Cảnh giác với rác thải công nghệ trong bối cảnh mới

Việt Nam đang có những cơ hội và lợi thế khi bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của phồn vinh, hạnh phúc. Để phát triển bền vững, Đảng và Nhà nước ta đã khẳng định khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực then chốt trong thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao năng suất lao động và cải thiện năng lực cạnh tranh quốc gia.

Với mục tiêu đến năm 2030, tầm nhìn 2045, Việt Nam trở thành quốc gia có tiềm lực, trình độ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đạt mức tiên tiến ở nhiều lĩnh vực quan trọng, thuộc nhóm dẫn đầu trong các nước có thu nhập trung bình cao; trình độ, năng lực công nghệ, đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp đạt mức trên trung bình của thế giới; một số lĩnh vực khoa học, công nghệ đạt trình độ quốc tế, với các chỉ tiêu kinh tế, xã hội quan trọng để hướng tới khát vọng phồn thịnh, hùng cường, thịnh vượng, hiện đại, sớm gia nhập các nước phát triển có thu nhập cao.

Trong bối cảnh đó, từ chủ trương, đường lối của Đảng đến chính sách, pháp luật của Nhà nước đã có những quan điểm đột phá, trong đó các chủ thể trong toàn xã hội được tạo điều kiện để dấn thân vào các lĩnh vực tiên phong, chiến lược, tiên tiến của thế giới, chủ động tiếp cận công nghệ mới.

Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22-12-2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là sự khẳng định, là chiến lược, kim chỉ nam để đất nước ta bứt phá trong thời gian tới. Trong bối cảnh đó, Việt Nam sẽ đón làn sóng mới của các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân trong nước cũng như các doanh nghiệp nước ngoài về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên, chúng ta cũng đối mặt trước những thách thức nếu buông lỏng quản lý, ưu tiên phát triển mà chưa có các quan tâm tương xứng trong bảo vệ môi trường, phát triển xanh và bền vững.

Trong quá khứ, nhiều quốc gia đang phát triển trong đó có Việt Nam đã từng gặp rủi ro, thậm chí gây phương hại đến lợi ích quốc gia, lợi ích dân tộc khi nhập khẩu máy móc, thiết bị, dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng có chất lượng kém, già cỗi, thậm chí công nghệ quá lạc hậu, bị thải loại do không còn hạn sử dụng… gây ảnh hưởng đến môi trường đầu tư và gây tác hai lâu dài cho sự phát triển của đất nước.

Ngay cả khi đầu tư, phát triển, nhập khẩu những công nghệ mới, hiện đại cũng cần có các phương án, giải pháp phù hợp để ứng phó với vấn đề an toàn, an ninh thông tin, thậm chí không loại trừ các công nghệ có thể là các công nghệ “thử nghiệm”, công nghệ “gián điệp”… làm ảnh hưởng tới an ninh, quốc phòng hoặc các lĩnh vực trọng yếu quốc gia hoặc công nghệ có thể gây hại tới môi trường, ảnh hưởng tới sự phát triển xanh và bền vững của quốc gia.

Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ đạo: “Đừng để Việt Nam trở thành cứ điểm “lắp ráp-gia công”, là bãi rác về công nghệ của thế giới trong khi doanh nghiệp trong nước không học hỏi được gì”. Vì thế, để phát triển bền vững, Việt nam cần đầu tư trọng tâm, trọng điểm, tạo môi trường thông thoáng, tạo điều kiện cho các chủ thể chủ động, sáng tạo trong đầu tư với nỗ lực tự cường, tự chủ công nghệ, phát triển công nghệ chiến lược, công nghệ lõi, công nghệ hiện đại. Từ đó, bắt kịp xu thế, tham gia trực tiếp vào xu thế mới, vào chuỗi cung ứng và giá trị toàn cầu, tạo ra các giá trị đột phá, trực tiếp phục vụ lợi ích của người dân, lợi ích quốc gia, lợi ích dân tộc.