Cuộc thi Khoa học kỹ thuật cho học sinh trung học: Khơi dậy đam mê sáng tạo cho học sinh

– Những năm qua bên cạnh việc tổ chức cuộc thi học sinh giỏi các cấp, ngành giáo dục tỉnh còn quan tâm tổ chức cuộc thi khoa học kỹ thuật dành cho học sinh trung học, nhằm mục đích khuyến khích học sinh ứng dụng sáng tạo kiến thức đã học được vào giải quyết các vấn đề của cuộc sống.

Học sinh thuyết trình dự án tại cuộc thi khoa học kỹ thuật cấp tỉnh

Cuộc thi khoa học kỹ thuật dành cho học sinh trung học do Bộ Giáo dục và Đào tạo phát động tổ chức từ năm học 2011 – 2012. Đây là sân chơi bổ ích, nơi ươm mầm cho những người trẻ đam mê nghiên cứu khoa học, là môi trường học tập hữu ích, giúp học sinh phát huy năng lực, phẩm chất của từng cá nhân. Đối với tỉnh Lạng Sơn, trên cơ sở chỉ đạo, hướng dẫn của bộ, hằng năm, Sở Giáo dục và Đào tạo đều có văn bản hướng dẫn chi tiết các đơn vị trực thuộc, các phòng giáo dục triển khai cho học sinh, giáo viên đăng ký tham gia nghiên cứu khoa học phù hợp với điều kiện thực tế của đơn vị, đặc điểm của địa phương và đối tượng học sinh.

Tạo sân chơi bổ ích

Bà Hà Thị Khánh Vân, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo cho biết: Cuộc thi khoa học kỹ thuật cho học sinh trung học là hoạt động giúp các em học sinh áp dụng những kiến thức đã học vào cuộc sống, học đi đôi với hành; đồng thời là cách tiếp cận, làm quen với phương pháp, kỹ năng nghiên cứu khoa học, rèn luyện cách làm việc tự lực, làm việc nhóm và phát huy tính tích cực, chủ động trong học tập. Từ đó, nhằm phát hiện các tài năng, là cơ sở xây dựng và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Trên cơ sở hướng dẫn của ngành, những năm qua, các cuộc thi khoa học, kỹ thuật cấp trường, cấp huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh đã diễn ra sôi nổi tạo sân chơi trí tuệ và cơ hội giao lưu cho học sinh trung học. Đặc biệt là cuộc thi khoa học kỹ thuật cho học sinh trung học cấp tỉnh. Nếu như từ năm 2013 đến năm 2017, cuộc thi mới chỉ thu hút 137 giải pháp, mô hình, sản phẩm dự thi cấp tỉnh thì từ năm học 2018 – 2019 đến nay, mỗi năm có trên 100 sản phẩm, dự án của học sinh tham dự cuộc thi cấp tỉnh. Cụ thể, năm học 2018 – 2019, qua vòng sơ loại có 120 dự án tham dự cuộc thi cấp tỉnh; năm học 2019 – 2020 có 126 sản phẩm dự thi cấp tỉnh. Đến năm học 2023 – 2024, cuộc thi đã có 134 dự án được chọn tham dự cuộc thi cấp tỉnh, cấp quốc gia.

Bà Nông Thị Yêu, Phó Trưởng Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Văn Lãng cho biết: Chúng tôi luôn quan tâm khuyến khích các nhà trường, nhất là học sinh THCS tham gia sáng tạo khoa học kỹ thuật. Năm học 2023 – 2024, qua cuộc thi cấp huyện, có 33 dự án của 18 trường tham gia dự thi. Qua đó, phòng đã lựa chọn 5 dự án tham gia cuộc thi cấp tỉnh.

Được biết, tại các sân chơi khoa học kỹ thuật dành cho lứa tuổi học sinh đang ngày càng có nhiều mô hình, sản phẩm sáng tạo có tính khoa học cao, có thể nghiên cứu sâu để ứng dụng hiệu quả trong thực tế đã phần nào cho thấy chất lượng giáo dục, đào tạo, đặc biệt là về khoa học kỹ thuật của các trường phổ thông trên địa bàn tỉnh đang ngày càng được nâng cao; các em học sinh ngày càng quan tâm, hứng thú, có sự đam mê và ham tìm tòi, khám phá các giá trị thực tiễn của kiến thức.

Ươm mầm sáng tạo cho học sinh

Hoạt động sáng tạo khoa học kỹ thuật đã góp phần không nhỏ để thúc đẩy giáo dục STEM (kết hợp khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học) trong các nhà trường, giúp học sinh tích hợp kiến thức các môn học để giải quyết các vấn đề thực tiễn một cách sáng tạo. Qua đó, nhiều đơn vị đã phát triển mạnh phong trào nghiên cứu khoa học kỹ thuật, đưa hoạt động này trở thành hoạt động quan trọng trong đổi mới giáo dục, khơi dậy đam mê sáng tạo trong học sinh.

Đặc biệt, có nhiều mô hình, sản phẩm tham gia cuộc thi khoa học kỹ thuật được đánh giá là có chứa hàm lượng khoa học kỹ thuật và tính ứng dụng thực tiễn cao đã thể hiện bước tiến của phong trào nghiên cứu khoa học, thực hành kỹ thuật trong học sinh phổ thông. Có thể kể đến như: dự án nghiên cứu, chế tạo hệ sơn kháng vi khuẩn biển và chống sinh vật bám trên nền thép làm việc trong môi trường nước biển; dự án nghiên cứu thu nhận Brevinnin tái tổ hợp có nguồn gốc từ ếch hương Mẫu Sơn, tạo nguồn dược liệu thay thế kháng sinh và hỗ trợ điều trị ung thư; dự án giải pháp nâng cao chỉ số vượt khó trong hoạt động học tập của học sinh THPT tỉnh Lạng Sơn… của các em học sinh vừa đạt giải nhất trong cuộc thi khoa học kỹ thuật cấp tỉnh vừa qua.

Được biết đến như một điểm sáng về hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật, hằng năm, học sinh Trường THPT chuyên Chu Văn An, thành phố Lạng Sơn luôn đạt được nhiều giải cao tại cuộc thi khoa học kỹ thuật dành cho học sinh trung học cấp tỉnh và cấp quốc gia. Trao đổi về công tác triển khai nghiên cứu khoa học kỹ thuật trong nhà trường, thầy Mông Thanh Thủy, Hiệu trưởng nhà trường cho biết: Để đảm bảo chất lượng các dự án nghiên cứu khoa học kỹ thuật, ngoài việc chú trọng tuyển chọn học sinh có năng lực, đam mê nghiên cứu khoa học, hằng năm, nhà trường đều chọn, cử đội ngũ giáo viên có kinh nghiệm, có chuyên môn để tham gia hướng dẫn học sinh; thành lập câu lạc bộ nghiên cứu khoa học kỹ thuật để học sinh đăng ký tham gia. Đồng thời, tạo mọi điều kiện về cơ sở vật chất, thiết bị để học sinh, giáo viên sáng tạo sản phẩm. Nhờ đó, mà các sản phẩm, dự án của học sinh nhà trường khi tham dự cuộc thi cấp tỉnh đều được đánh giá cao.

Sự phát triển của các hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật còn tạo động lực, khuyến khích học sinh nghiên cứu, sáng tạo khoa học, kỹ thuật, vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết những vấn đề thực tiễn, góp phần thúc đẩy việc đổi mới hình thức tổ chức và phương pháp dạy học; phát triển ở các em khả năng tư duy, năng lực tự học, tự nghiên cứu sáng tạo. Em Nguyễn Lê Minh Thư, Trường THPT chuyên Chu Văn An, đồng tác giả dự án Nghiên cứu thu nhận Brevinnin tái tổ hợp có nguồn gốc từ ếch hương Mẫu Sơn, tạo nguồn dược liệu thay thế kháng sinh và hỗ trợ điều trị ung thư, đạt giải nhất tại cuộc thi khoa học kỹ thuật cho học sinh trung học cấp tỉnh vừa qua cho biết: Khi triển khai dự án, thầy cô và nhà trường đã tạo điều kiện, hỗ trợ chúng em từ việc lập kế hoạch đến thực hiện đề tài. Với em mỗi lần thực hiện một ý tưởng mới là mỗi lần phải mày mò, nghiên cứu. Khi bắt tay vào làm mới thấy đưa ra được ý tưởng thì dễ nhưng hoàn thành được ý tưởng thì rất nhiều khó khăn, thử thách. Nhưng khi được nhà trường, thầy cô hỗ trợ, động viên, chúng em đã hoàn thành và đưa dự án đến tham dự cuộc thi.

Tuy còn những khó khăn nhất định như kinh phí phục vụ nghiên cứu hạn chế, việc ứng dụng các công trình nghiên cứu của học sinh chưa nhiều… song với mục tiêu “tạo sân chơi khoa học bổ ích cho học sinh”, việc đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật của học sinh trung học đã trực tiếp góp phần thúc đẩy phong trào đổi mới phương pháp dạy – học, đổi mới cách kiểm tra đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực người học. Đồng thời, sự lan tỏa hiệu quả hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật trong học sinh trung học cũng đã tạo thành sân chơi lành mạnh, bổ ích cho các em học sinh; giúp phát triển năng lực, phẩm chất của học sinh.