Cần đẩy mạnh cuộc chiến loại trừ bệnh sốt rét vì một thế giới công bằng hơn

Trong những năm gần đây, tiến trình phòng chống, ngăn chặn sốt rét bị ngưng trệ. Bệnh sốt rét không chỉ tiếp tục gây ra những nguy hiểm trực tiếp tới sức khỏe và thiệt hại tới tính mạng con người mà còn khiến kéo dài một vòng luẩn quẩn về sự bất bình đẳng trong xã hội.

Những người dễ bị thương tổn nhất là trẻ sơ sinh, phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, những người tị nạn, người có lối sống du canh, du cư, người dân bản địa. Khu vực châu Phi là nơi chịu gánh nặng bệnh tật nặng nề nhất; chỉ riêng năm 2022, đã có tới 94,95% ca mắc và tử vong do sốt rét.

Người dân sống ở nông thôn, vùng sâu, vùng xa ở châu Phi đang sống trong tình trạng nghèo đói và ít có cơ hội tiếp cận với giáo dục bị tác động nhiều nhất. Với bối cảnh tình hình như hiện nay sẽ khiến bước ngoặt quan trọng vào năm 2025 trong chiến lược sốt rét toàn cầu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) nhằm giảm ca sốt rét và tử vong có thể bị bỏ lỡ.

Điều đáng lưu ý là, phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ là nhóm người dễ bị thương tổn nhất nhưng lại không được tiếp cận dịch vụ chăm sóc và chữa trị sốt rét.

Trong Ngày Sốt rét thế giới 2024, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) chung tay cùng RBM và các đối tác khác để thanh toán loại trừ sốt rét nhằm đẩy mạnh loại bỏ rào cản để tạo nên sự bình đẳng giới, nhân quyền và sự công bằng trong hưởng lợi từ các dịch vụ y tế nhằm ứng phó cũng như đưa ra các biện pháp cụ thể để vượt qua dịch bệnh sốt rét trên toàn cầu.

Ngoài ra, phải kể đến rào cản về cân bằng giới hay sự thiếu quyền tự đưa ra quyết định tại một số cộng đồng do động lực về giới trong hộ gia đình có thể cản trở khả năng tiếp cận của người phụ nữ đối với các dịch vụ trong phòng, ngừa, ngăn chặn, chữa trị sốt rét kịp thời.

Thái độ phân biệt đối xử của nhà cung cấp dịch vụ y tế đối với phụ nữ hay sự kỳ thị đối với thai phụ ở tuổi vị thành niên có thể tạo ra sự cản trở trong phòng ngừa và các biện pháp chữa trị sốt rét thích hợp.

Cũng cần đề cập đến tỷ lệ biết chữ ở phụ nữ và trẻ em thấp cũng khiến những đối tượng này có khuynh hướng ít được tiếp cận các thông tin về biện pháp bảo vệ bản thân phòng tránh căn bệnh sốt rét như thế nào và tìm kiếm các biện pháp chăm sóc, chữa trị ra sao.

Các nhóm dân di cư như thợ mỏ, người lao động trong lĩnh vực nông nghiệp, săn bắt cá, binh lính, người làm việc trong rừng có nguy cơ mắc sốt rét cao hơn. Đặc biệt khi họ hay phải làm việc vào thời điểm muỗi xuất hiện nhiều, cao điểm là khi hoàng hôn; chưa kể đến việc họ thường sinh sống ở vùng sâu, vùng xa, vùng hẻo lánh, xa các cơ sở, dịch vụ y tế.

Phụ nữ sống ở những khu vực này dễ bị tác động bởi sốt rét, phụ nữ mang thai bị suy giảm miễn dịch khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng hơn, gia tăng nguy cơ bị sốt rét ác tính và tử vong. Lây nhiễm sốt rét ở phụ nữ mang thai cũng gây ra nguy cơ rủi ro tiềm ẩn đáng kể cho cả mẹ, thai nhi và trẻ sơ sinh bao gồm tình trạng thiếu máu, thai chết lưu, thiếu cân, sinh non, yếu tố nguy cơ cao gây tử vong ở trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh.

Biến đổi khí hậu và các tình huống khẩn cấp về nhân đạo, khủng hoảng nhân quyền và xung đột bao gồm thiên tai ở các quốc gia có sốt rét hiện hữu khiến người dân phải di dời cũng khiến họ dễ bị mắc bệnh. Khi không được tiếp cận và sử dụng các dịch vụ y tế tốt cũng góp phần làm ảnh hưởng tới các yếu tố xã hội và tác động đến vấn đề sinh kế, chế độ dinh dưỡng của người dân, vấn đề di cư và an ninh...