Đứt gãy Sagaing, nguồn gốc hai trận động đất lịch sử tàn phá Myanmar

Thảm họa thiên tai hôm 28/3 có thể là trận động đất lớn nhất tấn công Myanmar kể từ năm 1946 và là trận động đất mạnh nhất nước này trong thời hiện đại.

Trận động đất hôm 28/3 ở Myanmar xảy ra dọc theo Đứt gãy Sagaing, đứt gãy lớn là một phần cấu trúc mảng kiến ​​tạo phức tạp của Cao nguyên Tây Tạng. Đứt gãy này hình thành khi tiểu lục địa Ấn Độ đâm vào châu Á hàng chục triệu năm trước.

Đứt gãy Sagaing

Đứt gãy Sagaing, một đường đứt gãy dài 1.200 km chạy theo hướng bắc - nam qua miền trung Myanmar, được coi là mối đe dọa địa chấn lớn. Các nhà địa chất tin rằng nó đánh dấu ranh giới giữa các mảng kiến ​​tạo Sunda và Burma cổ đại, hiện là một phần của mảng Á - Âu.

Theo trang web địa chất Mitearth, các ghi chép lịch sử cho thấy đứt gãy này tạo ra khoảng 70 trận động đất có cường độ 7,0 độ richter trở lên trong 562 năm qua. Sự kiện lớn nhất được ghi nhận là trận động đất mạnh 8,0 độ richter gần Mandalay vào năm 1912.

Các chuyên gia cho rằng đứt gãy này có khả năng tạo ra các trận động đất mạnh tới 8,6 độ richter, đặc biệt là gần Myitkyina ở miền bắc Myanmar.

Đứt gãy Sagaing ngăn cách hai mảng kiến ​​tạo chuyển động theo hướng ngược nhau. Các mảng này di chuyển qua nhau với tốc độ 18 mm mỗi năm - một con số đáng kể. Để dễ hình dung, nếu xây một hàng rào ngang qua đường đứt gãy này, nó sẽ dịch chuyển theo các hướng khác nhau và sẽ cách nhau 17,7 cm sau 10 năm.

Sự dịch chuyển đó gây ra tác động nén dọc theo đứt gãy và được giải phóng sau mỗi thập kỷ trong trận động đất lớn.

Trận động đất lớn nhất Myanmar thời hiện đại

Myanmar không xa lạ gì với động đất. Cứ khoảng một thập kỷ lại xảy ra động đất lớn ở khu vực này.

Theo các số liệu được ghi lại, thảm họa thiên tai hôm 28/3 có thể là trận động đất lớn nhất tấn công Myanmar kể từ năm 1946 và là trận động đất mạnh nhất nước này trong thời hiện đại. Trận động đất năm 1946 ước tính có cường độ từ 7,6 đến 7,7 độ và cũng xảy ra dọc theo Đứt gãy Sagaing, trước khi có sự phát triển của các quy tắc xây dựng chống động đất hiện đại.

Năm 1991, một trận động đất có cường độ 7,0 cũng xảy ra cách hiện trường vụ động đất hôm 28/3 khoảng 161 km về phía bắc. Năm 1988, một trận động đất có cường độ 7,7 xảy ra ngay bên kia biên giới ở Trung Quốc, cách vị trí động đất 28/3 khoảng 321 km về phía đông, khiến 730 người thiệt mạng.

Lần gần nhất có một trận động đất cường độ tương tự trên đất liền xảy ra ở Thổ Nhĩ Kỳ năm 2023, khiến hơn 50.000 người thiệt mạng, 750.000 người phải chịu rung lắc dữ dội.

Theo Cục Khảo sát Địa chất Mỹ, trận động đất lần này ở Myanmar có độ rung lắc và tổn thất tương tự trận động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ, khiến khoảng 800.000 người phải chịu rung lắc dữ dội. Myanmar có số người phải chịu rung lắc nghiêm trọng (cấp độ 8 và 9) cao gấp đôi, gần 5 triệu so với 2,7 triệu người ở trận động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Dù không phải là trận động đất mạnh nhất lịch sử thế giới, thảm họa này xảy ra với tâm chấn tương đối nông - khoảng 10km, khiến tác động tàn phá trên bề mặt cao hơn, các tòa nhà bị rung chuyển mạnh hơn nhiều và khả năng sụp đổ lớn hơn.

Trận động đất mạnh nhất khu vực từng được ghi nhận vào ngày 26/12/2004, ngoài khơi bờ biển Indonesia, gây ra sóng thần cuốn trôi toàn bộ các cộng đồng xung quanh Ấn Độ Dương. Với cường độ 9,1 độ richter, trận động đất này giết chết khoảng 228.000 người.

Trận động đất lớn nhất thế giới từng được ghi nhận có cường độ 9,5 độ richter, xảy ra ở Chile vào năm 1960. Nó tạo ra cơn sóng thần có sức tàn phá không chỉ dọc theo bờ biển Chile mà còn trên khắp Thái Bình Dương, ở Hawaii, Nhật Bản và Philippines.