Đàm phán ngừng bắn bế tắc, Israel nối lại không kích Gaza

Thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Phong trào Hồi giáo Hamas đã bị phá vỡ sáng 18/3 (theo giờ Hà Nội) khi quân đội Israel tiến hành các cuộc không kích quy mô lớn trên khắp Dải Gaza. Phía Israel tuyên bố hành động này nhằm đáp trả việc Hamas từ chối thả thêm con tin theo kế hoạch trao đổi đã thỏa thuận trước đó.

Diễn biến mới nhất cho thấy căng thẳng leo thang nhanh chóng. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố sẽ gia tăng áp lực quân sự lên Hamas, đồng thời ra lệnh cho quân đội mở rộng chiến dịch nhằm vào các mục tiêu chiến lược của nhóm này. Quân đội Israel cho biết các cuộc không kích đã nhắm đến nhiều cơ sở hạ tầng, trong đó có các kho vũ khí và đường hầm ngầm của Hamas.

Theo Bộ Y tế Gaza, ít nhất 230 người Palestine đã thiệt mạng trong các đợt không kích mới nhất, bao gồm hơn 50 trẻ em. Cùng lúc đó, Liên hợp quốc (LHQ) cảnh báo rằng hơn 2,2 triệu người ở Gaza đang đối mặt với tình trạng khan hiếm lương thực và nước sạch nghiêm trọng do việc Israel siết chặt phong tỏa sau ngày 1/3. Hamas đã ngay lập tức lên án hành động này, cáo buộc Israel vi phạm thỏa thuận và đẩy khu vực vào vòng xoáy bạo lực mới.

Thủ lĩnh chính trị của Hamas, Ismail Haniyeh, tuyên bố rằng mọi phương án đáp trả đều đang được xem xét, đồng thời kêu gọi các quốc gia Arab gây áp lực buộc Israel phải chấm dứt chiến dịch quân sự. Giới chuyên gia nhận định rằng sự đổ vỡ của thỏa thuận lần này không chỉ đơn thuần là một bước lùi trong tiến trình hòa bình mà còn phản ánh những tính toán chiến lược của cả hai bên.

Theo Giáo sư Aaron David Miller, chuyên gia về Trung Đông tại Viện Carnegie, Chính phủ Israel đang tận dụng thời điểm này để gia tăng áp lực lên Hamas, buộc tổ chức này phải nhượng bộ trong các cuộc đàm phán tiếp theo. Ông nhấn mạnh rằng: “Tel Aviv có thể đang cố gắng tạo ra một tình thế mà Hamas không thể lùi bước nếu không chịu tổn thất nặng nề, từ đó làm suy yếu vị thế của nhóm này trong tương lai”.

Bối cảnh dẫn đến sự đổ vỡ thỏa thuận ngừng bắn đã được hình thành sau 15 tháng giao tranh tàn khốc. Israel và Hamas đã đồng ý một thỏa thuận vào tháng 1/2025 nhằm đổi lấy việc giải phóng con tin Israel bị bắt giữ từ cuộc tấn công ngày 7/10/2023 vào miền Nam Israel. Trong giai đoạn đầu của thỏa thuận, Hamas đã thả 25 con tin còn sống và trao trả 8 thi thể con tin, trong khi Israel phóng thích 1.800 tù nhân Palestine. Tuy nhiên, những khác biệt trong cách tiếp cận của hai bên đã khiến thỏa thuận không thể kéo dài. Hamas yêu cầu Israel phải rút quân hoàn toàn khỏi Gaza, chấm dứt phong tỏa, hỗ trợ tài chính và tái thiết lãnh thổ, trong khi Israel chỉ đồng ý kéo dài giai đoạn một của thỏa thuận đến giữa tháng 4 với điều kiện Hamas tiếp tục thả thêm con tin, thay vì tiến thẳng vào giai đoạn hai.

Bế tắc này đã khiến nỗ lực hòa giải của Mỹ, Ai Cập và Qatar không mang lại kết quả. Đặc phái viên Mỹ về Trung Đông Steve Witkoff đã đề xuất một giải pháp trung gian, theo đó Hamas sẽ thả 5 con tin còn sống và trao trả một nửa số thi thể con tin đã thiệt mạng để đổi lấy việc kéo dài lệnh ngừng bắn thêm vài tuần. Tuy nhiên, Hamas không chấp nhận điều kiện này, cho rằng điều đó không đảm bảo một giải pháp lâu dài. Tiến sĩ Marwan Bishara, nhà phân tích chính trị của Al Jazeera, nhận định rằng: “Hamas hiểu rằng nếu họ chấp nhận điều kiện hiện tại, họ sẽ không có bất kỳ đảm bảo nào về một lệnh ngừng bắn toàn diện trong tương lai”.

Việc Israel phá vỡ thỏa thuận ngừng bắn đã gây ra phản ứng mạnh mẽ trên trường quốc tế. LHQ cảnh báo, Gaza đang đứng trước một thảm họa nhân đạo nghiêm trọng và kêu gọi một lệnh ngừng bắn lâu dài để tránh leo thang xung đột. Mỹ bày tỏ sự thất vọng về việc đàm phán thất bại nhưng vẫn khẳng định quyền tự vệ của Israel. Một số nghị sĩ Dân chủ tại Quốc hội Mỹ đã yêu cầu Israel chấm dứt các chiến dịch quân sự vô thời hạn.

Trong khi đó, Ai Cập và Qatar, hai nước trung gian quan trọng, đang tìm cách khởi động lại các cuộc đàm phán, nhưng thừa nhận triển vọng đạt được một thỏa thuận mới đang trở nên mong manh. Liên đoàn Arab đã kêu gọi Hội đồng Bảo an LHQ tổ chức phiên họp khẩn cấp nhằm gây áp lực lên Israel để ngừng các hoạt động quân sự. Nhìn từ góc độ chiến lược, động thái của Israel có thể là một chiến thuật gây áp lực nhằm buộc Hamas phải nhượng bộ trong vấn đề trao đổi con tin.

Nếu Hamas phản công, Israel có thể lấy cớ để mở lại một chiến dịch quân sự quy mô lớn trên bộ, điều mà họ đã đe dọa trong nhiều tháng qua. Theo Tiến sĩ Jonathan Schanzer, chuyên gia về an ninh tại Quỹ Bảo vệ Dân chủ (FDD), “Israel có thể đang cố gắng tái định hình cuộc chiến bằng cách đưa Hamas vào tình thế không thể kiểm soát, từ đó giành lại quyền chủ động trên bàn đàm phán”.

Tình hình hiện nay có thể dẫn đến ba kịch bản chính trong thời gian tới. Nếu Hamas đáp trả bằng các cuộc tấn công vào Israel, Tel Aviv có thể tiến hành một chiến dịch quân sự trên bộ lớn ở Gaza, kéo theo thiệt hại nặng nề hơn về người và cơ sở hạ tầng. Một khả năng khác là đàm phán bị đình trệ nhưng không có chiến tranh quy mô lớn, trong đó Israel tiếp tục không kích có giới hạn, còn Hamas tìm cách duy trì sức ép ngoại giao thông qua các nước Arab và LHQ. Một kịch bản khả quan hơn là các bên có thể quay lại bàn đàm phán, nếu Mỹ, Qatar và Ai Cập tìm ra một giải pháp mới được cả hai phía chấp nhận. Tuy nhiên, điều này phụ thuộc vào áp lực quốc tế và thái độ của chính quyền Thủ tướng Benjamin Netanyahu.

Việc Israel phá vỡ thỏa thuận ngừng bắn đặt ra những thách thức lớn đối với tiến trình hòa bình ở Trung Đông. Trong khi các bên tiếp tục theo đuổi chiến thuật “vừa tấn công - vừa đàm phán”, những người dân Palestine ở Gaza cùng các con tin Israel vẫn là những nạn nhân lớn nhất của cuộc xung đột này. Trong bối cảnh đó, vai trò của cộng đồng quốc tế – đặc biệt là Mỹ, Ai Cập và Qatar – sẽ là yếu tố quyết định xem chiến tranh có tiếp tục leo thang hay không. Cuộc khủng hoảng này một lần nữa nhắc nhở thế giới rằng, chừng nào xung đột Israel - Palestine chưa có một giải pháp chính trị lâu dài, mọi lệnh ngừng bắn vẫn mong manh như ngọn nến trước gió.