Công tác chuẩn bị và giành chính quyền ở Lạng Sơn

LSO-Sau khi cuộc Khởi nghĩa Bắc Sơn (tháng 9-1940) thắng lợi, Hội nghị Trung ương lần thứ 7 (tháng 11-1940) chủ trương khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền.

LSO-Sau khi cuộc Khởi nghĩa Bắc Sơn (tháng 9-1940) thắng lợi, Hội nghị Trung ương lần thứ 7 (tháng 11-1940) chủ trương khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền. Vì vậy, vấn đề xây dựng lực lượng cách mạng và căn cứ địa cách mạng chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang được đề ra như một nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết. Trung ương quyết định duy trì đội du kích Bắc Sơn, thành lập căn cứ địa Bắc Sơn – Võ Nhai. Trên cơ sở đội du kích Bắc Sơn, đội Cứu quốc quân I ra đời, có tác dụng to lớn đối với phong trào cách mạng năm 1945 ở Lạng Sơn và cả nước.

Thành phố Lạng Sơn trên đà phát triển – Ảnh: BT

Sau Hội nghị Trung ương lần thứ 8 (tháng 5 -1941), dưới sự chỉ đạo của Trung ương và Tổng bộ Việt Minh, hội nghị Liên tỉnh Cao – Bắc – Lạng được triệu tập và cử ra ban Việt Minh liên tỉnh, hàng loạt cơ sở Việt Minh ở Lạng Sơn đã được xây dựng. Ban đầu ở một số xã, châu miền núi và ngày càng mở rộng với nòng cốt là những đảng viên trung kiên còn lại sau thời gian khủng bố khốc liệt của thực dân Pháp. Càng đến gần những ngày khởi nghĩa giành chính quyền, phong trào Việt Minh càng mở rộng, phát triển mạnh. Có những xã, châu do Việt Minh quản lý hoàn toàn. Mặt trận Việt Minh ở Lạng Sơn thực sự là trung tâm đoàn kết, tập hợp mọi giai cấp, tầng lớp, dân tộc. Việt Minh trở thành một lực lượng chính trị quần chúng phát triển mạnh mẽ, đóng góp to lớn vào quá trình đấu tranh cách mạng ở Lạng Sơn. Đặc biệt trong cao trào kháng Nhật cứu nước và trong quá trình khởi nghĩa giành chính quyền cách mạng, và trở thành nhân tố chủ yếu cùng với lực lượng vũ trang quyết định thắng lợi của cách mạng.

Từ cuối năm 1944, đầu năm 1945, được sự tăng cường của Tổng bộ Việt Minh, Liên Tỉnh ủy Cao-Bắc-Lạng và sự vận động, tổ chức tích cực của Cứu quốc quân từ căn cứ địa Bắc Sơn – Võ Nhai, các đội vũ trang tuyên truyền chiến đấu lần lượt được thành lập ở Hội Hoan (Thoát Lãng), Thuỵ Hùng (Văn Uyên), Chí Minh (Tràng Định)… Cùng với sự ra đời của các đội vũ trang cách mạng, các căn cứ du kích cũng được thành lập. Giữa các căn cứ có đường dây liên lạc với nhau, tạo thành hệ thống liên hoàn. Các căn cứ liên hệ chặt chẽ với căn cứ địa Bắc Sơn- Võ Nhai, do Trung ương trực tiếp chỉ đạo.

Cục diện chiến tranh thế giới thứ hai đã có những thay đổi theo chiều hướng có lợi cho lực lượng dân chủ, phe Đồng minh giành được thắng lợi liên tiếp. Trên các chiến trường Châu Âu và Thái Bình Dương, bọn phát xít Đức, Nhật thất bại liên tiếp và có nguy cơ bị tiêu diệt. Ở Đông Dương, trong khi phong trào của nhân dân ta đang ngày càng lớn mạnh thì mâu thuẫn giữa Pháp và Nhật ngày càng sâu sắc. Đúng như dự đoán của Đảng ta, đêm 9 tháng 3 năm 1945, Nhật nổ súng đánh Pháp trên toàn cõi Đông Dương. Chỉ sau vài cuộc chống cự yếu ớt, quân Pháp ở Đông Dương đã đầu hàng Nhật. Nhật tuyên bố giúp cho nền độc lập của các dân tộc Đông Dương nhưng thực chất là lật đổ Pháp để độc chiếm Đông Dương. Chúng đã lập ra chính phủ bù nhìn thân Nhật do Trần Trọng Kim đứng đầu, bộ máy cai trị cũ về cơ bản vẫn được sử dụng. Sau khi đánh bại Pháp, ở Lạng Sơn, bọn phát xít Nhật vẫn duy trì hệ thống chính quyền tay sai cũ do Pháp tổ chức. Tổng đốc Linh Quang Vọng vẫn được Nhật giữ làm tỉnh trưởng bù nhìn.

Ngay sau khi Nhật đảo chính Pháp, Đảng ta chủ trương “Phát động cao trào kháng Nhật, cứu nước mạnh mẽ làm tiền đề cho cuộc khởi nghĩa”. Thực hiện chủ trương của Đảng, tháng 3 năm 1945, Liên Tỉnh ủy Cao- Bắc-Lạng chỉ thị cho các Đảng bộ địa phương: nhân lúc này lập tức lật đổ bộ máy thống trị thực dân, tùy từng vùng, từng điều kiện mà giành chính quyền ở xã, châu, tỉnh. Ở Lạng Sơn, được sự chỉ đạo phối hợp của Cứu quốc quân, từ tháng 4 đến tháng 7 năm 1945, dưới sự tổ chức trực tiếp của các chi bộ Đảng, các Ban Việt Minh ở các châu Bắc Sơn, Bình Gia, Hữu Lũng, Bằng Mạc, Tràng Định, Thoát Lãng, Điềm He… quần chúng cách mạng đã lần lượt nổi dậy giành chính quyền thắng lợi. Ngày 19 tháng 8 năm 1945, tại Đồng Mỏ (Ôn Châu), dưới sự chỉ đao của Ban Việt Minh châu, được sự tăng cường của lực lượng vũ trang chủ lực của tỉnh, quần chúng cách mạng đã nhất tề vùng dậy, tiến công quân Nhật, làm chủ châu lỵ. Ôn Châu được hoàn toàn giải phóng, mở đầu cho việc giành chính quyền thắng lợi trong toàn tỉnh. Cùng ngày, tại Hữu Lũng, lực lượng vũ trang và quần chúng cách mạng nổi dậy làm chủ phố Mẹt (nơi sào huyệt của quân Nhật ở Hữu Lũng), cách mạng thắng lợi nhanh chóng. Trên đà thắng lợi đó, ngày 21 tháng 8 năm 1945, quân dân Thất Khê nổi dậy làm chủ phố Thất Khê, giải phóng hoàn toàn huyện Tràng Định, Ngày 22 tháng 8 năm 1945 giải phóng Thoát Lãng

Trước khí thế của quần chúng cách mạng, ngày 24 tháng 8 năm 1945, tai Ba Xã (châu Điềm He), Tỉnh ủy họp đề ra chủ trương: “Nhân lúc này phải nhanh chóng giải phóng tỉnh lỵ, lập chính quyền cách mạng”. Cùng ngày, Ban chỉ đạo khởi nghĩa của tỉnh được thành lập và quyết định huy động lực lượng vũ trang cách mạng và quần chúng nhân dân từ nhiều hướng tiến vào thị xã Lạng Sơn khởi nghĩa giành chính quyền.

Như vậy, cùng với lực lượng chính trị hùng hậu của quần chúng, lực lượng vũ trang giải phóng quân kiên cường anh dũng làm nòng cốt; được sự chỉ đạo kịp thời và sáng suốt của Tỉnh ủy và Tỉnh bộ Việt minh, từ ngày 13 đến ngày 25 tháng 8 năm 1945, nhân dân các dân tộc Lạng Sơn đã chớp thời cơ nổi dậy giành chính quyền thắng lợi trong toàn tỉnh.

Thắng lợi của cuộc khởi nghĩa tháng 8 năm 1945 ở Lạng Sơn phản ánh đường lối đúng đắn và nghệ thuật lãnh đạo chiến tranh nhân dân của Đảng ta mà ở Lạng Sơn có nhiều điểm khác so với nhiều địa phương đó là:

– Là một trong những tỉnh xây dựng được lực lượng chính trị, vũ trang, căn cứ địa cách mạng sớm nhất ở khu vực phía bắc của Tổ quốc; nhân dân giàu lòng yêu nước, sẵn có truyền thống đấu tranh bất khuất.

– Là chiếc nôi của cuộc khởi nghĩa vũ trang và sự ra đời lực lượng cách mạng. Cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn (27-9-1940) đã nổ ra tiếng súng đầu tiên báo hiệu thời kỳ đấu tranh vũ trang mới của dân tộc. Cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn tuy chưa giành thắng lợi quyết định, nhưng Đội du kích Bắc Sơn “đã là đứa con đầu lòng của lực lượng vũ trang cách mạng”.

– Căn cứ địa Bắc Sơn –Võ Nhai ra đời là một chủ trương sáng suốt của Đảng ta, phù hợp với yêu cầu của cách mạng.

Quá trình chuẩn bị lực lượng cách mạng ở Lạng Sơn tiến tới khởi nghĩa giành chính quyền là sự kết hợp giữa đấu tranh chính trị và đấu tranh vũ trang mà điển hình là cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn, là một bằng chứng lịch sử, góp phần khẳng định rằng: thắng lợi của cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở Lạng Sơn cũng như trong cả nước sẽ không có được nếu không có sự chuẩn bị chu đáo, toàn diện trong suốt 15 năm (từ năm 1930 đến năm 1945) dưới sự lãnh đạo của Đảng, mà trực tiếp là thời kỳ vận động giải phóng dân tộc 1939-1945. Nhờ có sự chuẩn bị đầy đủ đó mà Đảng bộ và nhân dân các dân tộc Lạng Sơn mới có đủ sức mạnh khởi nghĩa giành chính quyền cách mạng. Sự thắng lợi của cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở Lạng Sơn đã góp phần to lớn, để lại nhiều bài học quý báu cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc ta.

MAI TÙNG