Dinh dưỡng hợp lý để phát triển bền vững

Đó là chủ đề của Tuần Dinh dưỡng và Phát triển (từ ngày 16 đến 23-10) được Bộ Y tế phát động trong cả nước. Đây là vấn đề quan trọng hiện nay khi dịch Covid-19 tiếp tục diễn biến phức tạp, biến đổi khí hậu và lũ lụt diễn ra ở nhiều nơi đang đe dọa đến an ninh lương thực, việc làm… gây ra hiện tượng thiếu đói cục bộ, ảnh hưởng đến đời sống và sức khỏe của người dân.

Trong những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc cải thiện tình trạng dinh dưỡng và nâng cao sức khỏe người dân. Tỷ lệ suy dinh dưỡng (SDD) trẻ em đã giảm đáng kể và bền vững, tình hình an ninh lương thực – thực phẩm và bữa ăn của người dân đã được cải thiện rõ rệt. Việt Nam đã đạt được những thành tựu quan trọng về cải thiện tình trạng dinh dưỡng cho người dân như tỷ lệ SDD trẻ em dưới 5 tuổi đã giảm nhanh và bền vững (tỷ lệ SDD thể nhẹ cân giảm từ 30,1% năm 2000 xuống còn 14,1% năm 2015 và năm 2019 là 12,2%).

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn đang phải đối mặt với nhiều vấn đề về dinh dưỡng. Theo báo cáo của Viện Dinh dưỡng quốc gia, tỷ lệ SDD thấp còi (chiều cao theo tuổi) ở trẻ em dưới 5 tuổi mỗi năm giảm 1%, nhưng vẫn còn ở mức cao (22,4%) và có sự chênh lệch giữa các vùng nhất là vùng núi, vùng khó khăn so với thành phố, đồng bằng. Tỷ lệ này ở miền núi phía bắc là 28,4% và Tây Nguyên là 32,7%. Bên cạnh đó, tỷ lệ thừa cân, béo phì đang có xu hướng gia tăng nhanh, nhất là ở khu vực đô thị. Tình trạng gánh nặng kép về dinh dưỡng nêu trên ngày càng rõ rệt, và trở nên khó khăn trong phòng, chống SDD thể nhẹ cân, thấp còi, thừa cân và phòng, chống thiếu vi chất dinh dưỡng. Tỷ lệ thừa cân, béo phì ở trẻ dưới 5 tuổi là 9,7% (năm 2019). Tình trạng thừa cân béo phì lứa tuổi học đường cũng đang báo động khi kết quả điều tra nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng tiến hành trong giai đoạn 2017-2018 với cỡ mẫu 5.000 học sinh từ 75 trường từ tiểu học đến THCS, THPT (thuộc 25 xã/phường) tại một số tỉnh, thành phố cho thấy, tỷ lệ thừa cân, béo phì chung ở học sinh là 29,0% (tỷ lệ này ở khu vực nông thôn là 17,8% và khu vực thành thị là 41,9%).

Các chuyên gia dinh dưỡng chỉ rõ chế độ dinh dưỡng chưa hợp lý, thói quen ăn uống thiếu lành mạnh, ít hoạt động thể lực là những nguyên nhân làm gia tăng các bệnh mãn tính không lây liên quan dinh dưỡng. Kết quả cuộc điều tra các yếu tố nguy cơ của bệnh không lây nhiễm do Bộ Y tế tiến hành năm 2015 cho thấy có đến 57,2% số người trưởng thành (18 đến 69 tuổi) ăn ít rau/trái cây; mức tiêu thụ muối hiện nay cao gấp gần hai lần mức khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới; có đến 28,1% số người thiếu hoạt động thể lực… Chính vì vậy, mô hình bệnh tật của người dân Việt Nam đang chuyển tiếp từ các bệnh lây nhiễm là chủ yếu sang các bệnh không lây nhiễm. Trong tổng số hơn 541 nghìn trường hợp tử vong do tất cả các nguyên nhân, thì tử vong do các bệnh không lây nhiễm chiếm tới 411.600 ca (76%), đứng đầu là do các bệnh tim mạch, đái tháo đường, ung thư, gút…

Sức khỏe là vốn quý nhất của mỗi con người, của gia đình và của toàn xã hội, đồng thời là mục tiêu phát triển và là nhân tố quyết định để đạt được sự phát triển bền vững ở Việt Nam. Năm nay, Tuần lễ Dinh dưỡng và Phát triển diễn ra trong tình hình hết sức đặc biệt. Sau gần một năm xuất hiện dịch Covid-19 đang ảnh hưởng sâu, rộng đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội; biến đổi khí hậu gây sạt lở, ngập úng và lũ lụt diễn ra rất nặng nề, ảnh hưởng đến tính mạng và sức khỏe người dân các tỉnh miền trung… Vì vậy, Bộ Y tế khuyến cáo chính quyền các địa phương và mỗi người dân thực hiện dinh dưỡng hợp lý để phát triển bền vững. Đáng chú ý, các gia đình phát triển mô hình VAC để tạo nguồn thực phẩm tại chỗ, sạch, an toàn cho bữa ăn gia đình; sử dụng đa dạng và phối hợp nhiều loại thực phẩm, ăn đủ nhu cầu theo từng lứa tuổi; tăng cường ăn rau, củ, trái cây và các loại thực phẩm có bổ sung vi chất dinh dưỡng… Thực hiện nuôi dưỡng trẻ hợp lý trong 1.000 ngày đầu đời của trẻ để giúp trẻ phát triển tối ưu cả về thể chất, tầm vóc và trí tuệ khi trưởng thành; thực hiện dinh dưỡng lành mạnh, tăng cường vận động thể lực để phòng, chống thừa cân, béo phì và các bệnh mãn tính không lây. Bộ Y tế cũng đề nghị chính quyền địa phương đặc biệt quan tâm đến các đối tượng dễ bị tổn thương là trẻ em và phụ nữ có thai, bà mẹ đang nuôi con dưới hai tuổi và những hộ gia đình ở những vùng khó khăn, vùng thường xuyên xảy ra thiên tai.