Châu Phi và “mối đe dọa từ trên trời”

Viện Nghiên cứu an ninh Nam Phi (ISS) trong một bài viết mới đây nhận định, nhìn chung, UAV là một công nghệ hữu ích, ví dụ giúp phân phối, vận chuyển thuốc men đến các khu vực khó tiếp cận của châu Phi. Drone Industry Insights, công ty chuyên phân tích và nghiên cứu về thị trường UAV thương mại cho biết, thị trường UAV đang phát triển nhanh chóng với doanh thu từ 14 tỷ USD năm 2018 dự kiến tăng lên 43 tỷ USD vào năm 2024.

Nếu tính riêng ở khu vực châu Phi, Nam Phi là thị trường lớn nhất cho mặt hàng này, nhất là với công nghệ trên không áp dụng cho lĩnh vực nông nghiệp. Tuy nhiên, ISS cho rằng việc phát triển công nghệ UAV với giá cả tương đối phải chăng cũng khiến UAV có thể bị dùng cho những mục đích xấu, cả trong thời chiến lẫn thời bình.

Nông dân ở Adeiso, Ghana sử dụng UAV để chăm sóc hoa màu. Ảnh: CS Monitor

Năm 2021, khi đánh giá về mức độ rủi ro của các cuộc tấn công mạng nhằm vào cơ sở hạ tầng quan trọng ở châu Phi, chính phủ các quốc gia thuộc khu vực này bắt đầu tính đến hậu quả bắt nguồn từ việc phổ biến UAV.Mặc dù đến nay, “lục địa đen” vẫn chưa chứng kiến một vụ tấn công nào bằng UAV nhằm vào các công trình lớn, song đã xuất hiện bằng chứng về việc UAV được những kẻ cực đoan bạo lực và mạng lưới tội phạm xuyên quốc gia sử dụng như một công cụ phục vụ hoạt động do thám. Thậm chí, các nhóm vũ trang và quân nổi dậy ở một số nước châu Phi còn sử dụng UAV trong hoạt động chiến đấu.

Hơn thế nữa, dù các quốc gia ở châu Phi, chẳng hạn như Nam Phi, có thể không nhận thấy nguy cơ bị tấn công khủng bố bằng UAV, những người làm trong ngành công nghiệp ở khu vực này lại tỏ ra lo lắng vì những lý do khác. Kim James, thành viên Ban điều hành của Hiệp hội UAV thương mại Nam Phi, xác nhận rằng UAV đã được các băng nhóm tội phạm sử dụng để do thám và phân phối ma túy ở Nam Phi.

Ngoài ra, trong tương lai, tội phạm có thể còn dùng UAV để nhằm vào các mục tiêu khác. Và như cây bút Audrey Kurth Cronin chỉ rõ trong một cuốn sách viết về mối liên hệ giữa đổi mới công nghệ và khủng bố, DJI-loại máy bay không người lái phổ biến nhất mà nhóm Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng sử dụng, có thể dễ dàng được mua trên trang Amazon.com với giá rất “bèo” là 450USD.

Cũng chính vì vậy, trong bối cảnh UAV ngày càng được sử dụng rộng rãi, các cơ quan thuộc chính phủ các nước châu Phi cần đưa ra phản ứng. Điển hình là đến nay, Hiệp hội UAV thương mại Nam Phi đang chuẩn bị đề xuất với Bộ Phát triển Kinh tế của nước này về quy trình đăng ký và công nhận việc sử dụng UAV nhằm bảo vệ người dân nhưng không gây tổn hại cho hoạt động kinh doanh.

ISS cũng nêu rõ, Nghị quyết 2617 của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (HĐBA LHQ) đã thừa nhận rằng tình trạng lạm dụng UAV ngày càng gia tăng trên toàn cầu, trong đó có cả việc các đối tượng khủng bố sử dụng UAV để tấn công hoặc xâm nhập cơ sở hạ tầng thương mại, các cơ quan, văn phòng của chính phủ và các địa điểm công cộng. Bởi vậy, HĐBA LHQ khuyến khích các quốc gia thành viên đề ra những biện pháp hữu hiệu nhằm ngăn chặn việc sử dụng UAV sai mục đích.

Làm sao để vừa ngăn chặn các đối tượng khủng bố sử dụng UAV cho các hoạt động phi pháp, vừa bảo đảm rằng các quy định sẽ không ngăn cản việc dùng UAV vào nông nghiệp, kinh doanh hay cứu trợ y tế vẫn là vấn đề lớn đối với châu Phi. Vấn đề này có thể sẽ được đem ra bàn thảo trong cuộc họp đặc biệt về ngăn chặn khủng bố sử dụng công nghệ mới, do Ủy ban chống khủng bố thuộc HĐBA LHQ tổ chức vào cuối tháng này.