Cần nỗ lực hơn để hệ thống an sinh xã hội đến với người nghèo nhất

Ảnh minh hoạ. (Nguồn: tamtay.vn)

Đây là báo cáo đầu tiên trong loạt nghiên cứu về tăng trưởng và độ bao phủ của các hệ thống an sinh xã hội tại các nước đang phát triển, nêu bật các sáng kiến có triển vọng và rà soát các chính sách, sự phát triển của lĩnh vực này. Theo báo cáo này, các chương trình an sinh xã hội bao gồm các chế độ trợ cấp bằng tiền và hiện vật cho người nghèo và các hộ gia đình bị thiệt thòi, giúp bảo vệ họ trước các cú sốc kinh tế, thiên tai và các tình trạng khủng hoảng khác; giúp trẻ em được chăm sóc đầy đủ, khỏe mạnh và có thể đến trường; giúp đỡ phụ nữ và trẻ em gái và tạo việc làm.

Theo ông Arup Banerji, Giám đốc Chính sách an sinh xã hội và lao động của WB, tính trung bình, các nước đang phát triển chi 1,6% GDP cho an sinh xã hội. Đây là một tỉ lệ thấp nếu so với các chính sách công cộng khác, ví dụ chính sách trợ giá nhiên liệu, một chính sách không nhắm riêng vào người nghèo. Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy hệ thống an sinh xã hội là cách thức hữu hiệu và rẻ tiền nhất giúp các nước xóa bỏ tình trạng nghèo cùng cực và thúc đẩy thịnh vượng chung.

Xét trên bình diện quốc tế, báo cáo cho biết, tại các nước có thu nhập thấp độ bao phủ của chương trình cho người nghèo lại càng thấp, cụ thể: Tại các nước thu nhập thấp, nơi có tới 47% dân số thuộc nhóm cực nghèo, thì mạng an sinh xã hội chỉ bảo vệ 10% dân số; tại các nước thu nhập trung bình thấp, mạng an sinh xã hội bao phủ khoảng 1/4 số đối tượng cực nghèo, nhưng con số người cực nghèo chưa được hưởng phúc lợi vẫn còn ở mức 500 triệu; hiện trạng tại các nước thu nhập trung bình cao là khả quan nhất. Tại các nước này 45% số người nghèo cùng cực được hưởng phức lợi từ mạng an sinh xã hội.

Báo cáo cũng cho biết các chương trình an sinh xã hội đang mở rộng nhanh chóng, nhất là hình thức hỗ trợ bằng tiền, đặc biệt là tại khu vực Hạ Xahara châu Phi. Chẳng hạn, hiện có 37 nước châu Phi đang áp dụng chính sách hỗ trợ bằng tiền vô điều kiện. Đây là con số cao gấp đôi so với trước đây 4 năm. Trên toàn thế giới, số nước áp dụng chính sách hỗ trợ bằng tiền có điều kiện đã tăng từ 27 nước (năm 2008) lên 52 nước (năm 2013). Các chương trình an sinh xã hội khác, như lao động công ích, cũng cho thấy xu hướng tương tự.

Theo các số liệu sẵn có, tổng chi an sinh xã hội tại các nước thu nhập thấp và thu nhập trung bình là 337 tỉ USD. Tuy đã phát triển theo chiều hướng tích cực như vậy, nhưng tỉ lệ chi an sinh xã hội tại các nước đang phát triển vẫn còn thấp so với các nước khác. Tại khu vực Trung Đông và Bắc Phi, mức độ chi trợ giá nhiên liệu cao hơn gấp 4 lần so với chi an sinh xã hội…

Báo cáo cũng cho biết các nước đang khắc phục tình trạng manh mún và chuyển sang áp dụng các hệ thống an sinh xã hội tích hợp. Các chiến lược mới, cách thức phối hợp thể chế tốt hơn và các công cụ quản trị sáng tạo đang xuất hiện ngày càng nhiều trên thế giới. Chẳng hạn, hệ thống đăng ký an sinh xã hội Cadastro tại Bra-xin giúp thu thập số liệu 27 triệu đối tượng và kết nối cơ sở dữ liệu đó với 10 chương trình xã hội khác nhau. Qua đó đã giúp các nhà hoạch định chính sách nắm rõ hơn ai được hưởng và ai không được hưởng chính sách, và đưa ra các biện pháp điều chỉnh để giúp chương trình nhắm vào đúng đối tượng cần được trợ giúp nhất.

Hiện nay đã có 68 nước thực hiện chiến lược an sinh xã hội cấp quốc gia dựa trên cách tiếp cận hệ thống như ví dụ nêu trên. Năm 2009 con số đó mới là 19 nước. Ngoài ra, 10 nước đã thiết lập cơ quan riêng chịu trách nhiệm phối hợp các chương trình an sinh xã hội của các bộ, ngành.