Độc đáo sắc chàm trên trang phục người Nùng Phàn Slình Bình Gia

– Huyện Bình Gia cách thành phố Lạng Sơn 70 km về phía Tây Bắc. Huyện có diện tích 1.047,3 km2, dân số 52.964 người, trong đó, dân tộc Nùng chiếm 62,15% dân số toàn huyện. Người Nùng trong huyện thuộc 3 nhóm Nùng chính là Nùng Cháo, Nùng Ing, Nùng Phàn Slình.

Trải qua nhiều thăng trầm, người Nùng Phàn Slình Bình Gia vẫn bảo tồn và lưu giữ được các phương pháp thủ công làm trang phục truyền thống. Không sặc sỡ nhiều mầu sắc như các dân tộc khác, trang phục của người Nùng Phàn Slình nơi đây có màu sắc chủ đạo là chàm, đơn giản, ít thêu thùa trang trí nhưng vẫn thể hiện nét độc đáo, tinh tế, mang đậm bản sắc văn hóa của người Nùng. Dù ở bất cứ nơi đâu, nét đẹp văn hóa trong trang phục vẫn được họ gìn giữ và phát huy.

DƯƠNG THỊ THUỲ LINH

Trước đây theo truyền thống, người Nùng Bình Gia tự trồng bông, cây bông sau khi thu hoạch được phơi khô, kéo thành những sợi nhỏ, dai và chắc rồi mang ra se sợi, dệt thành những tấm vải thô

Cây chàm được dùng để nhuộm vải, giúp cho vải có độ bền cao và đẹp hơn. Mỗi năm vào tháng 3 âm lịch, bà con gieo hạt chàm đến tầm tháng 7 âm lịch bắt đầu thu hoạch

Chàm thường được bà con trồng trong vườn hoặc trên những sườn đồi cao khi thu hoạch được cắt thủ công và gánh mang về

Lá chàm lấy về được cho vào chum nước lã ngâm 1-2 ngày rồi đem vắt lấy nước chàm. Dung dịch tiếp tục được quấy lên cùng vôi đến khi sóng sánh màu xanh, chờ tinh bột lắng xuống thì gạn ra, phơi khô thành cao chàm. Chỉ riêng công đoạn này cũng phải mất từ 15-20 ngày

Nhuộm chàm là một công đoạn khó đòi hỏi kỹ thuật và sự kiên trì. Vì thế mà phụ nữ người Nùng, ai có bàn tay đen màu chàm thì tự hào lắm, bởi điều đó chứng tỏ họ là người đảm đang, khéo léo

Nhuộm chàm phải chọn ngày nắng. Công đoạn ngâm, vắt, phơi cứ lặp đi lặp lại trong vòng 1 tuần. Người này phụ người kia, phối hợp nhau ăn ý thì mới tạo ra được thành phẩm với sắc chàm đặc trưng. Vải nhuộm chàm mặc rất mát và sạch sẽ, khi giặt chẳng cần đến xà phòng, chỉ vò qua đã sạch

Bà con thường dùng vải nhuộm chàm để may quần áo, làm khăn đội, may túi khoác vai… Công đoạn cắt may đòi hỏi sự khéo léo và tinh tế của người phụ nữ. Trên nền vải chàm, họ miệt mài cắt, may, khâu vá, trang trí hoa văn cho trang phục

Trên chiếc áo chàm, những chiếc khuy cài áo luôn được làm thủ công và cũng là công đoạn mất nhiều thời gian nhất. Thường phải tốn 3 ngày mới xong hàng khuy đều đặn và đẹp mắt

Nam giới Nùng Phàn Slình mặc áo cánh ngắn tứ thân, hai bên nẹp áo đính hàng cúc vải gồm 5 khuy vải, cổ tròn, dáng cổ tàu, 2 túi ở vạt dưới, tay áo rộng vừa phải. Quần may kiểu đũng chân què, cạp lá tọa; khi mặc, buộc mối ở phía trước

Phụ nữ Nùng Phàn Slình Bình Gia mặc áo 5 thân dài qua mông. Cổ áo tròn thường may liền với nẹp, xuôi về nách phải. Thân áo dáng chữ A, xòe nhẹ về phía hai tà. Đầu đội khăn vuông gập chéo. Quần nữ gần giống với quần nam nhưng cạp ngắn hơn, được may bằng vải cùng màu

Gia đình 3 thế hệ người Nùng Phàn Slình ở xã Thiện Thuật, huyện Bình Gia vẫn luôn giữ gìn nét đẹp trang phục truyền của dân tộc mình