"Ðường găng" tái cơ cấu doanh nghiệp ngành giao thông

Trong lĩnh vực xây dựng ngành giao thông, có thuật ngữ "đường găng" trong quản lý dự án, chỉ những thời điểm buộc phải hoàn thành tiến độ đã định, không còn đường lùi. Ðối với quá trình tái cơ cấu, cổ phần hóa (CPH) các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) thuộc Bộ Giao thông vận tải (GTVT), đây cũng là "đường găng" hóc hiểm nhất, khi các đơn vị sức vóc mỏng manh, hầu hết đều vướng thua lỗ kéo dài, nợ lương, bảo hiểm xã hội, hàng nghìn lao động mất việc,...

Việc bán các con tàu cũ phải hoàn thành trong sáu tháng tới đang là bài toán khó đối với Vinalines.

Vốn mỏng, lỗ dày

Qua một thời gian tiến hành sắp xếp, đổi mới, từ hơn 400 DN, Bộ GTVT rút xuống còn 88 DN 100% vốn nhà nước. Ðây là con số khá ấn tượng, tuy nhiên, Vụ Tài chính (Bộ GTVT) cho biết, hầu hết các DNNN thuộc Bộ đều lâm vào hoàn cảnh khó khăn về sản xuất, kinh doanh cũng như tài chính, thua lỗ lớn, vốn điều lệ thấp. Hiện tại, Tập đoàn công nghiệp tàu thủy Việt Nam (Vinashin) đã mất hoàn toàn vốn chủ sở hữu, không còn vốn để hoạt động sản xuất, kinh doanh; dư nợ vay lớn và tiếp tục gia tăng do chi phí lãi vay vốn và chênh lệch tỷ giá; kinh doanh thua lỗ, công nợ và xử lý nợ khó khăn. Từ cuối tháng 6-2010 đến nay, Vinashin trong quá trình tái cơ cấu, đã hoàn thiện bàn giao 42 tàu xuất khẩu, thu về hơn 5.000 tỷ đồng, trả nợ ngân hàng gần 3.000 tỷ đồng. Ðồng thời, hoàn thiện 16 tàu chờ bán để giảm thiệt hại với giá trị thu về dự kiến gần 5.200 tỷ đồng, giảm thiệt hại hơn 2.000 tỷ đồng. Nếu không thực hiện tái cơ cấu, Vinashin sẽ thiệt hại khoảng 10 nghìn tỷ đồng đối với các sản phẩm dở dang. Quyền Tổng giám đốc Vinashin Vũ Anh Tuấn cho biết, theo quyết định của Chính phủ, Vinashin phải tái cơ cấu với 216 công ty con, công ty cháu, nhưng thời điểm này vẫn đang dang dở. Việc CPH 13 công ty mẹ và 12 công ty con thuộc tập đoàn nằm trong số 43 DN giữ lại đến thời điểm này cũng chưa có động thái gì.

Tình hình công nợ và khả năng thanh toán của Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (Vinalines) cũng không có gì khả quan hơn Vinashin. Vinalines hoạt động trong hai lĩnh vực chính là vận tải biển và khai thác cảng biển. Do ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế, biến động tiêu cực của thị trường vận tải biển, cộng với “gánh nặng” tiếp nhận năm DN từ Vinashin sang, nên Vinalines cũng đang chịu những khoản lỗ rất lớn. Nếu hạch toán đủ, Vinalines có thể lỗ hơn 2.439 tỷ đồng trong năm qua. Tương lai còn nhiều u ám bởi dự báo từ nay đến năm 2015, đơn vị này tiếp tục lỗ nặng hơn nữa nếu thị trường vận tải biển không sớm phục hồi và không được khoanh, giãn các khoản nợ mua, đóng tàu. Theo Phó Tổng giám đốc Lê Anh Sơn, nếu không tái cơ cấu, Vinalines sẽ có nguy cơ phá sản, đề án tái cơ cấu đang triển khai nhưng đang gặp nhiều khó khăn. Khả năng trả nợ của Vinalines hiện nay gần như bằng không, DN cũng đã báo cáo Chính phủ và Bộ về khoản thiếu hụt khoảng 5.000 – 6.000 tỷ đồng không chi trả được. Khoản tiền này nếu không có biện pháp xử lý, đồng nghĩa với đề án tái cơ cấu thất bại. Thủ tướng đã cho phép Vinalines cổ phần hóa 10 cảng; trong đó Nhà nước giữ 75% cổ phần, nhưng việc thực hiện đến nay gần như “dậm chân tại chỗ”. Theo đề xuất của lãnh đạo Vinalines, cần phải khoanh, xóa một phần nợ mới mong tái cơ cấu thành công.

Tổng công ty Hàng không Việt Nam tuy lợi nhuận trước thuế (năm 2012) đạt gần 70 tỷ đồng, nhưng tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu không vượt quá 1%, một tỷ lệ quá “bèo bọt” so với doanh thu hơn 50 nghìn tỷ đồng. Việc thoái vốn chưa thực hiện được, hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu và trên vốn điều lệ của tổng công ty vượt xa mức quy định của Bộ Tài chính. Còn Tổng công ty Ðường sắt Việt Nam có vẻ ổn định hơn cả, song mức tăng trưởng cũng như hiệu quả kinh doanh khá thấp, hệ số nợ phải trả trên vốn điều lệ khoảng hai lần.

Bảy tổng công ty xây lắp (Cienco), tình hình sản xuất, kinh doanh cũng hết sức bi đát. Phải kế thừa khó khăn từ những năm trước để lại, nên kết quả kinh doanh của các đơn vị này rất đì đẹt. Ngoài ra, để giữ việc làm, các đơn vị còn cạnh tranh nhau gay gắt và nợ đọng vốn lẫn nhau. Các DN không có tích lũy để tăng vốn, càng lún sâu vào nợ nần, càng thiếu vốn càng phải đi vay, tạo thành một cái vòng luẩn quẩn khó gỡ ra được. Trừ Cienco 4 công bố lãi, sáu Cienco còn lại đều đứng ở ranh giới mong manh giữa lỗ và lãi tùy theo cách hạch toán, riêng Cienco 8 và Tổng công ty Xây dựng đường thủy đang nằm ở bờ vực phá sản. Cienco 8 đang ở trong tình trạng công ty mẹ lỗ khoảng 500 tỷ đồng/501 tỷ đồng vốn điều lệ, hai đơn vị thành viên cũng mất hết vốn chủ sở hữu, nợ quá hạn mỗi đơn vị chừng 50 tỷ đồng. Hai DN khối đầu tư là VEC và Cửu Long CIPM đều mới đi vào hoạt động, chưa có lợi nhuận. Tình hình kinh doanh bê bết khiến đời sống, việc làm của người lao động tại các DN gặp rất nhiều khó khăn. Trong ngành giao thông đang có tới hơn 7.000 lao động thiếu việc làm, chiếm 8% tổng số lao động; các DN đang nợ lương người lao động hơn 200 tỷ đồng và hơn 220 tỷ đồng bảo hiểm xã hội.

Tái cơ cấu hay là chết?

Bộ GTVT đã có chỉ thị về việc đẩy mạnh tái cơ cấu, CPH các DNNN thuộc Bộ. Theo kế hoạch, Bộ sẽ “thay máu” trên diện rộng các DNNN trong ngành, tiến hành một đợt tái cơ cấu mạnh mẽ nhất từ trước tới nay nhằm nâng cao “sức khỏe” các đơn vị vốn đang rất yếu ớt. Bộ trưởng GTVT Ðinh La Thăng khẳng định: Bộ GTVT sẽ quyết liệt công tác đổi mới, sắp xếp DN, bởi nếu “lỡ chuyến tàu” tái cơ cấu, trong vài năm tới, các DN trong ngành khó có thể tồn tại và phát triển bền vững. Bộ GTVT sẽ cho phá sản ba công ty xây lắp và một số DN con thuộc Vinalines và Vinashin; CPH 33 công ty con thuộc các tổng công ty. Trong đó, “điểm nhấn” trong năm nay là thực hiện tái cơ cấu VEC và Cửu Long CIPM, tập trung vào tái cơ cấu tài chính và nguồn vốn đầu tư dự án. Ngoài ra, hoàn thành CPH công ty mẹ của mười tổng công ty 90 (Cienco 1, 4, 5, 6, 8, Thăng Long, Xây dựng đường thủy, Vận tải thủy, Vinamotor, TEDI), thời điểm xác định giá trị DN vào cuối tháng 6 tới. Hầu hết các đơn vị trong diện CPH năm nay đều gặp khó do nợ đọng kéo dài, tài chính xấu. Mười đơn vị nói trên không được phép lùi tiến độ bởi Ban cán sự Ðảng Bộ GTVT đã có nghị quyết: nếu không hoàn thành nhiệm vụ CPH theo kế hoạch, lãnh đạo các đơn vị sẽ bị xem xét trách nhiệm và có biện pháp xử lý thích hợp, bao gồm cả việc điều chuyển công tác. Trong tháng 4 này, Vinashin phải hoàn thành Ðề án tái cơ cấu Tập đoàn điều chỉnh trình Bộ GTVT để báo cáo Ban cán sự Ðảng Chính phủ trình Bộ Chính trị xem xét. Từ nay cho đến hết tháng 6, Vinalines phải đẩy nhanh việc bán các tàu cũ theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải. Khối các tổng công ty 91, Hàng không Việt Nam sẽ là đơn vị đầu tiên hoàn thành CPH trong năm nay.

Cùng với việc rà soát, điều chỉnh các văn bản quy phạm pháp luật nhằm tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, Bộ sẽ tích cực xử lý các khoản nợ xấu giúp các DN tái cơ cấu. Các DN sẽ tập trung vào ngành nghề kinh doanh chính, thực hiện theo lộ trình, đến năm 2015 hoàn thành việc thoái vốn ngoài ngành. Bộ trưởng Ðinh La Thăng yêu cầu các DN phải cơ bản hoàn thành tái cơ cấu trong năm 2013 theo đề án đã được Thủ tướng và Bộ GTVT phê duyệt; cơ bản hoàn thành việc xử lý nợ đọng, nợ xấu, bảo đảm cơ cấu tài chính hợp lý. Và điều quan trọng nhất là các DN phải thấy đây là lối thoát duy nhất để tồn tại và phát triển ổn định trong bối cảnh hiện nay, chứ không phải tái cơ cấu mang tính đối phó theo “sức ép” bên trên.

Nhandan