Độc đáo nghệ thuật tranh đinh chỉ

Nếu không trực tiếp nhìn tận mắt, sờ tận tay, hẳn sẽ khó tin bằng những sợi chỉ mỏng manh kết hợp những chiếc đinh gai góc, lại có thể "vẽ" nên các bức tranh đẹp hút hồn, sống động. Dù mới xuất hiện ở Việt Nam chưa lâu, nhưng dòng tranh đinh chỉ, hay còn gọi là tranh dây (string art) đã thu hút nhiều người trẻ yêu thích, theo đuổi và sáng tạo.

Trong tiết mưa phùn một ngày đầu xuân, chúng tôi có dịp gặp mặt nghệ sĩ trẻ Trần Ngọc Khôi, người đã cùng các cộng sự tạo nên những bức tranh đinh chỉ ấn tượng thu hút hàng nghìn lượt like trên mạng xã hội thời gian qua.

Tiêu biểu như tranh chân dung Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng được làm từ khoảng 5.000 chiếc đinh và 900m chỉ; hay tranh chân dung cầu thủ Nguyễn Xuân Son được thực hiện từ hơn 2.000 chiếc đinh và 800m chỉ …, Ngọc Khôi chia sẻ, cách đây 4 năm, khi tình cờ được tiếp cận tác phẩm tranh dây của một nghệ sĩ Nhật Bản, anh đã bị thu hút mạnh mẽ.

Tình yêu nghệ thuật và khao khát được khám phá những điều mới mẻ thôi thúc anh tìm hiểu về tranh đinh chỉ và trở nên đam mê lúc nào không hay. Rất may, trên hành trình ấy, anh được gặp gỡ những người chung sở thích. Họ cùng nhau lập nên một nhóm nhỏ với gần 10 thành viên từ 25 tuổi đến 40 tuổi. Tất cả đều có nền tảng về mỹ thuật, một số người đang làm những công việc chính liên quan đến thiết kế, sáng tạo.

Tại Việt Nam, hiện chưa có nơi nào đào tạo bài bản về tranh đinh chỉ, cho nên nhóm tự mày mò, học hỏi qua nhiều nguồn. Các thành viên thường xuyên gặp gỡ để chia sẻ kinh nghiệm, trao đổi kỹ thuật, cùng nhau nâng cao kỹ năng sáng tác.

Nói về quy trình thực hiện một tác phẩm tranh đinh chỉ, Ngọc Khôi cho biết cần bắt đầu từ việc lên ý tưởng, phác thảo thiết kế, sau đó là đóng đinh lên bề mặt gỗ theo các điểm đã xác định trước, cuối cùng mới căng chỉ để tạo ra hình ảnh hoàn thiện.

Nghe thì đơn giản nhưng để làm ra một bức tranh mất tới cả chục ngày, thậm chí phải tính bằng tháng, với sự phối hợp của vài người, bởi mỗi sản phẩm là kết quả của việc sắp xếp, móc nối sao cho thật chính xác hàng nghìn chiếc đinh với hàng cây số chỉ.

Trong đó, công đoạn khó nhất là cân chỉnh để căng chỉ sao cho đều và đẹp, bởi chỉ cần một sai sót nhỏ cũng có thể làm hỏng cấu trúc tranh. Nếu chiều sâu, độ sáng tối của bức tranh chủ yếu được tạo ra từ kỹ thuật căng chỉ, thì điểm nhấn và việc định hình cấu trúc tranh lại phụ thuộc phần lớn vào cách đóng đinh. Nếu đóng quá thưa, tranh sẽ thiếu chi tiết; còn đóng quá gần, việc căng chỉ sẽ trở nên khó khăn, chỉ dễ chồng chéo, lộn xộn.

Sự kết hợp của cả hai yếu tố này quyết định sự tinh tế, sống động của tác phẩm, đòi hỏi người thực hiện phải có tay nghề khéo léo và sự tập trung cao độ. Ngoài ra, khả năng tưởng tượng và cảm nhận về không gian, mầu sắc cũng là những yếu tố quan trọng.

"Để bảo đảm độ bền và tính thẩm mỹ cho tranh, chúng tôi phải sử dụng loại đinh và chỉ đặc biệt. Đinh được chọn là loại đinh nhỏ, chắc chắn, chống gỉ, có mũ tròn; còn chỉ phải có độ bền cao, không xù. Chúng tôi cũng khuyên khách hàng nên trưng tranh ở nơi khô ráo, tránh ánh nắng trực tiếp và độ ẩm cao để giữ cho mầu sắc, cấu trúc tranh luôn ổn định", Ngọc Khôi nói.

Đúc rút được những kinh nghiệm, kỹ năng ấy, không biết bao nhiêu lần các thành viên trong nhóm đã phải thử và bỏ. Sự cố gặp nhiều nhất là chỉ bị đứt, rối hoặc đinh bị đóng lệch, sai, không chắc chắn, dẫn đến phải tháo ra, làm lại. Đó là chưa kể vô số lần tay bị thương bởi búa và đầu đinh nhọn.

Trong số hàng trăm bức tranh nhóm thực hiện, kỳ công nhất có lẽ là bức chân dung Phật Thích Ca có kích thước 80 cm x 120 cm, cũng là đơn đặt hàng cỡ lớn đầu tiên mà nhóm nhận được. Phải mất hơn 2 tháng nghiên cứu, thử đi thử lại, tháo ra đóng vào tới 7 lần, nhóm mới hài lòng về chất lượng tác phẩm. Tập trung chủ yếu vào tranh chân dung đen trắng, từng ánh mắt, khóe miệng, nụ cười, thậm chí đến từng nếp nhăn, đường gân… của nhân vật cũng được nhóm phân tích kỹ lưỡng, xử lý từng chiếc đinh, sợi chỉ một cách tỉ mỉ giúp làm nổi bật thần thái cần chuyển tải.

Dù mới được biết đến ở Việt Nam khoảng 10 năm trở lại đây nhưng sự độc đáo của tranh đinh chỉ đã thu hút sự chú ý của không ít người trẻ. Có người theo đuổi tranh chân dung, lại có người thích thực hiện tranh phong cảnh, tĩnh vật, linh vật, kiến trúc, tranh chữ… Do có tính ứng dụng cao trong trang trí nhà cửa, làm quà tặng, lưu giữ kỷ niệm…, các sản phẩm tranh đinh chỉ không chỉ có "đời sống" ở Việt Nam mà còn được thị trường quốc tế đón nhận.

Ngọc Khôi cho hay, nhóm của anh chủ yếu nhận được đơn đặt hàng tranh chân dung gửi tặng bạn bè, người thân, đối tác; ngoài ra, nhóm cũng kinh doanh tranh đinh chỉ qua các kênh online và cửa hàng nghệ thuật. Mỗi bức tranh có kích thước, độ phức tạp, thời gian hoàn thành khác nhau sẽ có giá khác nhau… Không chỉ là một trào lưu sáng tạo, tranh đinh chỉ với sự kết hợp giữa kỹ thuật thủ công tinh xảo và tính nghệ thuật độc đáo còn đang dần khẳng định chỗ đứng, góp phần đa dạng hóa và thúc đẩy sự phát triển của các mặt hàng thủ công chất lượng tại Việt Nam.