Cần hoàn thiện chính sách, pháp luật công tác xã hội trong lĩnh vực tư pháp

Sáng 30/11, hội thảo Hoàn thiện chính sách, pháp luật công tác xã hội trong lĩnh vực tư pháp đã diễn ra tại Hà Nội. Sự kiện được Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam phối hợp Cục Bảo trợ xã hội (Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội) tổ chức.

28% dân số cần tiếp cận, sử dụng các dịch vụ công tác xã hội

Phát biểu đề dẫn hội thảo, ông Trần Doãn Tiến, Tổng Biên tập Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, cho biết: “Công tác xã hội là nhiệm vụ chính trị quan trọng luôn được Đảng và Nhà nước ta quan tâm nhằm bảo đảm an sinh xã hội, công bằng xã hội.”

Theo ông Tiến, tại Việt Nam hiện nay có khoảng 28% dân số cần tiếp cận, sử dụng các dịch vụ công tác xã hội. Cụ thể, trong số này có khoảng 11,5 triệu người cao tuổi; 7,6 triệu người khuyết tật; 1,5 triệu trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt; 9,2 triệu người hưởng trợ cấp người có công với cách mạng; hơn 210 nghìn người nghiện ma túy.

Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Hồi, Thứ trưởng Lao động-Thương binh và Xã hội thông tin: “Việt Nam có dân số 100 triệu người, trong đó có 12% người cao tuổi; trên 7% là người khuyết tật; 8% dân số thuộc diện hộ nghèo, cận nghèo; gần 2 triệu trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt; trên 230.000 người nghiện; hàng trăm nghìn đối tượng bị xâm hại, bạo lực, bạo hành và hàng triệu người có vấn đề về sức khỏe tâm thần, có các vấn đề trong cuộc sống.”

Theo ông Nguyễn Văn Hồi, Thứ trưởng Lao động-Thương binh và Xã hội, vẫn còn nhiều bất cập liên quan đến phát triển công tác xã hội.

Trong những năm qua, thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, các bộ, ngành chức năng, đặc biệt là Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, Bộ Tư pháp, Bộ Công an đã từng bước tham mưu, hoàn thiện các văn bản pháp quy về công tác xã hội để trợ giúp các đối tượng kể trên. Nhiều bộ luật, luật chuyên ngành đã được ban hành như Bộ luật Lao động; Luật Người cao tuổi; Luật Người khuyết tật; Luật Trẻ em; Luật Phòng, chống lây nhiễm HIV/AIDS… Bên cạnh đó, còn có nhiều nghị định, thông tư và nhiều chương trình, đề án liên quan đến công tác xã hội… đã tạo thành chỉnh thể, hệ thống hành lang pháp lý về công tác xã hội.

Mặc dù vậy, Thứ trưởng Lao động-Thương binh và Xã hội cũng cho rằng: Hiện nay vẫn còn nhiều bất cập liên quan đến phát triển công tác xã hội. Cụ thể, các nguồn lực cho công tác tuyên truyền lĩnh vực này hạn chế; các hoạt động truyền thông chưa được quan tâm đúng mức khiến cho một bộ phận xã hội nhận thức chưa đúng, chưa đầy đủ về tầm quan trọng của công tác xã hội. Bên cạnh đó, khuôn khổ pháp lý cũng như các văn bản quy phạm pháp luật về công tác xã hội vẫn chưa hoàn chỉnh và đồng bộ…

Quang cảnh buổi hội thảo.

Đồng tình với quan điểm trên, ông Trần Doãn Tiến cho rằng: Về cơ bản, pháp luật quy định trong lĩnh vực tư pháp vẫn còn có khoảng trống, rải rác, đan xen, thiếu đồng bộ và bất cập trong quá trình triển khai.

“Có thể kể đến trong lĩnh vực tư pháp hiện nay chưa có văn bản pháp luật quy định trực tiếp, cụ thể về nghề công tác xã hội hay người làm công tác xã hội. Pháp luật về xử lý vi phạm hành chính chưa quy định cụ thể vai trò của nghề công tác xã hội trong quá trình xử lý người vi phạm hành chính….”, ông Tiến dẫn chứng.

Đáng lưu ý, hiện nay đội ngũ người làm công tác xã hội và cung cấp dịch vụ trong lĩnh vực tư pháp vẫn còn hạn chế cả về số lượng và chất lượng, làm ảnh hưởng đến việc phát triển các quy định phát triển dịch vụ công tác xã hội chuyên nghiệp trong lĩnh vực tư pháp nói riêng và các lĩnh vực khác nói chung.

Cần xây dựng luật riêng về công tác xã hội

Đánh giá trên góc độ pháp lý, bà Lê Thị Vân Anh, Phó Vụ trưởng Vụ pháp luật hình sự-hành chính (Bộ Tư pháp) cho rằng, hiện pháp luật Việt Nam vẫn chưa có quy định cụ thể về công tác xã hội một cách có hệ thống như chưa có quy định về vị trí, vai trò, chức năng, trách nhiệm và quyền hạn của người làm công tác xã hội dẫn đến những hạn chế trong phát triển dịch vụ chuyên nghiệp cũng như bảo đảm quá trình hỗ trợ đối tượng có nhu cầu.

Bên cạnh đó, các quy định về việc hỗ trợ, trợ giúp các đối tượng trong hệ thống tư pháp còn rải rác, manh mún ở nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác nhau. Điều này cũng làm ảnh hưởng đến việc phát triển các quy định phát triển dịch vụ công tác xã hội chuyên nghiệp trong lĩnh vực tư pháp và cả các lĩnh vực khác.

“Đã đến lúc cần nghiên cứu để xây dựng một đạo luật riêng về công tác xã hội (Luật Công tác xã hội), trong đó có các quy định về công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp”, bà Vân Anh đưa ra quan điểm.

Bà Lê Thị Vân Anh, Phó Vụ trưởng Vụ pháp luật hình sự-hành chính (Bộ Tư pháp).

Cụ thể, đại diện Vụ Pháp luật hình sự-hành chính cho rằng, trước mắt có thể tập trung vào một số vấn đề như dịch vụ công tác xã hội trong lĩnh vực tư pháp; vai trò, vị trí, chức năng, trách nhiệm của nhân viên công tác xã hội; cơ chế tuyển dụng người làm công tác xã hội trong lĩnh vực tư pháp; quy trình, trình tự triển khai mô hình dịch vụ công tác xã hội chuyên nghiệp.

Ngoài ra, Luật Công tác xã hội cũng cần tập trung hướng tới mục tiêu hỗ trợ đối tượng là người vi phạm pháp luật, người là nạn nhân, nhân chứng như mô hình bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp; dịch vụ hỗ trợ, phục hồi, tái hòa nhập cộng đồng dành cho người vi phạm pháp luật….

Đưa ra giải pháp về nguồn nhân lực, bà Vân Anh khẳng định, cần có kế hoạch xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác xã hội trong lĩnh vực tư pháp; tổ chức tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao nghiệp vụ bảo đảm tính chuyên nghiệp của các dịch vụ can thiệp.

PGS.TS Nguyễn An Lịch, Viện trưởng Viện An sinh xã hội và phát triển cộng đồng, cũng cho rằng: Dựa trên cơ sở rút kinh nghiệm, tham khảo kinh nghiệm quốc tế, tham khảo việc xây dựng các bộ luật tại Việt Nam, hệ thống luật về công tác xã hội tại Việt Nam cần khẩn trương được phê duyệt và công bố trong nước và quốc tế, đáp ứng nhu cầu trong quá trình đổi mới và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.

PGS.TS Nguyễn An Lịch, Viện trưởng Viện An sinh xã hội và phát triển cộng đồng trình bày tham luận tại hội thảo.

Cũng trong khuôn khổ hội thảo, các đại biểu cũng tập trung thảo luận, phân tích và khái quát về căn cứ, cơ sở chính trị-pháp lý liên quan đến công tác xã hội trong lĩnh vực tư pháp; nghiên cứu, đánh giá kết quả thực hiện công tác xã hội trong lĩnh vực tư pháp thời gian qua; chia sẻ kinh nghiệm, mô hình về công tác xã hội trong lĩnh vực tư pháp (truy tố, xét xử, điều tra, giam giữ, cải tạo, hòa nhập cộng đồng…)

Cùng với đó, các đại biểu cũng kiến nghị các giải pháp truyền thông phổ biến, tuyên truyền pháp luật; nâng cao nhận thức của toàn xã cũng như cho đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên, các tầng lớp nhân dân về công tác xã hội nói chung và công tác xã hội trong lĩnh vực tư pháp nói riêng.