Cảnh báo sự gia tăng nhanh chóng của hoạt động buôn bán các loài ngoại lai ở Việt Nam

Một trong những quan ngại chính với hoạt động buôn bán động vật ngoại lai là khả năng hình thành quần thể tự nhiên khi chúng bị thả ra môi trường hoặc trốn thoát, có thể đe dọa nghiêm trọng đến sự sống của các loài bản địa, phá vỡ cấu trúc cũng như sự cân bằng hệ sinh thái.

Thông tin từ Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) cho biết, thời gian vừa qua đã ghi nhận sự gia tăng nhanh chóng của hoạt động buôn bán và quảng cáo động vật hoang dã ngoại lai tại Việt Nam.

Việc để thị trường buôn bán các loài động vật hoang dã không có phân bổ tự nhiên ở Việt Nam tồn tại thiếu kiểm soát có thể gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng đối với đa dạng sinh học của đất nước.

Chỉ tính riêng từ tháng 1/2022 đến tháng 10/2024, từ thông báo của người dân, ENV đã ghi nhận 471 vụ với 1.759 vi phạm liên quan hoạt động quảng cáo, buôn bán 45.307 cá thể ngoại lai.

Các loài ngoại lai thường bị buôn bán phổ biến bao gồm rùa Sulcata, rùa tai đỏ, thằn lằn, rắn, các loài thú nhỏ và vẹt. Hầu hết các loài này bị nhập lậu từ nước ngoài về Việt Nam hoặc có nguồn gốc từ các cơ sở gây nuôi không được cấp phép và những người chuyên “chơi” sinh vật cảnh.

Theo dữ liệu của ENV, bò sát chiếm 82% số động vật ngoại lai bị buôn bán trái phép, với 37.048 cá thể rùa, rắn và thằn lằn ngoại lai bị rao bán. Tỷ lệ này với các loài chim là 9% và các loài thú nhỏ khác chiếm khoảng 4% tổng số động vật ngoại lai bị buôn bán.

Rùa tai đỏ và rồng đất Nam Mỹ là 2 trong số những loài ngoại lai thường bị buôn bán ở Việt Nam. Nằm trong danh mục loài ngoại lai xâm hại ban hành kèm theo Thông tư số 35/2018/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường, rùa tai đỏ được biết đến là một trong những loài xâm hại nhất trên thế giới.

Trong khi đó, rồng đất Nam Mỹ cũng là một loài đáng quan ngại khác. Quần thể rồng đất Nam Mỹ đã phát triển mạnh mẽ tại nhiều quốc gia không phải là khu vực phân bổ tự nhiên của loài này.

Một trong những quan ngại chính với hoạt động buôn bán loài ngoại lai là khả năng hình thành quần thể tự nhiên khi chúng bị thả ra môi trường hoặc trốn thoát. Điều này có thể đe dọa nghiêm trọng đến sự sống của các loài bản địa khi chúng cạnh tranh với loài bản địa về nguồn thức ăn, môi trường sống và từ đó phá vỡ cấu trúc cũng như sự cân bằng hệ sinh thái.

Theo ENV, trong bối cảnh tình trạng buôn bán trái phép các loài ngoại lai đang gia tăng nhanh chóng, những thách thức mà Việt Nam phải đối mặt đó là thiếu các quy định rõ ràng và hệ thống quản lý hiệu quả để kiểm soát sự gia tăng của thị trường buôn bán sinh vật cảnh ngoại lai và các cơ sở gây nuôi thương mại những loài này.

Bà Bùi Thị Hà, Phó Giám đốc ENV cho rằng, việc kiểm soát hoạt động buôn bán trái phép loài ngoại lai là rất quan trọng nhằm loại bỏ những rủi ro tiềm ẩn đối với sức khỏe con người, đòi hỏi các cơ quan Nhà nước phải nhanh chóng vào cuộc, tăng cường công tác quản lý và giám sát để kiểm soát hoạt động buôn bán các loài ngoại lai đang gia tăng “chóng mặt” ở Việt Nam ngay khi hoạt động này vẫn còn đang nằm trong tầm kiểm soát.

“Không ai mong muốn tình trạng này sẽ ngày càng phát triển và trở thành một cuộc khủng hoảng đòi hỏi nhiều thời gian, nguồn lực để giải quyết các tác động của chúng đến đa dạng sinh học, rủi ro đối với sức khỏe con người và sự an toàn của các loài nguy cấp trên toàn cầu”, bà Hà nhấn mạnh.

ENV kêu gọi người dân không buôn bán, vận chuyển hoặc nuôi nhốt các loài động vật hoang dã ngoại lai không có nguồn gốc hợp pháp để ngăn chặn các tác động tiêu cực của hoạt động này đến hệ sinh thái, góp phần bảo vệ sức khỏe của cộng đồng và tránh những rủi ro pháp lý đáng tiếc.

Đồng thời, người dân cũng được khuyến cáo thông báo các vi phạm về động vật hoang dã đến cơ quan chức năng địa phương hoặc đường dây nóng miễn phí 1800-1522.