Công nghiệp 4.0: Ngành giao thông phải đi trước đón đầu

Công nghiệp 4.0 đã “chạm ngõ” ngành giao thông từ lâu

Theo ông Trần Quang Hà, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ (Bộ GTVT), ngành giao thông vận tải của Việt Nam hiện nay có đầy đủ biểu hiện của cả cuộc CMCN lần 2, 3 và lần 4.

Cụ thể, CMCN 1.0 với động cơ hơi nước tạo ra các phương tiện vận tải cơ khí thay thế phương tiện thô sơ, làm thay đổi cơ bản, cách mạng về khối lượng và cự ly vận tải, hình thành tuyến đường sắt, hàng hải quốc gia và quốc tế tồn tại đến tận ngày nay.

CMCN 2.0 là cách mạng công nghiệp hóa, tạo ra năng suất lao động cao, sản xuất khối lượng lớn đã tạo ra máy bay, ô tô, tàu cao tốc… phát triển mạnh về cả chất lượng và số lượng hình thành các tuyến cao tốc, đường bay nội địa và quốc tế.

CMCN 3.0 là cách mạng công nghệ tự động hóa và robot, làm cho hạ tầng và các phương tiện giao thông hiện đại hơn với các ứng dụng tự động hóa, từng bước hướng tới giao thông thông minh.

CMCN 3.0 ảnh hưởng toàn xã hội nói chung, trong đó có GTVT mà không có nhiều tính bứt phá như hai cuộc cách mạng trước đó. Tuy nhiên, GTVT luôn là ngành quản lý khai thác và sử dụng nguồn lực rất lớn của xã hội, của mỗi quốc gia nói chung và Việt Nam nói riêng, sử dụng một lực lượng lao động phổ thông rất lớn. Đây là một thách thức rất lớn khi đã và đang đối diện với CMCN 4.0 diễn ra nhanh chóng hằng ngày.

“Còn hiện nay, ngành giao thông cũng nằm chung trong bối cảnh tác động mạnh mẽ của cuộc CMCN 4.0. Dẫn chứng đó là theo báo cáo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, dự đoán đến năm 2025 sẽ có 21 điểm “bùng nổ” là những biến đổi công nghệ cụ thể sẽ định hình thế giới kỹ thuật số và siêu kết nối”, ông Hà cho biết.

Trong đó, có thể kể đến các thay đổi mạnh mẽ liên quan đến ngành như 84,1% khả năng có thể xảy ra là chiếc ô tô đầu tiên được sản xuất hoàn toàn bằng công nghệ in 3D; 79% khả năng có thể xảy ra là có 10% tổng lượng xe hơi lưu thông trên toàn cầu là xe không người lái, 67% khả năng có thể xảy ra các chuyến đi du lịch/công tác trên toàn cầu thực hiện thông qua việc chia sẻ phương tiện nhiều hơn so với dùng xe riêng; công nghệ vật liệu mới tạo ra những thay đổi mạnh mẽ trong xây dựng và kiến trúc như bê tông tự khôi phục, vật liệu nano, pin năng lượng mặt trời, vật liệu xanh…

“Gần nhất, mô hình Uber, Grab đã cho thấy hiện nay việc kết nối vạn vật đã tác động mạnh mẽ đến lĩnh vực vận tải đường bộ tại Việt Nam”, ông Hà khẳng định.

Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông cho rằng: “Bước đầu ngành đã hình thành hệ thống đường bộ cao tốc, áp dụng công nghệ thông tin, kết nối internet trong cung cấp các dịch vụ vận tải (đặt vé, check-in vé tàu, vé máy bay, thu phí đường bộ tự động). Sự xuất hiện các dịch vụ vận tải trên nền tảng internet như taxi Uber, Grab; cung cấp các dịch vụ công qua internet (cấp, đổi giấy phép lái xe, đăng kiểm xe cơ giới…) đang chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của cuộc cách mạng này”.

Thậm chí, thực tế chỉ vài năm trước đây, người dân Việt Nam khó ai tin được vận tải hành khách công cộng Uber, Grab lại phục vụ được con người thay vì “vẫy” taxi. Rồi những tuyến đường, cây cầu, một công trình giao thông… hiện nay đều có thể giám sát, theo dõi trực quan, trực tuyến, minh bạch từ khâu thiết kế, tiến độ thi công cho đến khi vận hành, bảo trì.

Cùng với các dịch vụ công thông minh được tự động hóa toàn điện đang diễn ra tại tất cả các lĩnh vực đường thủy, đường bộ, đường sắt và hàng không để phục vụ người dân. Tất cả các yếu tố “tự động hóa” thông minh phục vụ phát triển giao thông vận tải này đều là khởi điểm của kỷ nguyên 4.0.

“Ra biển phải biết nhảy sóng thì mới không bị đẩy ngã”

Tuy nhiên, lãnh đạo Vụ Khoa học công nghệ cũng nhìn nhận một thực tế đó là do hạn chế về nguồn lực và chưa có mô hình tổng thể ứng dụng công nghệ thông tin nên các ứng dụng mới được phát triển trong phạm vi hẹp. Vì thế mới chỉ đáp ứng được các yêu cầu nghiệp vụ đơn lẻ, chưa hình thành cơ sở dữ liệu dùng chung và chia sẻ ở phạm vi toàn ngành.

Cũng theo ông Trần Quang Hà, CMCN 4.0 có thể giúp tiết kiệm được sức lao động thông qua công nghệ. Nhưng đối với ngành giao thông vận tải ở Việt Nam thì hậu quả của cuộc cách mạng này có thể gây ảnh hưởng đến người lao động do mất đi các cơ hội việc làm của nguồn nhân công giá rẻ. Dẫn chứng cụ thể nhất là phương thức sản xuất thay đổi như Uber, Grab đã tham gia thị trường vận tải của taxi truyền thống… dẫn đến “cuộc chiến”giữa taxi truyền thống và taxi công nghệ (Uber, Grab).

Mặt khác, ông Hà cũng cho rằng, CMCN 4.0 là tự động hóa toàn diện với sự ứng dụng mạnh mẽ của công nghệ robot, trí tuệ nhân tạo, internet, dự liệu số hóa và công nghệ thông tin để chia sẻ toàn cầu, làm thay đổi các phương thức và lực lượng sản xuất vận tải. Thực tế này sẽ tác động trực tiếp tới phát triển kinh tế-xã hội, mà trọng tâm là “mạch máu giao thông” phục vụ con người.

Lãnh đạo Bộ GTVT cũng nhìn nhận, CMCN 4.0 đang tiến đến với Việt Nam hằng ngày, hằng giờ bởi đây là xu thế kết nối của toàn cầu, Việt Nam không thể đứng im mà “nếu có đứng im cũng sẽ bị xô ngã”.

“Tôi có đọc nhiều tài liệu, có tìm hiểu nhiều về cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 nhưng vẫn phần nào hoang mang. Chúng ta không thể đứng một chỗ được. Ra biển mà không biết “nhảy sóng” thì sẽ bị xô ngã. Giao thông là phần vô cùng quan trọng của cuộc cách mạng trong nền kinh tế nên giao thông phải di chuyển, không thể đứng im”, Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông khẳng định.

Thứ trưởng cho rằng, Việt Nam cần phải chú trọng nhiều về tích hợp dữ liệu, chia sẻ thông tin và đặc biệt là công tác giáo dục, đào tạo, nâng cao nguồn nhân lực. Theo Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông, q uản lý, tích hợp và chia sẻ dữ liệu là việc rất cần thiết nhưng chúng ta chưa làm được. Ví dụ như con số thống kê về tai nạn giao thông không được chia sẻ giữa các cơ quan quản lý Nhà nước nên số liệu còn vênh nhau. Ông Đông cho rằng bảo mật là một chuyện, nhưng vẫn cần phải chia sẻ dữ liệu giữa các ngành và ngay trong nội bộ ngành giao thông cũng đang làm việc này rất yếu, cần phải khắc phục trong thời gian tới.