Châu Á đối mặt với nắng nóng kỷ lục

Dù mới bước vào hè nhưng hàng trăm triệu người ở châu Á đã phải hứng chịu những đợt nắng nóng gay gắt. Mức nhiệt tăng lên các mốc cao kỷ lục đánh dấu giai đoạn cực đoan nhất trong lịch sử thời tiết, chưa từng có tiền lệ trong ba thế kỷ qua. Tình trạng được dự báo còn tồi tệ hơn trong tháng 5 và 6 tới đây khi biến đổi khí hậu khiến các đợt nắng nóng kéo dài hơn, gây thiệt hại kinh tế và ảnh hưởng nặng nề tới sức khỏe con người.

Nhiệt độ tăng kỷ lục

Nhà nghiên cứu lịch sử thời tiết Maximiliano Herrera nhận định, nhiều vùng ở châu Á đang chứng kiến các kỷ lục nhiệt độ liên tục bị “xô đổ” một cách nghiệt ngã. Ấn Độ nổi lên là điểm nóng đúng nghĩa đen khi nhiều địa phương ghi nhận mức nhiệt hơn 43 độ C. Cục Khí tượng Ấn Độ (IMD) đã phải ban hành cảnh báo đỏ về nắng nóng, đồng thời khuyến cáo sóng nhiệt sẽ tiếp tục thiêu đốt. Nước láng giềng Bangladesh cũng đang trải qua đợt nắng nóng gay gắt nhất và dài nhất trong lịch sử, quy mô lan rộng đến hơn 75% diện tích đất nước; nhiệt độ thường xuyên trên 42 độ C, cao hơn 4-5 độ C so với mức trung bình cùng kỳ này trong 30 năm qua.

Trong khi đó, tại Afghanistan, biến đổi khí hậu trở thành mối đe dọa đối với người dân nước này khi nhiệt độ tại các khu vực miền nam ghi nhận mức tăng 2,4 độ C trong thế kỷ qua. Biến đổi khí hậu và nhiều năm hạn hán thường xuyên khiến 21 triệu người Afghanistan, tức gần một nửa dân số nước này, không được tiếp cận với nước uống. Những thách thức dai dẳng và kéo dài đã tạo ra nhiều vấn đề ở khu vực thành thị và nông thôn của Afghanistan như tình trạng nghèo đói, di cư gia tăng, hạn hán, lũ lụt tái diễn, nhiệt độ tăng cao, trang trại và rừng bị phá hủy, thiếu lương thực, gia súc chết và dịch bệnh hoành hành.

Khu vực Đông Nam Á cũng hứng chịu nắng nóng thiêu đốt khi tại nhiều nước chứng kiến những kỷ lục về nhiệt độ được thiết lập. Chỉ số nóng bức tại thủ đô Bangkok của Thái Lan ngày 2/5 lên tới 52 độ C - mức đặc biệt nguy hiểm, trong khi hàng chục tỉnh, thành phố ở nước này hứng chịu những ngày “siêu nắng nóng” từ cuối tháng 4 khi nhiệt độ tối đa đều trên 43 độ C.

Đây cũng là nhiệt độ tối đa ở Campuchia những ngày qua, mức cao nhất từng được ghi nhận trong khoảng 170 năm. Tại Lào, ngày 30/4, nhiệt độ ngoài trời đo được lên đến 47 độ C, là mức nhiệt cao nhất trong khu vực Đông Nam Á. Thị trấn Chauk ở miền trung Myanmar ngày 28/4 chứng kiến mức nhiệt 48,2 độ C, mức cao nhất trong tháng 4 từ khi dữ liệu được thống kê cách đây 56 năm. Nhiều vùng của Philippines chịu hạn hán với nhiệt độ 44 độ C, điều chưa từng có vào tháng 4. Nhiệt độ lên tới 50 độ C ở nhiều khu vực khác nhau trên khắp Philippines, do hiện tượng thời tiết El Nino làm tăng thêm sức nóng bao trùm cả nước từ tháng 3 đến 5.

Đời sống người dân bị đảo lộn

Nắng nóng gay gắt gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe và sinh hoạt của người dân cũng như các hoạt động sản xuất. Ở Ấn Độ, người dân nghèo sống trong hàng trăm khu ổ chuột phải vất vả đối mặt cái nóng như thiêu như đốt dưới các mái tôn hoặc amiăng hấp nhiệt. Các bệnh viện nhi trên khắp Ấn Độ luôn trong tình trạng quá tải. Nhiều địa phương Ấn Độ hạn chế hoạt động ngoài trời nhằm ngăn ngừa nguy cơ tử vong trong các đợt nắng nóng cực độ, đóng cửa trường học để bảo đảm an toàn cho học sinh và khuyên người dân thực hiện các biện pháp bảo vệ sức khỏe phù hợp. Bang Kerala của Ấn Độ quyết định đóng cửa tất cả trường học phổ thông và đại học đến ngày 6/5 do nắng nóng cực đoan, đồng thời kêu gọi người dân ở khu vực ven biển hạn chế tiếp xúc ánh nắng mặt trời và chú ý ngăn chặn cháy rừng.

Giới chức Ấn Độ đang thực hiện những nỗ lực cải thiện khả năng ứng phó lâu dài với sóng nhiệt thông qua Kế hoạch Hành động về ứng phó nắng nóng cấp thành phố (HAP) với các biện pháp dài hạn như mở rộng và cải thiện hệ thống cảnh báo sớm, đồng thời lập kế hoạch ứng phó khẩn cấp; tăng cường đào tạo nhân viên y tế về chuẩn bị ứng phó khẩn cấp; quy hoạch đô thị thông minh thân thiện môi trường. Ngoài ra, Ấn Độ cũng thúc đẩy sử dụng năng lượng sạch, năng lượng tái tạo để giảm phụ thuộc vào các nhà máy nhiệt điện.

Trong khi đó, trên khắp Đông Nam Á, hàng triệu trẻ em bị ảnh hưởng do việc đóng cửa trường học và cảnh báo nắng nóng. Quốc vụ khanh, Người phát ngôn Bộ Y tế Campuchia, bà Or Vandine lên tiếng cảnh báo những rủi ro sức khỏe khi nhiệt độ ở quốc gia này tăng vọt lên mức cao kỷ lục. Trước tình trạng nắng nóng kéo dài với nền nhiệt cao liên tục trên 40 độ C những ngày qua, Bộ Giáo dục và Thể thao Lào vừa chỉ đạo các nhà quản lý trường học trên cả nước xem xét cho học sinh nghỉ học nếu cần thiết. Tại Philippines, hơn 47.000 trường học trên cả nước phải tạm dừng các lớp học do nhiệt độ cao và thiếu các biện pháp làm mát. Dữ liệu của Bộ Giáo dục Philippines cho thấy, hàng nghìn trường học phải tạm dừng việc giảng dạy trực tiếp do nắng nóng, ảnh hưởng đến hơn 3,6 triệu học sinh.

Hậu quả của biến đổi khí hậu

Hầu hết các chuyên gia đều nhất trí rằng, biến đổi khí hậu là một trong những nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng nắng nóng khắc nghiệt ngay từ cuối xuân ở châu Á năm nay. Biến đổi khí hậu đã khiến khả năng xảy ra các đợt sóng nhiệt tăng lên 100 lần trong năm 2023. Theo Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO), châu Á có tốc độ ấm lên nhanh gần gấp đôi kể từ giai đoạn 1961-1990 và kéo theo là các thảm họa tự nhiên như bão, lũ, lốc xoáy xảy ra thường xuyên và nguy hiểm hơn.

Theo Phó Tổng Thư ký WMO Ko Barrett, biến đổi khí hậu đang làm gia tăng tần suất và mức độ nghiêm trọng của những đợt thời tiết cực đoan, ảnh hưởng sâu sắc đến xã hội, nền kinh tế và cuộc sống con người. Năm 2023, lục địa châu Á chịu thiệt hại nặng nề nhất do các mối nguy hiểm liên quan thời tiết, khí hậu và nước. Các nhà khoa học cảnh báo những tác động trên diện rộng tại một số vùng tập trung đông dân cư nhất trên thế giới, đồng thời kêu gọi các chính phủ khẩn trương hành động để chuẩn bị ứng phó tác động của biến đổi khí hậu, làm mọi cách để giảm thiểu thiệt hại. Các quốc gia cần cắt giảm khí thải nhà kính và đây là cách duy nhất để làm chậm tốc độ nóng lên toàn cầu.

Tuy nhiên, cho đến khi những giải pháp dài hạn phát huy tác dụng, các chuyên gia lo ngại số người thiệt mạng sẽ tiếp tục tăng và hàng triệu người sẽ phải đứng trước những lựa chọn khó khăn thảm khốc với mỗi đợt nắng nóng. Đứng trước một mùa hè được dự báo sẽ vô cùng khắc nghiệt trong khi nguồn lực và kinh phí để giải quyết những vấn đề này còn hạn chế, giới chuyên gia lo ngại rằng châu Á sẽ phải đương đầu vô vàn khó khăn nếu thiếu sự hỗ trợ từ cộng đồng quốc tế. Không chỉ riêng châu Á, thế giới cần thúc đẩy nỗ lực tập thể ở quy mô lớn để thiết lập các hệ thống cần thiết nhằm ứng phó tác động của biến đổi khí hậu và đưa ra các giải pháp hạ nhiệt bền vững.