Cuba - Liên minh châu Âu: Bình thường hóa quan hệ là một tất yếu

Thông qua Thỏa thuận Đối thoại chính trị và Hợp tác Liên minh châu Âu-Cuba là một bước tiến mới trên tiến trình bình thường hóa quan hệ với “Hòn đảo tự do” với các nước châu Âu.

Hoàn tất khung pháp lý cho tiến trình bình thường hóa quan hệ

Ngày 6-12-2016, Hội đồng châu Âu đã ký Thỏa thuận Đối thoại chính trị và Hợp tác giữa Liên minh châu Âu và Cuba. Đồng thời, Hội đồng cũng quyết định đưa vào áp dụng tạm thời một số phần của Thỏa thuận này. Trong bước tiếp theo, văn bản sẽ được chuyển cho Nghị viện châu Âu phê chuẩn.

Thỏa thuận sẽ được Đại diện cấp cao Liên minh châu Âu phụ trách ngoại giao và chính sách an ninh, bà Federica Mogherini, Bộ trưởng Ngoại giao các nước Liên minh châu Âu và Bộ trưởng Ngoại giao Cuba Bruno Rodriguez Parrilla ký kết vào ngày 12-12 tới.

Tuyên bố của bà Mogherini nêu rõ: “Chúng ta thực sự đang ở bước ngoặt trong quan hệ giữa Liên minh châu Âu và Cuba. Bằng thỏa thuận mới này, Liên minh châu Âu sẵn sàng hỗ trợ tiến trình hiện đại hóa kinh tế và xã hội của Cuba, đồng thời thúc đẩy đối thoại và hợp tác, khuyến khích phát triển bền vững, và tìm ra các giải pháp chung trước các thách thức mang tính toàn cầu”.

Thỏa thuận Đối thoại chính trị và Hợp tác Liên minh châu Âu-Cuba sẽ bao gồm các lĩnh vực thương mại, đầu tư, phát triển kinh tế, hợp tác khu vực, môi trường, nhân quyền, giải trừ quân bị, di cư, ma túy và chống khủng bố. Thỏa thuận này được ký dưới hình thức hỗn hợp, do đó phải được ký bởi Liên minh châu Âu và các quốc gia thành viên, sau đó phải được tất cả Nghị viện các quốc gia và các vùng liên quan phê chuẩn.

Ngày 11/3/2016, Cuba và Liên minh châu Âu đã ký thỏa thuận bình thường hóa quan hệ, song thỏa thuận này vẫn cần sự ủng hộ của 28 quốc gia thành viên. Trong cuộc họp tại Brussels ngày 6/12, các Bộ trưởng Liên minh châu Âu đã nhất trí rút lại chính sách năm 1996 – trong đó có các điều kiện về nhân quyền và nhất trí ký thỏa thuận bình thường hóa quan hệ với Cuba vào ngày 12/12 tới.

Tuyên bố của Đại diện cấp cao phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại của Liên minh châu Âu Federica Mogherini sau cuộc họp nêu rõ: “Chúng ta thật sự đang ở bước ngoặt trong quan hệ giữa Liên minh châu Âu và Cuba. Bằng thỏa thuận mới này, Liên minh châu Âu đã sẵn sàng hỗ trợ tiến trình hiện đại hóa kinh tế và xã hội của Cuba”.

Thỏa thuận nói trên sẽ bao gồm các lĩnh vực thương mại, đầu tư, phát triển kinh tế, hợp tác khu vực, môi trường, nhân quyền, giải trừ quân bị, di cư, ma túy và chống khủng bố.

Sau khi Hội đồng châu Âu thông qua Thỏa thuận Đối thoại chính trị và Hợp tác giữa Liên minh châu Âu và Cuba, Bộ Ngoại giao Cuba đã ra tuyên bố bày tỏ hài lòng.

Thứ trưởng Ngoại giao Cuba Abelardo Moreno,khẳng định, Cuba hài lòng trước quyết định của Liên minh châu Âu và các nước thành viên của tổ chức này về việc thông qua Thỏa thuận Đối thoại chính trị và Hợp tác giữa Brussels và La Habana.

Cuba nhận định bước đi này có ý nghĩa lớn trong việc hủy bỏ hoàn toàn chính sách “Quan điểm chung” mà Liên minh châu Âu áp dụng từ năm 1996, bị La Habana phản đối mạnh mẽ do mang tính chất can thiệp vào công việc nội bộ, phân biệt đối xử và bất công, Thứ trưởng Moreno nhấn mạnh trong một thông cáo chính thức. Đối với Cuba, việc hủy bỏ hoàn toàn chính sách đơn phương và tàn tích của quá khứ này, đối nghịch với cơ sở bình đẳng, có đi có lại và tôn trọng mà Cuba và Liên minh châu Âu xây dựng quan hệ của mình từ năm 2008, là một yếu tố tối quan trọng.

Ông Moreno cũng khẳng định các quyết định vừa qua của Liên minh châu Âu tạo điều kiện thuận lợi cho việc ký kết chính thức thỏa thuận trên, mang lại khung pháp lý đối đẳng, tôn trọng và cùng có lợi đầu tiên cho mối quan hệ song phương, giúp thúc đẩy đối thoại chính trị, hợp tác và tạo thuận lợi cho trao đổi thương mại giữa hai bên.

Bình thường hóa quan hệ là một tất yếu

Quan hệ giữa Liên minh châu Âu và Cuba trở nên căng thẳng sau khi khối liên minh kinh tế chính trị này áp đặt hàng loạt quy định giới hạn mối quan hệ thương mại và ngoại giao với quốc gia Nam Mỹ vào năm 1996. Cũng trong năm 1996, Liên minh châu Âu thông qua chính sách “Quan điểm chung” về Cuba với mục đích thúc ép Cuba chuyển đổi chế độ chính trị hiện hành. Cuba đã phản đối mạnh mẽ khi cho rằng quyết định này của Liên minh châu Âu mang tính chất can thiệp vào công việc nội bộ, phân biệt đối xử và bất công. Năm 2003, Liên minh châu Âu chính thức đình chỉ quan hệ ngoại giao với Cuba.

Sau nửa thập kỷ lạnh nhạt, quan hệ giữa Liên minh châu Âu và Cuba bắt đầu được cải thiện kể từ năm 2008 sau khi Tây Ban Nha là quốc gia tiên phong trong việc bình thường hóa quan hệ với Cuba vào năm 2005. Liên minh châu Âu đã đồng thuận quyết định thiết lập đối thoại chính trị và dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt đối với quốc đảo này.

Ngày 23-10-2008, Bộ trưởng Ngoại giao Cuba Felipe Roque và Ủy viên Hội đồng châu Âu phụ trách phát triển và viện trợ nhân đạo, Louis Michel đã ký thỏa thuận về hợp tác phát triển, chính thức khôi phục quan hệ hợp tác. Theo thoả thuận, hai bên sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc khôi phục quan hệ hợp tác song phương trên cơ sở bình đẳng, không phân biệt đối xử và tôn trọng chủ quyền. Những cử chỉ đầy thiện chí này đã nhận được sự hoan nghênh và ủng hộ mạnh mẽ từ cả người dân Cuba và châu Âu.

Ngày 7-2-2012, các quan chức Liên minh châu Âu tuyên bố liên minh đã sẵn sàng cải thiện quan hệ với Cuba nhằm mở rộng các khuôn khổ hợp tác giữa hai bên. Tháng 11-2012, Ngoại trưởng các nước thành viên Liên minh châu Âu nhất trí khởi động tiến trình thương lượng một thỏa thuận song phương với Cuba.

Trong năm 2013, Phó Tổng Giám đốc phụ trách phát triển của Hội đồng châu Âu Christian Leffler đã có chuyến thăm Cuba trong 3 ngày nhằm xem xét khả năng phát triển quan hệ với nước này. Trước đó, Đại diện cấp cao phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại của Liên minh châu Âu, bà Catherine Ashton đã ủy quyền cho ông Christian Leffler mang tới La Habana một thông điệp về khả năng cải thiện quan hệ giữa hai bên trong tương lai gần. Đây được xem như “luồng gió mới” trong mối quan hệ giữa châu Âu và Cuba.

Ngày 6-1-2014, trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Cuba, Bộ trưởng Ngoại giao Hà Lan Frans Timmermans đã hối thúc Liên minh châu Âu cải thiện mối quan hệ với Cuba. Ông Timmermans cho rằng “Cuba đã có những thay đổi quan trọng và đây là thời điểm để Liên minh châu Âu cải thiện quan hệ với nước này. Cách tốt nhất để thúc đẩy sự thay đổi trong hệ thống chính trị tại đảo quốc này là thông qua đối thoại, chứ không phải cô lập”.

Ngày 10-2-2014, Liên minh châu Âu tuyên bố bắt đầu quá trình bình thường hóa quan hệ với Cuba, sau hơn một thập kỷ không trao đổi đoàn ngoại giao chính thức. Cuba đã hoan nghênh chủ trương của Liên minh châu Âu, coi đây là động thái mang tính xây dựng, song khẳng định đối thoại song phương phải dựa trên nguyên tắc tôn trọng chủ quyền của Cuba.

Tháng 4-2014, Liên minh châu Âu và Cuba bắt đầu quá trình đàm phán song phương về Thỏa thuận Đối thoại chính trị và Hợp tác. Trải qua 7 vòng đàm phán, ngày 11-3, tại La Habana, Liên minh châu Âu và Cuba đã tiến hành ký tắt Thỏa thuận Đối thoại chính trị và Hợp tác, đồng thời thiết lập một cuộc đối thoại chính thức về nhân quyền. Tới nay, Cuba là nước duy nhất tại Mỹ Latinh chưa ký Thỏa thuận Đối thoại chính trị và Hợp tác với Liên minh châu Âu dù đảo quốc này đã ký hiệp định song phương với 15 quốc gia thành viên của khối.

Các nhà phân tích nhận định, việc thông qua Thỏa thuận Đối thoại chính trị và Hợp tác là điều mà cả Liên minh châu Âu và Cuba đều trông đợi, đặc biệt trong bối cảnh hiện tại. Đối với Cuba, việc xây dựng mối quan hệ chính trị tốt đẹp với Liên minh châu Âu đem đến cho quốc gia Nam Mỹ cơ hội tranh thủ sự hỗ trợ từ một đối tác lớn và giàu tiềm lực cho quá trình cải cách và phát triển kinh tế. Kể từ năm 2008 đến nay, Liên minh châu Âu đã viện trợ phát triển cho Cuba 50 triệu Euro. Hiện tại Liên minh châu Âu là đối tác thương mại thứ hai, nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất và thị trường du lịch lớn thứ ba của “Hòn đảo tự do”.

Theo số liệu thống kê chính thức của Liên minh châu Âu, trao đổi thương mại của Liên minh châu Âu với Cuba đạt giá trị hơn 2 tỷ euro, trong đó xuất khẩu Cuba đạt 462 triệu Euro

Đối với Liên minh châu Âu, việc liên tục phát đi những tín hiệu tích cực đối với Cuba là để bày tỏ sự hài lòng trước những thay đổi của nước này thời gian gần đây. Chính quyền Cuba đã tiến hành những bước cải cách lớn trong lĩnh vực kinh tế, đem lại sự tiến bộ không thể phủ nhận tại đảo quốc này. Chính phủ Cuba cũng đang triển khai thành công việc mở cửa cho kinh tế tư nhân, cắt giảm lực lượng lao động trong khu vực Nhà nước, giảm bao cấp, phi tập trung hóa ngành nông nghiệp, khuyến khích đầu tư nước ngoài… Bên cạnh những tiến bộ về kinh tế, chính quyền Cuba còn giữ được sự ổn định về an ninh, chính trị. Hơn thế, Liên minh châu Âu cũng không muốn chậm chân tại Cuba, hay nói rộng ra là tại khu vực Mỹ Latinh giàu tiềm năng.

Cộng đồng quốc tế hy vọng việc Liên minh châu Âu thông qua Đối thoại chính trị và Hợp tác với Cuba sẽ là nền tảng để hai bên xây dựng mối quan hệ mới, trên cơ sở đối thoại, tôn trọng lẫn nhau, hợp tác bình đẳng và hiệu quả./.

Theo Dangcongsan