình hình mới; từng bước đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật theo chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm và đồng chí Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính. Bộ Tư pháp, ngành Tư pháp đã cùng các bộ, cơ quan của Quốc hội, cơ quan liên quan khác nghiêm túc thực hiện công tác xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật với tinh thần "chỉ bàn làm, không bàn lùi", tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, điểm nghẽn trong các lĩnh vực.

Công tác kiểm tra, rà soát, xử lý văn bản tiếp tục được triển khai kịp thời, có trọng tâm, trọng điểm, góp phần nâng cao năng lực phản ứng chính sách, với nhiều kết quả nổi bật từ hoạt động của Ban Chỉ đạo rà soát, xử lý vướng mắc trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật; kịp thời phát hiện, tham mưu sửa đổi, bổ sung các quy định mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập hoặc không còn phù hợp với thực tiễn.

Kết quả thi hành án dân sự về việc và về tiền cao nhất từ trước tới nay, với trên 621 nghìn việc được thi hành xong, thu được trên 117 nghìn tỷ đồng.

Các lĩnh vực quản lý nhà nước về hành chính tư pháp, bổ trợ tư pháp, đăng ký giao dịch bảo đảm, lý lịch tư pháp, trợ giúp pháp lý, bồi thường nhà nước, hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa đạt nhiều kết quả cụ thể, có thể kể đến như: thể chế trong các lĩnh vực bổ trợ tư pháp tiếp tục được hoàn thiện; công tác chuyển đổi số trong hành chính tư pháp được tăng cường, gắn với triển khai Đề án 06; dẫn đầu trong các bộ, cơ quan ngang bộ về Chỉ số cải cách hành chính…

Công tác pháp luật quốc tế và hợp tác quốc tế về pháp luật, tư pháp đạt nhiều kết quả quan trọng. Bộ Tư pháp đã tiếp tục thực hiện tốt nhiệm vụ của cơ quan đại diện pháp lý cho Chính phủ trong các tranh chấp đầu tư quốc tế. Hợp tác pháp luật và tư pháp với các quốc gia láng giềng như Trung Quốc có bước phát triển mới, với việc Bộ trưởng Bộ Tư pháp Trung Quốc sang thăm nước ta lần đầu tiên và hai Bộ đã ký Thỏa thuận về việc tổ chức Hội nghị tư pháp giữa các tỉnh có chung đường biên giới Việt Nam - Trung Quốc lần thứ nhất.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác tư pháp thời gian qua vẫn còn những khó khăn, hạn chế, đặc biệt là về công tác hoàn thiện hệ thống pháp luật khi thể chế đang là "điểm nghẽn của điểm nghẽn" như đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã xác định; trong đó: (i) Hệ thống pháp luật còn nhiều tồn tại, hạn chế, cản trở sự phát triển, chưa thể chế hóa kịp thời, đầy đủ chủ trương, định hướng của Đảng, những vấn đề mới của thực tiễn phát sinh, hoặc đã được thể chế hóa nhưng tính khả thi không cao; (ii) Chất lượng xây dựng, hoàn thiện pháp luật chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn, chưa tạo môi trường thực sự thuận lợi để thúc đẩy đổi mới sáng tạo; (iii) Việc phân cấp, phân quyền, chuyển đổi số trong công tác xây dựng pháp luật còn bất cập, chưa được chú trọng đúng mức; (iv) Kỷ luật, kỷ cương trong công tác xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật chưa được thực hiện nghiêm; (v) Tình trạng nợ ban hành văn bản quy định chi tiết chưa được khắc phục triệt để; (vi) Hoạt động trong một số lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp như bổ trợ tư pháp, thi hành án dân sự, đào tạo pháp luật vẫn còn sai sót, vi phạm, biểu hiện "chạy theo thị trường", "cạnh tranh" không lành mạnh…

Những tồn tại, hạn chế nêu trên có nguyên nhân khách quan và chủ quan, trong đó nguyên nhân chủ quan là chủ yếu: (i) Nhận thức của một số cơ quan, địa phương về công tác tư pháp, thi hành án dân sự còn chưa đầy đủ; (ii) Công tác phối hợp chưa thật sự chặt chẽ, chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ; (iii) Năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của một bộ phận cán bộ làm công tác xây dựng pháp luật, pháp chế còn hạn chế; (iv) Nguồn lực tài chính chưa đáp ứng yêu cầu…

Dự báo tình hình quốc tế, khu vực trong thời gian tới tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường sẽ ảnh hưởng, tác động lớn tới sự phát triển kinh tế - xã hội của nước ta. Các nghị quyết, văn kiện của Đảng đã đề ra nhiều đường lối, chủ trương quan trọng liên quan đến Bộ Tư pháp, ngành Tư pháp. Kết luận của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi làm việc với Ban cán sự đảng Bộ Tư pháp đã chỉ ra nhiều nhiệm vụ mà Bộ Tư pháp, ngành Tư pháp cần tập trung thực hiện nhằm hoàn thiện thể chế, xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Năm 2025 là năm diễn ra nhiều sự kiện quan trọng của đất nước, trong đó có 03 nhiệm vụ quan trọng phải thực hiện đồng thời cùng lúc: chuẩn bị nội dung nhân sự cho Đại hội đảng các cấp; hoàn thành mục tiêu tăng trưởng kinh tế cho cả nhiệm kỳ; và thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy. Cùng với những thời cơ, thuận lợi, bối cảnh này đặt công tác tư pháp, thi hành án dân sự trước những thời cơ, thách thức mới, với yêu cầu, đòi hỏi, trách nhiệm ngày càng cao.

Nâng cao "năng suất và chất lượng" xây dựng pháp luật

Phó Thủ tướng yêu cầu trong năm 2025 và thời gian tới, Bộ Tư pháp, ngành Tư pháp cần tập trung nguồn lực thực hiện tốt một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, cụ thể:

Tham mưu cấp có thẩm quyền, bảo đảm chất lượng để trình Bộ Chính trị ban hành Chỉ thị về "Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới".

Đổi mới tư duy quản lý, tư duy chính sách, tiếp tục phát huy vai trò tham mưu giúp Chính phủ trong công tác xây dựng thể chế nhằm kịp thời thể chế hóa đầy đủ và thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các quan điểm, đường lối của Đảng và thực tiễn yêu cầu quản lý nhà nước để đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Tập trung tối đa nguồn lực, tham mưu với Chính phủ trình Quốc hội sửa đổi Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Trong đó, đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, dứt khoát từ bỏ tư duy "không quản được thì cấm"; hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật chuyên nghiệp, khoa học, kịp thời, khả thi, hiệu quả, bảo đảm dân chủ, minh bạch, dễ áp dụng trên thực tế, tiết kiệm thời gian, chi phí, nâng cao "năng suất và chất lượng" xây dựng pháp luật; tăng cường cơ chế phản ứng chính sách; bảo đảm chi phí tuân thủ thấp, để pháp luật đến được với người dân và doanh nghiệp một cách thực chất; tăng cường phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính; nâng cao chất lượng tổ chức thi hành pháp luật. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo và xây dựng cơ chế phát hiện, tháo gỡ nhanh nhất các điểm nghẽn có nguyên nhân từ các quy định pháp luật.

Nghiêm túc, khẩn trương tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW, đề xuất đổi mới, sắp xếp, hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của Bộ Tư pháp tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả với tinh thần "không làm không được, khó mấy cũng phải làm", "chỉ bàn làm, không bàn lùi", "gác lại lợi ích riêng, vì lợi ích chung", gắn với cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; tập trung tham mưu, giúp Chính phủ hướng dẫn, đôn đốc, theo dõi các bộ, cơ quan ngang bộ tổ chức rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, nhất là việc rà soát, đề xuất sửa đổi, bổ sung các luật, nghị quyết của Quốc hội để thực hiện sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, kịp thời đề xuất phương án xử lý khó khăn, vướng mắc khi thực hiện sắp xếp, tinh gọn tổ chức, bộ máy.

Tiếp tục chú trọng và nâng cao chất lượng công tác tổ chức thi hành pháp luật, đảm bảo sự gắn kết chặt chẽ giữa tổ chức thi hành pháp luật với quá trình xây dựng pháp luật; phát huy vai trò, tiếp tục tập trung nguồn lực, trí tuệ giúp Chính phủ, Ủy ban nhân dân các cấp xử lý tốt các vấn đề pháp lý trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, hội nhập quốc tế, trong đó có việc phòng ngừa và giải quyết các tranh chấp đầu tư quốc tế.

Tập trung nghiên cứu, thực hiện hiệu quả chiến lược, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức và nguồn nhân lực pháp luật thuộc phạm vi quản lý của Bộ giai đoạn 2025 - 2030 và những năm tiếp theo, bảo đảm xứng tầm với yêu cầu ngày càng cao của công tác tư pháp trong giai đoạn mới.

Nâng cao kỷ luật, kỷ cương trong công tác xây dựng pháp luật

Phó Thủ tướng đề nghị các bộ, ban, ngành, cơ quan liên quan tếp tục quan tâm, dành nhiều thời gian hơn nữa cho công tác xây dựng pháp luật; chỉ đạo sát sao việc rà soát, đề xuất xây dựng và bảo đảm tiến độ trình các dự án luật, dự thảo nghị quyết để kịp thời thể chế hóa Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, các Nghị quyết, chủ trương của Đảng, các vấn đề mới phát sinh từ thực tiễn và xử lý các bất cập, vướng mắc trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật.

Các đồng chí Bộ trưởng, Trưởng ngành phải trực tiếp chỉ đạo và chịu trách nhiệm về chất lượng, tiến độ các dự án luật, pháp lệnh trình Chính phủ, Quốc hội; nâng cao kỷ luật, kỷ cương trong công tác xây dựng pháp luật.

Các đồng chí Bộ trưởng, Trưởng ngành, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh thực hiện nghiêm Chỉ thị số 33-CT/TW ngày 21 tháng 5 năm 2024 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng ngừa và giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế và Quyết định số 14/2020/QĐ-TTg ngày 08 tháng 4 năm 2020 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Quy chế phối hợp trong giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế; cần cảnh giác, chủ động hơn trong phòng ngừa các tranh chấp đầu tư quốc tế; kịp thời giải quyết các kiến nghị, khiếu nại của nhà đầu tư.

Các bộ, ban, ngành Trung ương, địa phương quan tâm, phối hợp chặt chẽ với Bộ Tư pháp, ngành Tư pháp khẩn trương đổi mới về tổ chức, bộ máy, biên chế; đề xuất giải pháp đảm bảo nguồn lực và các điều kiện cần thiết khác nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả các mặt, lĩnh vực của công tác tư pháp.