Ðộc đáo làng chiếu Ðịnh Yên

Chợ chiếu Ðịnh Yên không có quầy, sạp kinh doanh cố định, nhưng người mua, kẻ bán nườm nượp. Cảnh mua bán cũng lạ đời: Người mua tìm một nơi cố định ngồi chờ, còn người bán lại vác sản phẩm chiếu trên vai đi tới đi lui rao hàng, phát giá. Sau khi chọn được hàng và ngã giá xong, người mua thanh toán tiền, người bán giao hàng. Sau hai, ba giờ mua, bán tất bật, các thương lái gom đủ số chiếu đưa xuống ghe thuyền chở đi tiêu thụ khắp nơi, còn người bán hàng nhận tiền trở về nhà, lại ngồi bên khung dệt để đến đêm khuya hôm sau đem chiếu ra chợ.

Tại làng chiếu Ðịnh Yên, dân gian còn truyền tụng câu cadao: “Ðịnh Yên có vựa chiếu to. Lấy chồng xứ Ðịnh khỏi lo chiếu nằm”. Các cụ cao tuổi ở đây kể: Sở dĩ, chợ chiếu nhóm họp vào lúc nửa đêm cốt là để trốn nộp thuế cho chủ chợ. Mỗi người bán có cây đèn dầu hoặc đèn mù u nên cả chợ tối om, chủ chợ không thể nào thu nổi thuế của một phần ba số người bán chiếu. Còn trên bến sông, các thương lái đã đóng thuế buôn chuyến nên không phải nộp tiền cho chủ chợ. Giờ đây, mọi thứ đã khác xưa, nhưng tập quán của chợ chiếu vẫn còn lưu giữ.

Theo nhiều người dân lớn tuổi kể lại, nghề dệt chiếu ở Ðịnh Yên đã có từ hơn 100 năm nay, được cha truyền con nối. Phần lớn người dân sống bằng nghề dệt chiếu, trong mỗi nhà đều có từ hai đến ba khung dệt trở lên, sản xuất hằng ngày từ 5 đến 10 chiếc chiếu các loại. Chủ tịch UBND xã Ðịnh Yên Nguyễn Văn Nguyên cho biết: Năm 2003, UBND tỉnh Ðồng Tháp đã công nhận 4/4 ấp của xã là làng nghề, 2.731 hộ với hơn 5.460 lao động làm nghề dệt chiếu. Hiện tại, xã Ðịnh Yên đã thành lập được một HTX và ba tổ hợp sản xuất, tiêu thụ chiếu, thu hút hàng chục nghìn lao động nhàn rỗi ở địa phương và những vùng lân cận có việc làm và thu nhập ổn định. Chủ nhiệm HTX sản xuất và kinh doanh chiếu Thanh Bình Trần Văn Nô cho biết: Nghề dệt chiếu đã mang lại nguồn thu nhập ổn định cho những lao động nghèo không có đất sản xuất. Trước đây, nghề này chủ yếu làm theo phương pháp thủ công, một người thợ giỏi chỉ dệt được từ 3 đến 5 chiếc chiếu/ngày, thu nhập khoảng 30 nghìn đồng. Bây giờ, HTX đưa máy móc vào sản xuất hàng loạt, năng suất mỗi ngày một người thợ tăng gấp hơn hai lần, thu nhập đạt 70 – 100 nghìn đồng.

Sản phẩm chiếu Ðịnh Yên có rất nhiều chủng loại, kích cỡ, mẫu mã đa dạng và phong phú, gồm chiếu bông vuông hình con cờ, chiếu bông động phòng hoa chúc, chiếu Trà Niên, chiếu trắng, chiếu hoa văn, chiếu vẩy ốc, chiếu cổ. Mỗi loại chiếu có chiều dài thống nhất 2 m, chiều ngang 1,4 – 1,6 m, giá bán dao động từ 85 đến 120 nghìn đồng/đôi chiếu, tùy theo chủng loại, kích cỡ. Có những đôi chiếu mẫu đẹp, giá bán lên tới 150 nghìn đồng. Thời điểm hưng thịnh và phát triển nhất của làng nghề dệt chiếu Ðịnh Yên là vào những năm 80 của thế kỷ 20, chiếu Ðịnh Yên đã được xuất khẩu sang các nước Ðông Âu, Liên Xô (trước đây), Cam-pu-chia, Thái-lan,… được người tiêu dùng nước ngoài rất ưa chuộng. Làng nghề dệt chiếu Ðịnh Yên ngày đó rất nhộn nhịp, hàng làm ra không đủ bán, tạo nguồn lao động và thu nhập đáng kể cho người dân trong vùng. Những năm gần đây, tuy bị cạnh tranh với các sản phẩm chiếu nhựa, chiếu tre, chiếu gỗ,… nhưng làng nghề dệt chiếu truyền thống ở xã Ðịnh Yên vẫn tìm được chỗ đứng của mình, nhờ áp dụng máy móc vào dệt chiếu, thay đổi kiểu dáng, mẫu mã phù hợp thị hiếu người tiêu dùng. Theo thống kê, toàn xã Ðịnh Yên hiện có gần 400 máy dệt chiếu, hơn 50 máy may bìa chiếu, hai máy se chỉ và hai máy lau bóng sản phẩm, năng suất từ một triệu chiếc tăng lên hơn 1,5 triệu chiếc chiếu thương phẩm các loại mỗi năm. Chị Trương Thị Hiền, chủ cơ sở sản xuất chiếu Bé Hai cho biết: “Hồi trước, muốn có đủ chiếu cung cấp cho thị trường tôi phải huy động rất nhiều nhân công, nhưng sản phẩm làm ra vẫn ít. Ngày nay, nhờ máy móc hiện đại, chỉ cần ít lao động vẫn làm ra nhiều loại, nhiều sản phẩm chiếu hơn trước, lại sắc sảo, đẹp mắt, được nhiều khách hàng ưa chuộng”.

TỪ làng nghề dệt chiếu, ở Ðịnh Yên không chỉ có chợ bán chiếu mà còn có chợ bán lát, bán trân, bán cói,… trên kênh, rạch, để cung cấp nguyên vật liệu cho làng nghề dệt chiếu truyền thống ở địa phương, thu hút nhiều du khách đến tham quan, mua sắm và tìm hiểu. Chính quyền, đoàn thể địa phương đã có những dự án thiết thực hỗ trợ vốn vay với lãi suất ưu đãi, tạo điều kiện giúp đỡ phát triển ngành nghề tiểu thủ công nghiệp, nhất là phát triển thương hiệu “Chiếu Ðịnh Yên”, nhằm giải quyết việc làm, nâng mức thu nhập cho người dân, thúc đẩy nền kinh tế địa phương phát triển khởi sắc. Làng nghề dệt chiếu Ðịnh Yên cũng đã được quy hoạch trong đề án phát triển dịch vụ du lịch gắn với làng nghề nông thôn của huyện Lấp Vò giai đoạn 2010 – 2015. Chính quyền xã đã khởi công xây dựng khuôn viên chợ chiếu Ðịnh Yên trên tổng diện tích 1,8 ha có hệ thống cống thoát nước, đường đi nội bộ, khu xử lý rác, nhà vệ sinh, nhà lồng chợ, sân chợ, cầu bến,… với tổng kinh phí đầu tư gần 6,5 tỷ đồng. Năm 2013, nghề chiếu Ðịnh Yên đã được Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch công nhận và đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Ðây là điều kiện thuận lợi để thương hiệu làng nghề chiếu Ðịnh Yên ngày càng vươn cao và bay xa.