Cần chính sách quản lý rõ ràng đối với sản phẩm thuốc lá thế hệ mới

Do chưa có chính sách, quy định pháp luật cụ thể về quản lý thống nhất đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới nên hiện nay các lực lượng chức năng chỉ có thể xử phạt vi phạm hành chính đối với các tổ chức, cá nhân kinh doanh sản phẩm thuốc lá thế hệ mới về hành vi kinh doanh hàng hóa nhập lậu và/hoặc kinh doanh hàng hóa không rõ nguồn gốc, xuất xứ.

“Đây là nguyên nhân chính làm cho hiệu quả ngăn chặn, phòng ngừa hoạt động kinh doanh thuốc lá thế hệ mới chưa cao”, Tổng cục Quản lý thị trường (Bộ Công thương) chỉ ra.

Còn khoảng trống pháp lý đối với sản phẩm thuốc lá điện tử

Mới đây, trong phiên thảo luận ở hội trường về tình hình thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội, đại biểu Quốc hội Tạ Văn Hạ (đoàn Quảng Nam) cho biết, hiện nay trên thị trường xuất hiện một loại sản phẩm mới được gọi là thuốc lá mới, trong đó có thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.

Sản phẩm này du nhập vào Việt Nam thời gian ngắn nhưng phát triển nhanh và rất rộng. Đây là sản phẩm được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các cơ quan y tế của Việt Nam khuyến cáo là có hại đến sức khỏe của người sử dụng.

Loại sản phẩm này dễ bị lợi dụng tẩm ướp các chất ma túy, chất gây nghiện; đáng nguy hiểm hơn, nó nhắm vào giới trẻ là thanh thiếu niên, nhắm vào thị hiếu công nghệ, hình ảnh, mẫu mã rất bắt mắt, thu hút trẻ em, thậm chí ghi ở ngoài nhãn mác là sữa và có những hình ảnh rất hấp dẫn, bắt mắt và có đến mấy chục ngàn hương liệu, hương vị khác nhau hấp dẫn với trẻ em.

Mặc dù chưa có tổ chức, doanh nghiệp nào được nhập khẩu, song trên thị trường không khó khi cần mua các sản phẩm này, thậm chí ngay trước các cổng trường học, sản phẩm được quảng cáo công khai và mua bán công khai ở trên mạng xã hội.

Hiện nay, Việt Nam vẫn còn một khoảng trống pháp lý đối với loại hình sản phẩm này, theo Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, thuốc lá điện tử chưa có trong định nghĩa của thuốc lá Việt Nam. Do đó, đại biểu Tạ Văn Hạ đề nghị Chính phủ khẩn trương nghiên cứu cả về khoa học và thực tiễn để có những ứng xử phù hợp về mặt pháp lý đối với loại sản phẩm này trong thời gian chưa có khung pháp lý hoàn thiện.

“Tôi đề nghị phải có những biện pháp kiểm soát và xử lý nghiêm, ngăn chặn và đối với loại sản phẩm này trên thị trường”, đại biểu đoàn Quảng Nam nêu quan điểm.

Khẩn trương xây dựng chính sách quản lý rõ ràng, nhất quán đối với thuốc lá thế hệ mới

Tổng cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương) cho biết, thời gian qua Tổng cục đã chỉ đạo xây dựng, phê duyệt, các kế hoạch kiểm tra định kỳ hằng năm và các kế hoạch kiểm tra chuyên đề có liên quan đến mặt hàng thuốc lá điếu nhập lậu, thuốc lá thế hệ mới.

Cùng với đó, ban hành các văn bản chỉ đạo, đôn đốc tăng cường kiểm tra, kiểm soát, ngăn chặn hành vi nhập lậu, buôn bán, vận chuyển, tàng trữ trái phép thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng.

Đồng thời, tham mưu xây dựng và tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch theo dõi tình hình thi hành pháp luật chuyên đề về kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính trong kinh doanh rượu và thuốc lá của Bộ Công Thương; ban hành các văn bản hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ về kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính liên quan đến mặt hàng thuốc lá thế hệ mới.

Tổng cục Quản lý thị trường nêu rõ, pháp luật đã có quy định cụ thể xác định thuốc lá điếu nhập lậu là hàng cấm. Tuy nhiên, việc xác định giá trị hàng cấm để xác định khung tiền phạt, thẩm quyền xử phạt theo quy định tại Điều 60 Luật Xử lý vi phạm hành chính gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.

Cụ thể, hàng cấm không có giá niêm yết, không có tờ khai nhập khẩu, không có thông báo giá của cơ quan tài chính ở địa phương, không thể áp dụng giá thị trường để xác định giá trị. Đồng thời, hội đồng định giá để xác định giá trị tang vật là hàng cấm cũng không có cơ sở cho việc định giá hàng cấm.

“Do vậy, Chính phủ cần có quy định cụ thể căn cứ cho việc xác định giá trị hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu để áp dụng thống nhất”, Tổng cục Quản lý thị trường đề xuất.

Liên quan đến thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng), hiện nay chưa có cơ chế chính sách quản lý rõ ràng và quy định pháp luật cụ thể điều chỉnh các quan hệ xã hội có liên quan đến các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới.

Việc kinh doanh các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không thuộc ngành nghề cấm đầu tư, kinh doanh theo quy định tại Điều 6 Luật Đầu tư năm 2020, đồng thời, cũng chưa có quy định pháp luật cấm sản xuất, kinh doanh các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới.

Vì vậy, đối với tổ chức, cá nhân có hành vi sản xuất, buôn bán thuốc lá thế hệ mới, các cơ quan, lực lượng chức năng không có căn cứ áp dụng các quy định pháp luật xử lý hành chính hoặc hình sự đối với hành vi sản xuất, buôn bán hàng cấm.

Theo quy định của Luật Đầu tư năm 2020, “kinh doanh sản phẩm thuốc lá, nguyên liệu thuốc lá, máy móc, thiết bị thuộc chuyên ngành thuốc lá” thuộc Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện.

Tuy nhiên, tại thời điểm hiện tại, chưa có cơ sở để xác định thuốc lá điện tử là sản phẩm thuốc lá và thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012 và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan và do vậy, chưa có quy định pháp luật cụ thể điều chỉnh hoạt động sản xuất, kinh doanh các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới.

Tổng cục Quản lý thị trường chỉ ra, do chưa có chính sách, quy định pháp luật về quản lý thống nhất đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới nên hiện nay các lực lượng chức năng chỉ có thể xử phạt vi phạm hành chính đối với các tổ chức, cá nhân kinh doanh sản phẩm thuốc lá thế hệ mới về hành vi kinh doanh hàng hóa nhập lậu và/hoặc kinh doanh hàng hóa không rõ nguồn gốc, xuất xứ. Đây là nguyên nhân chính làm cho hiệu quả ngăn chặn, phòng ngừa hoạt động kinh doanh thuốc lá thế hệ mới chưa cao.

“Chúng ta cần khẩn trương xây dựng chính sách quản lý rõ ràng, nhất quán đối với mặt hàng thuốc lá thế hệ mới để bảo đảm hiệu lực, hiệu quả của quản lý nhà nước”, Tổng Cục Quản lý thị trường nêu rõ.

Thời gian tới, cơ quan này sẽ tiếp tục tăng cường công tác quản lý, tập trung kiểm tra và xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân buôn bán, tàng trữ, vận chuyển thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nhập lậu tại Công điện số 47/CĐ-TTg ngày 13/5/2024 của Thủ tướng Chính phủ tăng cường quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và tiếp tục tổ chức tuyên truyền về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng khi sử dụng, đặc biệt đối tượng là giới trẻ, học sinh, sinh viên.