“Cơn sốt” khoáng sản phục vụ chuyển đổi xanh

Báo cáo đánh giá thị trường khoáng sản quan trọng của IEA cho thấy, giai đoạn từ năm 2017 đến năm 2022, thế giới chứng kiến nhu cầu chung về lithium tăng gấp 3 lần, nhu cầu về cobalt tăng 70% và nhu cầu về nickel tăng 40%. Quy mô của thị trường khoáng sản quan trọng đối với quá trình chuyển đổi năng lượng đạt 320 tỷ USD vào năm 2022, tăng gấp đôi trong 5 năm qua. Nhiều khoáng sản quan trọng đã tăng giá trên diện rộng vào năm 2021 và đầu năm 2022, kèm theo sự biến động mạnh, đặc biệt là đối với lithium và nickel.

Dù giá của những khoáng sản quan trọng bắt đầu giảm vào nửa cuối năm 2022 và sang năm 2023, nhưng chúng vẫn cao hơn nhiều so với mức trung bình trong lịch sử. IEA lý giải việc triển khai kỷ lục các công nghệ sạch như tấm pin năng lượng mặt trời và pin ô tô điện là động lực của sự tăng trưởng chưa từng có trong các thị trường khoáng sản quan trọng.

Cùng với giá cả leo dốc, sự đầu tư cho khai thác, chế biến khoáng sản quan trọng cũng tăng vọt. Nghiên cứu cho thấy, đầu tư cho lĩnh vực này đã tăng 30% vào năm 2022, sau khi tăng 20% trong năm 2021. Có vẻ như nhiều quốc gia đều mong muốn tận dụng thị trường đang nhộn nhịp dành cho các loại khoáng sản chiến lược này để biến nó thành “mỏ vàng”. IEA cho biết, chi tiêu cho việc khai thác lithium đã tăng tới 90%, trong khi uranium là 60%. Những khoáng sản này đều đóng vai trò quan trọng đối với nền kinh tế không sử dụng nhiên liệu hóa thạch và được kỳ vọng sẽ trở thành những giải pháp cho nguồn năng lượng trong tương lai.

Chile khai thác lithium từ các bể nước muối tại Salar de Atacama. Ảnh: bloomberglinea.com

Tuy nhiên, sự kết hợp của biến động giá, tắc nghẽn chuỗi cung ứng và các mối quan ngại về địa chính trị đã tạo ra rủi ro đối với quá trình chuyển đổi năng lượng an toàn và nhanh chóng. Fatih Birol, Giám đốc điều hành của IEA cảnh báo vẫn còn những thách thức lớn đang chờ đợi. Ông cho rằng các quốc gia cần phải làm nhiều hơn nữa để bảo đảm chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng được an toàn và bền vững.

Khi thế giới đang ngày càng rời xa nhiên liệu hóa thạch, cuộc chạy đua để giành quyền kiểm soát các loại khoáng sản quan trọng càng trở nên nóng hơn. Cuối tháng 3-2023, hai nhà lãnh đạo Mỹ-Canada tuyên bố thiết lập một chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng ở Bắc Mỹ để bảo đảm, phát triển việc khai thác, chế biến, chế tạo và tái chế các khoáng sản quan trọng ở hai nước. Tháng 6 vừa qua, Liên minh châu Âu (EU) ký thỏa thuận hợp tác chiến lược với Chile-nhà sản xuất lithium lớn thứ hai thế giới-nhằm đa dạng hóa chuỗi cung ứng khoáng sản. Cuối tháng 6, Trung Quốc, Nga và Bolivia-quốc gia có trữ lượng lithium lớn nhất thế giới-có cái bắt tay lịch sử khai thác khoáng sản.

Nhu cầu về các khoáng sản quý cho lĩnh vực công nghệ cao, năng lượng sạch đã giúp hình thành nên những liên minh khoáng sản trên toàn cầu. Những liên minh khoáng sản được thiết lập không ngoài mục đích giúp các quốc gia giành lợi thế trong cuộc chiến thầm lặng về tự chủ và cung cấp những loại khoáng sản quý, vốn đang diễn ra trên phạm vi toàn cầu. Có thể thấy, với xu thế chuyển đổi xanh như hiện nay, quốc gia nào nắm giữ nhiều tài nguyên khoáng sản quan trọng sẽ giành được lợi thế trong “bàn cờ” năng lượng và kinh tế thế giới. Do vậy, thị trường khoáng sản đã trở thành điểm nóng về cạnh tranh kinh tế giữa các nước lớn. Các chuyên gia dự báo những liên minh hợp tác khai thác khoáng sản quan trọng sẽ là những cặp quan hệ mới trong bức tranh địa kinh tế hiện nay.

Cuộc đua tìm kiếm nguồn cung khoáng sản cũng sẽ ngày càng sôi động. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng việc đẩy nhanh những hoạt động thăm dò, khai thác, chế biến các loại khoáng sản có thể gây nguy hiểm cho môi trường. Chìa khóa cho chuyển đổi xanh cũng có thể trở thành “con dao hai lưỡi” với môi trường.

Nguồn:https://www.qdnd.vn/quoc-te/binh-luan/con-sot-khoang-san-phuc-vu-chuyen-doi-xanh-735467