Dự án lớn cần quyết tâm lớn

Báo cáo của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội vừa gửi đến các đại biểu Quốc hội kết quả giám sát về dự án Thủy điện Lai Châu, đánh giá về cơ bản, dự án đang triển khai đúng tiến độ, hiện các hạng mục công trình cần thiết cho việc khởi công dự án vào cuối năm nay đang được gấp rút hoàn thành. Kết quả giám sát cho thấy, đến thời điểm cuối tháng 10, đã triển khai nhiều hạng mục công trình, như làm đường công vụ, bãi thải, đào hố móng công trình dẫn dòng giai đoạn 1 và bóc lớp phủ mỏ đá.

Thực tế những ngày giữa tháng 11, chúng tôi có mặt trên công trường chứng kiến các nhà thầu đang thi công các hạng mục công trình với cường độ rất cao, ba ca mỗi ngày, bất chấp địa hình có độ dốc cao, thi công cực kỳ khó khăn. Tất cả lực lượng thi công đều cam kết dồn mọi nguồn lực tự có của mình để thi công đáp ứng đúng tiến độ khởi công dự án.

Nếu chậm thiệt hại sẽ rất lớn

Tuy nhiên trong chuyến thị sát, kiểm tra công tác thi công, xây dựng dự án Thủy điện Lai Châu ngày 9-11, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải vẫn đặc biệt lưu ý chủ đầu tư, các nhà thầu không được chủ quan, phải bảo đảm tiến độ các khâu chuẩn bị đầu tư, để khởi công đúng mốc vào tháng 12 tới, tránh để bị gián đoạn bởi mùa lũ năm 2011. Bởi nếu vì một lý do nào đó mà tiến độ thi công bị chậm trễ sẽ không chỉ làm căng thẳng thêm tình trạng thiếu điện, mà còn gây ra nhiều thiệt hại rất lớn về kinh tế, xã hội.

Thủy điện Lai Châu nằm trên bậc thang cao nhất của dòng sông Đà. Chính vì vậy việc thi công Thủy điện này đã được tính toán kỹ lưỡng để vừa đảm nhiệm vai trò chống lũ ngay trong thời gian thi công, đồng thời phải hạn chế tối đa những ảnh hưởng đến vận hành của các nhà máy thủy điện nằm phía dưới là thủy điện Sơn La và Hòa Bình.

Theo kế hoạch, thủy điện Sơn La sẽ tích nước để phát điện tổ máy 1 vào cuối năm 2010 và duy trì ổn định mực nước cho các năm tiếp sau. Đây cũng là thời điểm khởi công dự án thủy điện Lai Châu. Do vậy khi thi công thủy điện Lai Châu sẽ ảnh hưởng đến hồ chứa thủy điện Sơn La, nước sẽ dềnh lên đúng vào mùa lũ. Chính vì vậy nếu không kịp thi công đê quây vào mùa kiệt năm 2011 thì sẽ phải chuyển sang thi công vào mùa kiệt năm 2012, hoặc năm 2013. Khi đó thiệt hại về kinh tế sẽ rất lớn. Ông Lương Chí Nam, Phó giám đốc Ban điều hành Dự án Thủy điện Lai Châu đặt ra hai kịch bản. Một là, hồ thủy điện Sơn La sẽ phải hạ mực nước, song điều này gần như là không thể vì ảnh hưởng đến tiến độ phát điện của nhà máy thủy điện lớn nhất Đông Nam Á này. Hai là, các kỹ sư sẽ phải thiết kế lại toàn bộ công trình dẫn dòng, làm lại thi nghiệm mô hình…. Theo tính toán của tổng thầu, nếu chậm thi công đê quây giai đoạn I một năm sẽ thiệt hại khoảng 5800 tỷ đồng, và chậm hai năm sẽ lên đến 9000 tỷ đồng.

Liệu có khả năng dự án bị kéo dài?

Qua tìm hiểu thực tế chúng tôi thấy có hai khả năng có thể làm gián đoạn tiến độ thi công Dự án Thủy điện Lai Châu, đó là các điều kiện tự nhiên khắc nghiệt và hoàn thành thủ tục pháp lý để thu xếp vốn cho dự án.

Dẫn chúng tôi theo con đường gấp khúc, dựng ngược, lên mỏ đá, kỹ sư Hà thuộc Ban điều hành dự án Thủy điện Lai Châu, cho biết địa bàn xây dựng nhà máy hết sức phức tạp, độ dốc cao, mặt bằng chật hẹp, khối lượng đất đá phải đào đắp là rất lớn. Trong khi vào mùa mưa lũ, nước sông dâng cao, vực sâu, dốc đứng, đường trơn trượt không cho phép các phương tiện thi công di chuyển. Kỹ sư Hà nói: “vào mùa mưa nhiều khu vực công trường thường bị chia cắt. Có khi anh em phải đi bộ lên đây để tiếp lương thực”.

Tuy nhiên, về nguy cơ điều kiện tự nhiên khắc nghiệt hoàn toàn có thể khắc phục, bởi các đơn vị thi công thủy điện của nước ta đều là những tên tuổi dày dạn kinh nghiệm đã từng thi công Thuỷ điện Sơn La và nhiều thuỷ điện khác trong nước và nước bạn Lào, như Tập đoàn Sông Đà, Tổng công ty xây dựng Trường Sơn…

Đại tá Đào Văn Tuấn, Giám đốc Ban điều hành Tổng công ty xây dựng Trường Sơn tại Lai Châu khẳng định, chúng ta hoàn toàn tự tin về năng lực của các nhà thầu Việt Nam. Ông nói: “giờ đây chúng ta đã có thể mang chuông đi đánh xứ người”.

Tuy nhiên về việc hoàn thành thủ tục pháp lý để thu xếp vốn cho dự án vẫn là nỗi lo của các nhà thầu.Trên thực tế, kết quả giám sát của Quốc hội cũng đã kiến nghị, cần khẩn trương triển khai xếp vốn cho các công trình để bảo đảm tiến độ dự án, cũng như vốn thực hiện các hạng mục cơ sở hạ tầng cho các khu, điểm tái định cư của dự án. Đồng thời, việc di dân tái định cư phải bảo đảm tiêu chí người dân đến nơi ở mới có điều kiện sống tốt hơn nơi cũ.

Trả lời phóng viên NDĐT về nguy cơ này, ông Lương Chí Nam khẳng định dự án sẽ được khởi công vào cuối năm, nhưng nếu chủ đầu tư ứng vốn chậm cho các đơn vị thi công, vượt khả năng chịu đựng về tài chính của các nhà thầu thì nguy cơ công trình hoàn thành chậm tiến độ vẫn có thể xảy ra. Ông Nam cho biết, từ khi triển khai thi công đến nay, Tổng thầu đã phải tự ứng vốn khoảng 300 tỷ đồng, nhưng mới chỉ nhận được tiền tạm ứng của chủ đầu tư (EVN) là mười tỷ đồng. Trong khi đó, hợp đồng thi công xây lắp vẫn chưa được ký kết, các nhà thầu chưa được giải ngân thanh toán các khối lượng đã hoàn thành sẽ gặp khó khăn làm chậm tiến độ. Do vậy, ông Nam nói: “các kế hoạch thi công trong tháng 11 này và thời gian tới sẽ chỉ thực hiện được khi chủ đầu tư ký hợp đồng thi công xây lắp các hạng mục công trình với các Nhà thầu và tạm ứng hợp đồng cho các đơn vị thi công”.

Chính vì vậy, Tập đoàn Sông Đà kiến nghị chủ đầu tư EVN và tư vấn chính là sớm hoàn thành các thủ tục về xây dựng cơ bản như ký hợp đồng thi công hệ thống dẫn, bóc phủ mỏ đá và các công trình phục vụ thi công thuộc tổng mặt bằng xây dựng trước ngày 15-11; Bố trí đủ vốn để tạm ứng và thanh toán khối lượng xây lắp hoàn thành cho nhà thầu. Đôn đốc Tư vấn chính sớm hoàn thành thiết kế kỹ thuật công trình. Phê duyệt thiết kế bản vẽ thi công đào hố móng vai đập phải giai đoạn 2; Sớm cung cấp thiết kế thi công bê tông kênh, cống dẫn dòng.

Tổng thầu cũng kiến nghị Chính phủ, các bộ ngành và Ban chỉ đạo Nhà nước cho phép Chủ đầu tư và các nhà thầu ký hợp đồng thi công các hạng mục bảo đảm chống lũ trước khi có kế hoạch đấu thầu tổng thể thi công được phê duyệt; cho phép thực hiện lập hồ sơ yêu cầu, hồ sơ đề xuất các hạng mục công trình khi các bên ký hợp đồng tổng thầu: các bộ ngành cần sớm trình Thủ tướng phê duyệt cơ chế quản lý và thực hiện dự án Thủy điện Lai Châu, chế độ phụ cấp đối với CBCNV trực tiếp tham gia xây dựng công trình.

Đặc biệt, tiến độ của dự án phải bảo đảm hết sức nghiêm ngặt nhằm bảo đảm phù hợp với kế hoạch tích nước vào năm 2011 của thủy điện Sơn La phía dưới. Do đó, chủ đầu tư, các bộ ngành cũng đề nghị Chính phủ cho phép áp dụng những cơ chế đặc thù, cho phép tiến hành trước một số hạng mục, phê duyệt nhanh các thủ tục liên quan để bảo đảm dự án được tiến hành đúng kế hoạch và tiến độ đề ra.

Tiến độ thi công Thủy điện Lai Châu

– Khởi công tháng 12-2010

– Lấp sông cuối tháng 3-2012

– Lấp kênh tháng 12-2013

– Đóng cống dẫn dòng, tích nước hồ tháng 5-2015

– Phát điện tổ máy số 1: tháng 3-2016

– Phát điện tổ máy số 2: tháng 9-2016

– Phát điện tổ máy số 3: tháng 3-2017

Dự án Thủy điện Lai Châu được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư ngày 25-11-2009, có tổng mức đầu tư dự tính là 35.700 tỷ đồng tại thời điểm quý 3/2009, công suất lắp máy 1.200 MW (gồm 4 tổ máy), cho lượng điện bình quân 4.704 triệu kWh/năm. Công trình chiếm tổng diện tích đất hơn 4900 ha, được xây dựng tại xã Nậm Hàng, huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu, có số dân bị ảnh hưởng trực tiếp hơn 5800 người ở tám xã và một thị trấn Mường Tè.

Vùng hồ chứa của công trình ứng với mực nước dâng bình thường 295 m là 3.963 ha với sức chứa hơn 1.200 triệu m3; chiều cao đập lớn nhất 120 m. Đây là công trình Thủy điện lớn thứ ba Đông Nam Á, chỉ sau Thủy điện Sơn La (2400 MW) và Thủy điện Hòa Bình (1920 MW) và cũng là dự án thủy điện cuối cùng trong quy hoạch bậc thang thủy điện trên sông Đà. Công trình cung cấp điện cho hệ thống điện quốc gia, góp phần chống lũ về mùa mưa, cấp nước về mùa khô cho đồng bằng Bắc Bộ, thúc đẩy kinh tế-xã hội tỉnh Lai Châu và Điện Biên và cả vùng Tây Bắc.