Độc đáo chăn thổ cẩm của đồng bào Tày Tây Bắc

Trên mỗi căn nhà sàn truyền thống của đồng bào Tày vùng Tây Bắc, tại không gian giường ngủ, không thể thiếu chiếc chăn thổ cẩm, vật dụng rất quen thuộc, do chính bàn tay của đồng bào làm nên để sử dụng. Từ xa xưa, người Tày vùng Tây Bắc quan niệm rằng, con gái lớn trước khi gả chồng phải thuần thục nghề dệt thổ cẩm, tự tay mình dệt nên những tấm thổ cẩm rực rỡ sắc màu dùng để làm chăn, may áo, khăn và trang trí các vật dụng trong gia đình. Vì thế, nghề dệt thổ cẩm và làm chăn thổ cẩm được người Tày Tây Bắc duy trì, trao truyền từ bao đời nay.

Đồng bào Tày vùng Tây Bắc dệt thổ cẩm để làm nên nguyên liệu may chăn thổ cẩm.

Nghệ nhân Ưu tú Ma Thanh Sợi (Bản Rịa, xã Nghĩa Đô, Bảo Yên, Lào Cai) chia sẻ: “Chăn thổ cẩm của đồng bào Tày không đơn thuần là vật dụng mà còn lưu giữ trong những họa tiết thổ cẩm là những triết lý nhân sinh và bản sắc văn hóa cổ truyền độc đáo”.

Để có một tấm chăn thổ cẩm đẹp, khâu đầu tiên rất quan trọng và không thể thiếu là dệt nên những tấm thổ cẩm. Đây là vật liệu chính để thiết kế những chiếc chăn thổ cẩm. Từ chiếc khung cửi truyền thống và những vật liệu như tơ sợi, chỉ ngũ sắc, đồng bào Tày đã cần mẫn, khéo léo, sáng tạo và tinh tế để dệt nên những tấm thổ cẩm đa sắc màu. Các gam màu như xanh, trắng, đen, chàm, lục, đỏ, vàng, tím được đồng bào nhuộm từ chất liệu cây lá trong tự nhiên được kết hợp hài hòa trên tấm thổ cẩm. Hoa văn, họa tiết của thổ cẩm Tây Bắc khá đa dạng, gần gũi, đó là hình cây lá, hoa trái, sông suối, các con vật trong đời sống.

Những tấm thổ cẩm với màu sắc và họa tiết tinh xảo, vật liệu chủ đạo dùng làm chăn thổ cẩm.

Sau khi có thành phẩm là những tấm thổ cẩm dài, mềm mại, tinh xảo và sặc sỡ sắc màu, đồng bào Tày bắt đầu bước vào công đoạn may chăn thành tấm rộng. Tùy từng kích cỡ rộng, hẹp khi làm chăn, ngoài tấm thổ cẩm đã dệt, người làm chăn sử dụng thêm vải hoa, vải trắng và bông sợi hoặc bông lau khô để làm lõi chăn. Hai tấm thổ cẩm dài được đặt song song, khâu liền nhau, ở giữa trung tâm bề mặt trên của chiếc chăn. Sau đó, hai bên đặt hai mảnh vải hoa màu đỏ hoặc xanh tạo viền cho chăn, nền xung quanh chăn là nền vải trắng. Bề mặt dưới, phía đắp cũng được may bằng tấm vải trắng rộng bằng cả kích thước của tấm chăn.

Những chiếc chăn thổ cẩm Tày rực rỡ sắc màu, mềm mại và độc đáo.

Sau khi vỏ chăn được may hoàn thành, người Tày dùng bông sợi hay vỏ bông lau đã phơi khô nhồi vào một vỏ lõi bằng vải trắng mỏng làm lõi chăn sau đó dàn đều ra toàn bề mặt của chăn. Chiếc chăn thổ cẩm được hoàn thiện với những sắc màu chủ đạo làm nổi bật như màu xanh, đỏ, tím, vàng, đen trong những hình ô van của hai tấm thổ cẩm ở chính giữa. Hai bên là màu đỏ tươi của vải hoa làm tôn thêm vẻ đẹp của thổ cẩm, xung quanh là màu trắng sáng mềm mại. Những gam màu được kết hợp với nhau hài hòa, tinh xảo và độc đáo. Vải thổ cẩm là gam màu chủ đạo làm nổi bật vẻ đẹp của chiếc chăn.

Chăn thổ cẩm là vật dụng truyền thống, là niềm tự hào của đồng bào Tày vùng Tây Bắc.

Người Tày vùng Tây Bắc làm chăn không kể mùa nào, ở nhiều kích cỡ khác nhau. Mỗi chiếc chăn thể hiện sự cần mẫn, khéo léo và óc sáng tạo của những người phụ nữ dân tộc Tày. Vì thế, khi chăn được hoàn thành nhìn vào đã thấy sáng đẹp, rực rỡ sắc màu, bề mặt chăn mềm mại, đắp vào mùa lạnh cảm thấy ấm áp và nhẹ nhõm. Ngoài chăn bông, người Tày còn kỳ công làm nên những tấm chăn thổ cẩm mỏng để đắp vào mùa hè và mùa thu. Loại chăn này có kích cỡ rộng, được dệt bằng nguyên liệu chỉ sợi nhiều màu và là cả mảnh thổ cẩm nguyên tấm.

Ông Lương Cao Thế – Phó chủ tịch UBND xã Nghĩa Đô (Bảo Yên, Lào Cai) cho biết: “Chăn thổ cẩm là sản phẩm truyền thống từ bao đời nay của đồng bào Tày được lưu giữ và truyền lại, là vật dụng không thể thiếu trong đời sống hằng ngày. Đây cũng là sản phẩm phục vụ cho phát triển du lịch cộng đồng của địa phương trong những năm gần đây”.

Nhà sàn Tây Bắc, không gian lưu giữ chăn thổ cẩm truyền thống.

Chăn thổ cẩm của đồng bào Tày Tây Bắc là một vật dụng cổ truyền được làm nên để phục vụ nhu cầu thiết yếu trong cuộc sống, nếu dư thừa sẽ bán ra thị trường và góp phần phát triển du lịch cộng đồng. Mỗi tấm chăn thổ cẩm là nơi gửi gắm những quan niệm nhân sinh sâu sắc của người Tày về sự hòa hợp giữa con người với thiên nhiên, muông thú, hoa lá, sông suối. Đồng thời, đồng bào cũng thể hiện những ước mong về cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Chăn thổ cẩm còn gắn với phong tục, tập quán của người Tày từ bao đời nay, đặc biệt là phong tục cưới hỏi, sinh đẻ, tang ma trong mỗi gia đình. Trong phát triển du lịch cộng đồng, chăn thổ cẩm là sản phẩm được giới thiệu, trưng bày và là món quà lưu niệm độc đáo đối với du khách khi dừng chân tại các điểm du lịch.

Mùa xuân đang náo nức vẫy gọi ở các bản làng vùng cao Tây Bắc với bao điều đón đợi con người trong hành trình du xuân. Mỗi bản làng là một bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp và hữu tình. Những tấm chăn thổ cẩm rực rỡ sắc màu sẽ góp phần làm cho bản sắc văn hóa và không gian mùa xuân Tây Bắc thêm độc đáo và ấm áp.

Nguồn: https://www.qdnd.vn/van-hoa/doi-song/doc-dao-chan-tho-cam-cua-dong-bao-tay-tay-bac-764888