'Canh bạc' thuế quan của Tổng thống Trump gây tổn hại cho Mỹ ra sao?

Chỉ vài tuần sau khi quay trở lại Nhà Trắng, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã liên tiếp đưa ra những cảnh báo hoặc động thái áp thuế quan lên các đối tác thương mại.

Ngay khi trở lại Nhà Trắng, ông Donald Trump đã đưa ra hàng loạt yêu cầu và tham vọng mới bao gồm sáp nhập Canada, kiểm soát kênh đào Panama hay mua lại Greenland. Trong nỗ lực gây sức ép để hiện thực mục tiêu của mình, ông chủ Nhà Trắng đã dồn dập áp đặt các mức thuế quan mới.

Trước động thái trên, Mexico, Canada, Colombia và Panama là những quốc gia đã phần nào nhượng bộ trước chiến lược thương mại mang tính cưỡng ép của Mỹ.

Tuy nhiên, lời đe doạ áp thuế của ông Trump đồng thời làm dấy lên những lo ngại trên toàn thế giới, thậm chí buộc một số quốc gia phải chuẩn bị các phương án ứng phó, nhằm tránh nguy cơ hàng xuất khẩu của họ bị Mỹ áp thuế. Việc các quốc gia, bao gồm cả những đồng minh lâu đời của Mỹ được đặt vào thế “sẵn sàng” đối phó với các động thái tiếp theo về thuế quan có thể sẽ kéo theo một số hệ luỵ với chính đất nước này.

Yếu tố khó lường

Theo trang thông tin Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), giới phân tích bày tỏ lo ngại về tác động từ chính sách thuế của Tổng thống Donald Trump tới nền kinh tế của các quốc gia mục tiêu, cũng như chính nước Mỹ.

Trong đó, đối với chính bản thân Washington, thuế quan sẽ làm gián đoạn chuỗi cung ứng sản xuất đã được thiết lập giữa Canada, Mỹ và Mexico, đặc biệt là trong lĩnh vực ô tô. Cần biết rằng, hoạt động sản xuất ô tô tại Mỹ đã có sự kết nối chặt chẽ, trong đó, mỗi bộ phận ô tô có thể được vận chuyển qua biên giới nhiều lần trong quá trình sản xuất. Do vậy, thuế quan có thể làm tăng đáng kể giá xe, gây tổn hại đến nhu cầu, từ đó đe dọa hoạt động sản xuất và khiến tình trạng mất việc làm là khó tránh khỏi.

Ngoài việc đẩy nền kinh tế Mexico và Canada rơi vào tình trạng khó khăn, thuế quan cũng được dự báo sẽ làm tăng lạm phát của Mỹ thêm 1%. Điều này sẽ buộc Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) phải giữ nguyên, hoặc thậm chí tăng lãi suất.

Viện Kinh tế quốc tế Peterson ước tính, chỉ riêng mức thuế mà ông Trump dự kiến áp dụng với Mexico, Canada và Trung Quốc sẽ khiến mỗi hộ gia đình Mỹ phải tiêu tốn thêm 1.200 USD/năm, gây sức ép lớn lên nền kinh tế.

Tổng thống Donald Trump và những người ủng hộ chính sách của ông tin rằng, thuế quan sẽ bảo vệ các ngành công nghiệp nội địa của Mỹ, đồng thời, những nguồn thu từ thuế quan có thể bù đắp cho các chính sách cắt giảm thuế mà chính quyền của ông đề xuất nhằm giảm bớt gánh nặng cho người dân và doanh nghiệp. Tuy nhiên, chuyên gia Rolf Langhammer tại Viện Kinh tế Thế giới Kiel chỉ ra, thuế quan hiện chỉ chiếm 2% doanh thu của chính phủ liên bang, thấp hơn nhiều so với mức gần 60% từ thuế thu nhập và thuế doanh nghiệp.

Trong viễn cảnh tệ hơn, các biện pháp thuế quan còn có thể kéo theo các chu kỳ trả đũa, gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế.

Con bài đàm phán?

Nhiều chuyên gia cho rằng chiến lược gây áp lực mạnh mẽ về mặt thuế quan của Tổng thống Trump có thể mang lại hiệu quả nhất định trong ngắn hạn. Đây là một chiêu bài có thể buộc các đối tác phải ngồi vào bàn đàm phán và chấp nhận một số nhượng bộ về thương mại. Tuy nhiên, khả năng thành công lâu dài của cách tiếp cận này hiện chưa thể xác định.

Theo nhận xét của nhà kinh tế học người Ý Marco Buti, trong tầm nhìn ngắn hạn, chiêu bài thuế quan của Tổng thống Trump dường như đã thể hiện được sức mạnh và giành được một số nhượng bộ từ các đối tác. Tuy nhiên, ông cho rằng chiến lược thuế quan của chính quyền Mỹ được thực thi một cách thiếu nhất quán, dẫn đến kết quả chỉ là những nhượng bộ mang tính biểu tượng.

"Những gì ông Trump đạt được cho đến nay từ các quốc gia bị đe dọa áp thuế như Canada và Mexico chủ yếu là các nhượng bộ mang tính hình thức", ông Buti đánh giá.

Ngoài ra, ông cho rằng chưa có gì đảm bảo các biện pháp kiểm soát biên giới mà Mexico và Canada cam kết sẽ thực sự đủ mạnh để ngăn chặn tình trạng buôn bán ma túy hay di cư bất hợp pháp vào Mỹ.

Do đó, đến thời điểm hiện tại, thuế quan mới chỉ có thể coi là "con bài đàm phán" ngắn hạn. Nếu Mỹ muốn có lợi ích lâu dài về mặt thương mại, họ sẽ cần tính đến những giải pháp khác mềm mỏng hơn.

Lạm dụng thuế quan sẽ đưa Mỹ vào thế khó

Đối với các nền kinh tế lớn như châu Âu và Trung Quốc, hiệu quả của chiến lược thuế quan càng bị đặt dấu hỏi. Bắc Kinh đã phản ứng trước mức thuế mới của Washington bằng nhiều biện pháp, từ áp thuế lên hàng hóa, hạn chế xuất khẩu khoáng sản chiến lược đến gây sức ép lên doanh nghiệp Mỹ.

Các chuyên gia đồng thời tin rằng việc lạm dụng thuế quan có thể đẩy Mỹ vào thế khó.

Trong một bài viết gần đây, nhà kinh tế Philip Luck tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Washington đã so sánh chiến lược áp thuế của Tổng thống Donald Trump với việc sử dụng kháng sinh.

"Chúng có thể rất hiệu quả trong việc nhắm vào các mối đe dọa cụ thể, nhưng nếu lạm dụng, hiệu quả sẽ giảm dần. Cũng giống như vi khuẩn có thể phát triển khả năng kháng thuốc kháng sinh, các quốc gia bị trừng phạt liên tục sẽ phát triển khả năng miễn dịch bằng cách giảm sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ", ông giải thích.

Nhìn vào những quốc gia gần Mỹ nhất như Canada và Mexico. Dù Tổng thống Trump đã trì hoãn việc áp thuế, Thủ tướng Canada Justin Trudeau vẫn tổ chức một hội nghị với các lãnh đạo doanh nghiệp hàng đầu nhằm thúc đẩy chiến lược đa dạng hóa thị trường, giảm phụ thuộc vào Mỹ.

Trong một động thái tương tự, Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum cũng đã triển khai kế hoạch kinh tế mới, đặt mục tiêu hạn chế sự phụ thuộc vào các đối tác thương mại lớn.

Các chuyên gia cảnh báo, nếu Mỹ vẫn tiếp tục giữ lập trường cứng rắn về thuế quan như vậy, về lâu dài họ sẽ gặp bất lợi, đặc biệt khi những quốc gia có quan hệ thương mại chặt chẽ với Washington lần lượt tìm cách giảm phụ thuộc. Điều này thậm chí còn có thể mang lại cơ hội mới cho những quốc gia cạnh tranh với Mỹ.

Giáo sư kinh tế Bedassa Tadesse tại Đại học Minnesota Duluth cảnh báo ngoài việc khiến các đối tác xa rời Mỹ, những mối đe dọa thuế quan liên tục còn có thể thúc đẩy quá trình phi đô la hóa, tạo điều kiện cho các quốc gia phát triển hệ thống tài chính thay thế, từ đó làm suy yếu ảnh hưởng của Mỹ trong thương mại toàn cầu.

Và như ông Niclas Poitiers, chuyên gia tại Viện nghiên cứu Bruegel (Brussels) nói: “Những chính sách thuế quan này đã gây tổn hại nghiêm trọng đến uy tín quốc tế của Washington".