Ðẩy mạnh công tác thi đua, khen thưởng theo tư tưởng Hồ Chí Minh

Thi đua là một phẩm chất tốt đẹp của những người yêu nước

Nhận rõ sức mạnh bắt nguồn từ lòng yêu nước và ý chí mạnh mẽ của nhân dân, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khéo léo thổi bùng ngọn lửa nhiệt tình cách mạng của đông đảo quần chúng nhân dân bằng phong trào Thi đua yêu nước. Người coi thi đua như một phương tiện hiệu quả để phát huy lòng yêu nước, làm cho lòng yêu nước được bộc lộ, được thể hiện bằng những hành động cụ thể trong hoạt động lao động sản xuất, chiến đấu hằng ngày của đông đảo quần chúng. Người kêu gọi 'Người người thi đua, ngành ngành thi đua', luôn luôn thi đua(1) trên mọi lĩnh vực công tác cách mạng.

Đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh, thi đua là cách tốt để khơi dậy lòng yêu nước, ý chí tự cường, khí phách và lòng tự hào dân tộc. Thi đua chính là những biểu hiện rõ ràng nhất, cụ thể nhất của lòng yêu nước và là một tiêu chí để đánh giá lòng yêu nước của mỗi cá nhân. Thi đua là yêu nước và những người thi đua là những người yêu nước nhất. Khi gắn Thi đua với Yêu nước, Yêu nước với Thi đua, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định một nét bản sắc của dân tộc Việt Nam trong phong trào thi đua. Ai cũng có thể tìm thấy mình trong phong trào thi đua yêu nước vì người Việt Nam nào cũng mang trong mình tình cảm yêu nước như một mạch chảy tiềm tàng nhưng vô cùng mạnh mẽ. Và thi đua yêu nước cũng là một nhân tố, là chất gắn kết, quy tụ đông đảo quần chúng nhân dân trong khối đại đoàn kết dân tộc để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong mọi giai đoạn cách mạng.

Sinh thời Bác Hồ, dưới tinh thần chỉ đạo của Người, cách mạng Việt Nam đã tiến bước đi lên qua những phong trào thi đua yêu nước. Từ ngày đầu độc lập, toàn dân đã hưởng ứng lời kêu gọi Diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm, thi đua Kháng chiến – kiến quốc bảo vệ chính quyền cách mạng non trẻ. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, chúng ta có những phong trào: Giết giặc lập công, Giúp đỡ bộ đội… Trong xây dựng miền bắc và kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, chúng ta đã có nhiều phong trào: Thi đua với Duyên Hải, Đại Phong, phong trào phấn đấu đạt danh hiệu Hai tốt, Ba nhất, Ba sẵn sàng, Ba đảm đang… Phong trào thi đua yêu nước phát triển rộng khắp đã đem lại nhiều kết quả to lớn, xuất hiện nhiều tấm gương thi đua yêu nước trong lao động, chiến đấu, học tập, nghiên cứu khoa học.., quyết tâm đánh thắng kẻ thù xâm lược, thực hiện thống nhất đất nước.

Thi đua thì phải khen thưởng, khen thưởng để đẩy mạnh thi đua

Trong các phương pháp cách mạng, thi đua là phương pháp mang tính đòn bẩy; khen thưởng thúc đẩy thi đua phát triển. Thi đua và khen thưởng bổ sung, hỗ trợ cho nhau. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: Thi đua và khen thưởng phải luôn gắn bó với nhau. Đã thi đua phải có khen thưởng. Đây là một việc quan trọng của công tác tổ chức thi đua. Theo Bác Hồ: Thi đua là gieo trồng, khen thưởng là thu hoạch.

Trong thi đua yêu nước, khen thưởng xác nhận sự công nhận của xã hội với những cống hiến của các cá nhân, tập thể cho sự nghiệp cách mạng. Khen thưởng chính xác, kịp thời, đúng người, đúng việc những cá nhân, tập thể tiêu biểu đã có công lao, đóng góp sẽ có tác dụng động viên khuyến khích, tạo được những tấm gương cho xã hội. Điều này cũng trực tiếp làm phong trào thi đua phát triển và nếu không làm được điều đó sẽ triệt tiêu động lực và gây hậu quả xấu với công tác thi đua.

Chỉ hơn bốn tháng sau ngày độc lập của Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông-Nam Á, ngày 26-1-1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ban hành Quốc lệnh, đây là văn bản pháp lý đầu tiên về chính sách khen thưởng của Nhà nước, trong đó bên cạnh 10 điều phạt có quy định 10 điều thưởng: Nhà nào có ba con tòng quân sẽ được thưởng. Ai lập được quân công sẽ được thưởng.

Tổ chức bộ máy làm công tác thi đua khen thưởng cũng được Chủ tịch Hồ Chí Minh quan tâm chỉ đạo từ những năm đầu tiên của Chính quyền cách mạng. Năm 1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh thành lập Viện Huân chương (nay là Viện Thi đua – Khen thưởng Nhà nước) với nhiệm vụ giúp Đảng, Nhà nước nghiên cứu chủ trương, chính sách khen thưởng, quản lý công tác khen thưởng của Nhà nước.

Trong các cuộc nói chuyện với nhân dân, cán bộ, chiến sĩ ở các địa phương, đơn vị, Bác Hồ thường đề cập đến công tác thi đua. Người khuyến khích làm sách Người tốt, việc tốt để những tấm gương thi đua được phổ biến rộng rãi trong xã hội. Người cũng đặc biệt chú ý tới việc khen thưởng kịp thời. Khi đọc báo, tài liệu có nêu gương người tốt, việc tốt, Bác Hồ thường đánh dấu đề nghị xác minh, khen thưởng kịp thời. Người còn thường gửi huy hiệu của mình tặng những ai làm được việc tốt.

Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng chỉ rõ: Tổ chức thi đua là công tác vận động quần chúng nên những người làm công tác thi đua 'phải đi sâu đi sát phong trào, bám sát cơ sở để chỉ đạo phong trào, không nên xuống cơ sở theo kiểu chuồn chuồn đạp nước'(2); phong trào cần phải liên tục và có nội dung thiết thực, không nên chỉ có tính hình thức, có phát mà không động, càng không nên đầu voi đuôi chuột…

Đẩy mạnh công tác thi đua – khen thưởng trong giai đoạn mới

Trong sự nghiệp phát triển đất nước, trên mặt trận kinh tế – xã hội, chúng ta quyết tâm xóa đói, giảm nghèo, khuyến khích làm giàu chính đáng cho bản thân và cho cộng đồng. Thi đua trên mặt trận kinh tế có vai trò quan trọng để làm nên thành công. Ngày nay, khi bàn đến một hoạt động kinh tế – xã hội của một cá nhân hay một doanh nghiệp nào đó, người ta nói nhiều hơn đến những hiệu quả đo đếm được, đến lãi suất, đến lợi nhuận… coi đây là những tiêu chí để đánh giá mức độ thành công của cá nhân, doanh nghiệp đó. Sự đánh giá đó không sai và góp phần tạo nên 'thương hiệu', nhưng những đánh giá chính thức, những sự tôn vinh được ghi nhận lại bằng những chứng chỉ cụ thể – cả tinh thần và vật chất – vẫn là điều cần thiết.

Sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước hôm nay vẫn đòi hỏi đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước, vẫn cần phát triển phong trào thi đua yêu nước trên nhiều lĩnh vực với những nội dung mới, với chiều sâu, chiều rộng và những sắc thái mới. Tình cảm yêu nước trong giai đoạn mới phải được thể hiện và phát huy mạnh hơn ở lòng tự hào dân tộc, ở quyết tâm đưa đất nước thoát khỏi đói nghèo lạc hậu, bằng sự nỗ lực phấn đấu trong những công việc cụ thể nhưng đều nhằm mục đích là xây dựng một xã hội phồn thịnh, công bằng, dân chủ, văn minh trong hiện thực. Những mục tiêu của thi đua yêu nước hôm nay nhiều khi không phải để chiến thắng một kẻ thù cụ thể, một khó khăn đang hiện hữu trước mắt mà còn là quyết tâm vươn lên nắm bắt những tri thức tiên tiến, vượt qua những bảo thủ, lạc hậu, vượt qua chính mình để theo kịp những bước phát triển của khoa học – công nghệ thế giới, quyết tâm không chịu tụt hậu… Trong giai đoạn cách mạng mới, những phong trào hành động cách mạng được phát động và được hưởng ứng rộng rãi trong các tầng lớp xã hội khác nhau: Đền ơn đáp nghĩa những người có công; Phụ nữ đoàn kết giúp nhau xóa đói, giảm nghèo; Thanh niên tình nguyện; Tuổi trẻ sáng tạo… đang mang lại diện mạo mới cho phong trào thi đua yêu nước.

Tuy nhiên, so với những yêu cầu phức tạp, khó khăn thời hội nhập, những hình thức và nội dung thi đua – khen thưởng nhiều lúc, nhiều nơi đã tỏ ra bất cập. Điều này có nhiều nguyên nhân nhưng trước hết do nhận thức của chúng ta về công tác thi đua chậm đổi mới so với thực tiễn nên những biện pháp thực hiện không mang lại kết quả như mong muốn. Hình thức khen và mức thưởng nhiều khi mang nặng tính hình thức tượng trưng, chưa đủ để đóng vai trò là tác nhân kích thích người thi đua và đẩy mạnh phong trào thi đua.

Những nội dung của thi đua cũng như những hình thức tổ chức phong trào thi đua cần được đổi mới trong bối cảnh mới. Nội dung, mục tiêu thi đua phải được xây dựng thiết thực, cụ thể với từng đơn vị, từng địa phương trên cả hai mặt: đẩy mạnh sản xuất, nâng cao hiệu quả công tác và năng suất lao động đồng thời với thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, chống tham nhũng. Chúng ta khuyến khích mỗi người thi đua giành được nhiều lợi ích hơn nhưng lợi ích của cá nhân phải đồng hành với lợi ích của cộng đồng và của toàn xã hội. Trong công cuộc thi đua, những nỗ lực cá nhân không nằm ngoài xu thế chung tiến lên của đất nước cần được hướng dẫn, tổ chức tốt.

Hướng tới Đại hội thi đua toàn quốc lần thứ VIII, để thi đua là một cách yêu nước thiết thực và tích cực, để thi đua không phải là điều cao xa, mà là những việc làm hằng ngày của mọi người, những mục tiêu thi đua phải cụ thể, hợp với lòng dân, các hình thức thi đua phải phong phú và dễ cho nhân dân thực hiện. Việc khen thưởng phải kịp thời và chính xác để phần thưởng thật sự có uy tín. Những điều đó cũng đòi hỏi những cơ quan, cán bộ làm công tác thi đua khen thưởng tiếp tục bám sát và hoàn thành nhiệm vụ theo tinh thần những chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

—————————————–

(1) Hồ Chí Minh Toàn tập – NXB CTQG, HN 1995, T 5, tr 557.

(2) Hồ Chí Minh Toàn tập, NXB CTQG, HN 1996, T 12, tr 210.